بهناز قاسمی
امسال چهارمين سال اجراي قانون انتزاع است؛ قانوني كه توليد و توزيع و واردات محصولات كشاورزي را از وزارت صنعت و تجارت منفك كرده و به وزارت جهاد كشاورزي واگذار كرد. اينكه اين وزارتخانه در اجراي اين قانون موفق عمل كرده يا خير موضوع اين گزارش نيست اما مي‌توان مدعي شدكه وزارت جهاد كشاورزي به رغم موفقيتش در خودكفايي گندم و افزايش توليد شكر به خوبي نتوانسته بازار ميوه و صيفي را سر و سامان دهد، به طوري كه همچنان ميوه‌هاي وارداتي به خوبي و با قيمت گران در مغازه‌هاي سطح شهر خودنمايي مي‌كنند و ميوه‌هاي داخلي نيز در فصل خود با چالش‌هاي مختلفي مواجه هستند.
اين وزارتخانه همچنان در تأمين به‌موقع ميوه و صيفي پس از گذشت چهار سال ضعف دارد و نمي‌تواند محصولات كشاورزي را به موقع تأمين كند. بعد از صعود قيمت پياز به 5 هزار تومان در يك ماه اخير، روز گذشته توزيع پرتقال‌هاي تنظيم بازاري قبرسي در ميدان اصلي ميوه‌و‌تره‌بار، زماني كه حداقل ۱۰ نوع ميوه تابستاني در بازار موجود است، شوك جديدي بر بازار وارد كرد. قرار بود پرتقال‌هاي مصري و قبرسي ميوه شب عيد مردم را تأمين كنند اما مردم در آن ايام يا ميوه‌هاي يخ‌زده خوردند يا پرتقال‌هاي خارجي گران.
همزمان با يخ‌زدگي مركبات شمال در زمستان سال گذشته واردكنندگان ميوه كمبود مركبات شب عيد را در بوق و كرنا كردند در حالي كه فقط ۲۰ هزار تن دچار سرمازدگي شده بودند. اين جو‌سازي‌ها ادامه داشت تا اينكه در اواخر بهمن ماه ستاد تنظيم بازار دستور واردات پرتقال مصري و ترك را صادر كرد و به اين ترتيب ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تن پرتقال براي شب عيد توسط شركت وابسته به وزارت جهاد كشاورزي وارد شد. همزمان بخش خصوصي نيز اجازه يافت پرتقال از قبرس به قيمت 3 هزار و 700 تومان وارد كند، البته در ايام نوروز اين پرتقال‌ها به هيچ وجه موجود نبود و همگي در سردخانه‌ها انبار شدند.
ميوه‌هاي وارداتي دولتي نيز بسيار جزئي در شهرستان‌ها توزيع و مابقي روانه سرد خانه‌ها شد تا در پايان فروردين و ارديبهشت با قيمت‌گران‌تري فروخته شود، مصرف‌كننده نيز شب عيد خود را با همان پرتقال‌هاي يخ‌زده سپري كرد. واردكنندگان سودجو كه به اميد گراني قيمت‌ها بودند، از فضاي نبود نظارت بر بازار استفاده كرده و ميوه‌هاي سردخانه‌اي و پخته شده خود را زير قيمت بازار عرضه كردند. اين اتفاق در حالي صورت گرفته كه ميوه‌هاي تابستاني نيز بازار پررونقي ندارند. بررسي ميداني از ميدان مركزي ميوه و تره‌بار نشان‌دهنده برهم خوردن بازار عرضه و تقاضاست، به نحوي كه وفور ميوه از يك سو و ركود خريد از سوي ديگر حجم عظيمي از اين محصولات را با خطر نابودي مواجه كرده است. اكبري يكي از غرفه‌داران ميدان مركزي ميوه و تره‌بار توليد بي‌اندازه و حمايت نكردن دولت از كشاورزان براي يافتن راهكاري مناسب را دليل اين نابساماني مي‌داند.
به گفته ديگر غرفه‌داران بسته بودن درهاي بازار صادراتي علت وضعيت فعلي بازار ميوه است، البته توليد ميوه نامرغوب و كاهش قدرت خريد مردم را نيز مي‌توان از ديگر دلايل ركود بازار ميوه دانست. در حالي كه شرايط خشكسالي و كاهش منابع و ذخاير آبي نشان از بحراني خطرناك است، توليد نامحدود و كنترل نشدن ميوه در حالي كه بازاري براي فروش آن وجود ندارد، نشان از بي‌تدبيري است.
