خروج مغزها معکوس نشد

مهاجرت نخبگان ايراني به دانش‌آموزان تيزهوش هم رسيد

در سال تحصيلي 2011 - 2010 تعداد دانشجويان ايراني امريكا 5هزار و 626 نفر بود كه اين عدد در سال گذشته بيش از دو برابر شده است. اين موضوع در كنار خروج بيش از 60 درصدي دانش‌آموزان نخبه ايراني يك ركورد پس از انقلاب به شمار مي‌آيد

نیره ساری

 

«بسياري از دانش‌آموزان تيز‌هوش در كشور نمي‌مانند؛ بايد چرايي‌هاي اين مهاجرت‌ها آسيب‌شناسي شود. فردي به بنده مي‌گفت خيلي از دانش‌آموزان تيز‌هوش در سن دانش‌آموزي كشور را ترك مي‌كنند.» اين را معاون آموزش ابتدايي وزارت آموزش و پرورش گفته است كه نشان مي‌دهد فرار مغزها نه‌تنها نتيجه معكوس طي سال‌هاي اخير نداشته بلكه خروج از كشور از سطح دانشجويي و ميان جوانان به دانش‌آموزان هم رسيده است؛ روندي كه ايران را به سمت كشوري كم‌هوش و عاري از نخبه هدايت مي‌كند و با ادامه اين روند تا چند سال آينده به طور كلي ژن باهوشي در ايران از بين خواهد رفت.

 

مهاجرت دانش‌آموزان تيزهوش به خارج از كشور كه چندي پيش آغاز شده، نه‌تنها كاهش نيافته بلكه با توجه به بي‌آينده بودن ميليون‌ها فارغ‌التحصيل دانشگاه‌ها ابعاد تازه‌اي نيز پيدا كرده است.
 ترك كشور توسط دانش‌آموزان تيزهوش در دوران دانش‌آموزي معاون آموزش ابتدايي وزارت آموزش و پرورش در حالي به ترك كشور توسط دانش‌آموزان تيزهوش در دوران دانش‌آموزي اشاره كرده است كه آمار سال‌هاي گذشته نشان مي‌دهد 62‌ درصد از دانش‌آموزان مدال‌آور المپيادي ايران به كشورهايي نظير امريكا و كانادا مهاجرت كرده‌اند.

 

از مجموع 225 دانش‌آموز ايراني كه طي سال‌هاي 1372 تا 1386 در 53 المپياد جهاني شركت كردند بيش از140 نفر معادل 2/62 درصد آنها هم اكنون در يكي دانشگاه‌هاي مطرح دنيا در امريكا و كانادا تحصيل مي‌كنند.

هرچند كه آمار دقيق‌تري در اين زمينه ارائه نشده است اما به گفته معاون آموزش ابتدايي وزارت آموزش و پرورش، بسياري از دانش‌آموزان تيزهوشي كه غربال شده و به مدارس استعدادهاي درخشان مي‌روند كشور را ترك مي‌كنند و اگر آماري در اين رابطه بگيريم، وضعيت هيچ كشوري مانند ما نيست و از يك كلاس ممكن است 12 تا 13 نفر كشور را ترك كنند.

 

 افت انگيزه و اميد نسبت به آينده تحصيلات عاليه و يافتن شغلي متناسب با استعدادهاي نخبگاني، رقابت‌هاي نابرابر، مدرك‌گرايي صرف، ساختار معيوب آموزش عالي در كشور، تنزل برتري دانشگاه‌هاي كشور، بي‌توجهي به طرح‌هاي علمي و پژوهشي و موارد بسيار ديگري كه خروج نخبگان را هم به دنبال داشته است، موجب شده كه اين آمار از زبان مسئولان بيان شود. آماري كه بي‌شك با ورود جدي به آن خروجي قابل‌توجه‌تري به دنبال خواهد داشت.

 

دلايل خروج تيزهوشان از كشور

سرنوشتي كه موجب خروج دانش‌آموزان تيزهوش شده است، شباهت نزديكي به خروج نخبگان برتر دانشگاهي نيز دارد و اين در حالي است كه مسئولان كشور اعم از رئيس بنياد ملي نخبگان، وزير بهداشت يا وزير علوم مدعي روند معكوس مهاجرت نخبگان هستند.

القاي حفظ نخبگان موجود در كنار تلاش براي بازگرداندن نخبگاني كه از كشور رفته‌اند از سوي مسئولان در حالي است كه نه‌تنها نمي‌توان چنين آماري را در اين زمينه باور كرد بلكه خروجي بي‌شمار تيزهوشان دانش‌آموزي هم دليل عمده ديگري بر رد اين القائات خواهد بود.

 

انستيتو بين‌المللي آموزش امريكا نهادي رسمي است كه سالانه تعداد دانشجويان خارجي شاغل به تحصيل در اين كشور را اعلام مي‌كند؛ اين انستيتو در آخرين بيانيه‌اش اعلام كرد در سال تحصيلي 2016 - 2015 تعداد دانشجويان ايراني شاغل به تحصيل در امريكا به 12 هزار و 256 دانشجو رسيده كه پس از انقلاب اسلامي يك ركورد محسوب مي‌شود. در سال تحصيلي 2011 - 2010 تعداد دانشجويان ايراني امريكا 5هزار و 626 نفر بود كه اين عدد در سال گذشته بيش از دو برابر شد. اين افزايش باعث شد تا رتبه جمهوري اسلامي ايران در ارسال دانشجو به امريكا در سال 2016 به رتبه يازدهم كشورهاي جهان برسد.

 

با وجود انتشار آمارهاي مختلف از مهاجرت نخبگان و دانش‌آموزان تيزهوش، تاكنون هيچ راهكار مؤثري در اين مورد از سوي دستگاه‌هاي ذيربط ارائه نشده است.
روندي كه در خلأ چاره‌انديشي دقيق و برنامه‌ريزي مدون بر پايه سياستگذاري‌هاي صحيح نهادهاي مربوطه، كم‌هوشي مفرط را براي آينده ايران به دنبال خواهد داشت، چراكه به گفته كارشناسان اجتماعي مهاجرت نخبگان و تيزهوشان تنها مهاجرت مغز‌ها نيست، مهم‌تر از مغز، ژن باهوشان است كه همراه با باهوشان از كشور خارج مي‌شود.