به گفته حسن ميرزايي، عضو هيئت امناي ميدان مركزي ميوه و تره‌بار در حالي كه طبق روال هميشه ميوه ساعت ۱۲ شب در ميدان وارد و تا ۵ صبح به‌طور كامل توزيع مي‌شود، چند روزي است كه تا ظهر ميوه‌ها باقي مي‌مانند، وضع ميوه در ميدان به نحوي است كه به نظر مي‌رسد اصلاً ميوه‌اي به فروش نرسيده است.
ميرزايي با اشاره به توليد انبوه ميوه افزود: نبود بازار‌هاي صادراتي بر معضلات فعلي بازار ميوه افزوده است. وي با اشاره به اينكه قيمت فعلي ميوه‌ها هزينه حمل ونقل و بسته‌بندي آن را نيز نصيب كشاورز نمي‌كند، گفت: مسئولان بايد براي وضعيت فعلي ميوه برنامه مناسبي تهيه كنند.
يكي از فعالان بازار ميوه با اشاره به فروش پرتقال‌هاي شب عيد گفت: بازار ميوه شب عيد نيازي به واردات اين محصول نداشت و امكان تأمين نياز مردم دراين ايام خاص با توليد داخل امكانپذير بود اما با وجود اين واردات پرتقال انجام شد.
وي با بيان اينكه دست‌اندركاران واردات ميوه با دلايل نامعلوم اقدام به واردات پرتقال در آن زمان كردند، ادامه داد: رقم واردات بيشتر از ۲۰ هزار تن بود، به نحوي كه از عيد تاكنون يعني پنج ماه پس از ايام نوروز همچنان شاهد ورود اين محصول به بازار هستيم. جليل‌زاده با اشاره به اشباع بازار از ميوه‌هاي توليد داخل گفت: روزانه ۵۰ تا ۱۰۰ تن ميوه به ميدان مركزي وارد مي‌شود و عرضه ميوه خارجي با قيمت پايين سبب انباشت ميوه داخلي در حجره‌ها شده است.
وي با اشاره به اينكه واردات توسط شركت‌هاي دولتي بوده و اين اتفاق برخلاف قانون است، افزود: توزيع اين ميوه در شب عيد و براي قشر آسيب‌پذير بود اما پس از چهار ماه اين ميوه همچنان در حال توزيع است. اين محصول ۱۳ ماه در سردخانه‌ها نگهداري و هم اكنون به بازار عرضه شده و هدف آن فروش ميوه با قيمت بالا بوده است.
دلالان ميوه، پرقدرت‌تر از گذشته
در حال حاضر قيمت انواع ميوه تابستاني در ميدان اصلي ميوه‌و‌تره‌بار از ۳ هزار تومان تا ۷ هزار تومان به وفور وجود دارد و بنا به كيفيت آن قيمتش ارزان يا گران‌تر است، البته ميزان ميوه‌هاي بي‌كيفيت عرضه شده بسيار كمتر از باكيفيت‌هاست. حال در چنين فضايي دلالاني در اين بازار فعالند كه با انبار كردن ميوه‌هاي مرغوب تابستاني به اميد گراني قيمت‌ها در خارج از فصل (مهر و آبان) به دنبال سود بيشتر هستند و مصرف‌كنندگان را از خوردن ميوه مرغوب، با كيفيت و ارزان محروم مي‌كنند و اين روند سوء‌استفاده در تمام فصول ادامه دارد و هيچ سازمان نظارتي قدرت مقابله با اين دلالان و به اصطلاح واردات‌چيان را ندارد زيرا همين اتفاق در فصل زمستان به بهانه ذخيره‌سازي شب عيد نيز اتفاق مي‌افتد و مردم سيب و مركبات را در سه ماه زمستان يا گران مي‌خرند يا ارزان و بي‌كيفيت به اميد اينكه در ۱۵ روز عيد نوروز پرتقال داشته باشند، هرچند در سال‌هاي اخير اتفاقاتي مي‌افتد كه مردم از ميوه مرغوب و ارزان در شب عيد نيز محروم مي‌شوند.
