فرصت‌‌های سرمایه‌گذاری در ایران

با عنایت به نام گذاری سال ۱۴۰۴ با عنوان «سرمایه‌گذاری برای تولید» از سوی رهبر معظم انقلاب در سلسله یادداشت‌های پیش رو به تبیین این مسئله و ظرفیت‌های آن می‌پردازیم. در این یادداشت، به صورت کوتاه و اجمالی به فرصت‌‌های سرمایه‌گذاری در ایران پرداخته شده است.

سيد عبدالله متوليان

جوان آنلاین: سرمایه‌گذاری یکی از ارکان اصلی رشد و توسعه اقتصادی است. بر اساس گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۲۳ کشورهایی که سازوکارهای شفاف و کارآمدی برای معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری به مردم دارند، به طور متوسط ۲۵٪ نرخ سرمایه‌گذاری بالاتری را تجربه می‌کنند. در ایران، قوای سه‌گانه و دستگاه‌های اجرایی هر یک به نوعی در این فرآیند نقش دارند. نگاهی اجمالی به ظرفیت‌های هریک از دستگاه‌ها و نهادهای دولتی در فرصت سازی و معرفی فرصت‌ها به مردم در راستای تحقق شعار امسال بسیار عبرت آموز است. البته آنچه که در این مقاله ارائه می‌شود تنها بخش کوچکی از ظرفیت‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری توسط دستگاه‌های دولتی (به عنوان مشت نمونه خروار) است. بدیهی است که علاوه بر بخش دولتی، بخش خصوصی نیز در صورت حمایت دولت و رفع موانع می‌تواند فرصت‌های بسیار زیادی را برای سرمایه‌گذاری خلق و معرفی کند:

فعالیت قوه مجریه در سال گذشته به دلایل متعدد با افت و خیز مواجه بوده و فرصت سازی در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۲ با روند نزولی مواجه بوده است اما امید می‌رود در سال جدید با عزم جدی به اصلاح، رشد و خلق فرصت‌های سرمایه‌گذاری بپردازد:

۱- نگاهی به عملکرد وزارت امور اقتصادی و دارایی در سال ۱۴۰۱

ظرفیت‌های این وزارتخانه را برای تشویق و ترغیب مردم به سرمایه گذاری در تولید نشان می‌دهد. بر اساس آمار سال ۱۴۰۱، این وزارتخانه مسئول:

- انتشار سالانه بیش از ۲۰۰ فرصت سرمایه‌گذاری در سامانه invest.ir

- برگزاری ۱۲ نمایشگاه تخصصی سرمایه‌گذاری

- ارائه مشاوره به ۵۰۰۰ سرمایه‌گذار بالقوه در سال بوده است.

۲- سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران:

این سازمان نیز در گزارش سالانه خود در سال ۱۴۰۱ اعلام کرده که موفق به جذب ۴.۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی شده است.

۳- بانک مرکزی:

سیاست‌های پولی و ارزی این نهاد تأثیر مستقیمی بر جذابیت محیط سرمایه‌گذاری دارد. طبق گزارش ماهانه بانک مرکزی در خردادماه ۱۴۰۲ نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه از ۴۵٪ در سال ۱۳۹۹ به ۳۰٪ در سال ۱۴۰۲ کاهش یافته است اما این روند متأسفانه در سال ۱۴۰۳ ادامه نیافته و مرکز آمار ایران در گزارش بهمن ماه ۱۴۰۳، شاخص قیمت مصرف کننده خانوارهای کشور به عدد ۳۰۵.۵ رسیده است که نسبت به ماه قبل، ۴.۱ درصد افزایش، و نسبت به ماه مشابه سال قبل، ۳۵.۵ درصد افزایش و در دوازده ماهه منتهی به ماه جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل، ۳۲ درصد افزایش داشته است. این مقایسه به خوبی نشان می‌دهد که به میزانی که بانک مرکزی موفق به کنترل و کاهش نرخ تورم شود امکان سرمایه‌گذاری مردم در امر تولید افزایش پیدا می کند.

۴- وزارت نفت:

- سرمایه‌گذاری در اکتشاف و استخراج نفت و گاز با پروژه‌های مشارکتی در میادین نفتی و گازی جدید.

- فرصت سرمایه‌گذاری در ساخت و به‌روزرسانی پالایشگاه‌ها و واحدهای پتروشیمی.

- توسعه پروژه‌های انرژی خورشیدی، بادی و زمین‌گرمایی در مناطق مستعد.

۵- وزارت صنعت، معدن و تجارت:

- صنایع معدنی: سرمایه‌گذاری در استخراج و فرآوری فلزات گران‌بها مانند طلا، مس و آهن.

- صنایع کوچک و متوسط: حمایت از ایجاد و توسعه واحدهای تولیدی کوچک و متوسط با فناوری‌های نوین.

- صادرات غیرنفتی: توسعه صنایع صادرات‌محور مانند صنایع غذایی، پوشاک و صنایع دستی.

۶- وزارت جهاد کشاورزی:

- کشاورزی مدرن: سرمایه‌گذاری در کشت گلخانه‌ای، آبیاری تحت فشار و تولید محصولات ارگانیک.

- دامپروری و طیور: توسعه واحدهای پرورش دام و طیور با استفاده از روش‌های صنعتی.

- صنایع تبدیلی و تکمیلی: ایجاد واحدهای فرآوری و بسته‌بندی محصولات کشاورزی.

۷- وزارت راه و شهرسازی:

- پروژه‌های عمرانی: سرمایه‌گذاری در ساخت جاده‌ها، پل‌ها و زیرساخت‌های شهری.

- مسکن و شهرسازی: مشارکت در پروژه‌های ساخت مسکن ارزان‌قیمت و شهرک‌های صنعتی.

- حمل و نقل ریلی: توسعه شبکه ریلی و اتصال آن به کریدورهای بین‌المللی.

۸- وزارت نیرو:

- انرژی‌های تجدیدپذیر: سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انرژی خورشیدی، بادی و زمین‌گرمایی.

- شبکه‌های توزیع برق: توسعه و به‌روزرسانی شبکه‌های توزیع برق در مناطق مختلف کشور.

- آب و فاضلاب: مشارکت در پروژه‌های مدیریت منابع آب و ساخت تصفیه‌خانه‌های فاضلاب.

۹- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی:

- تجهیزات پزشکی: سرمایه‌گذاری در تولید و واردات تجهیزات پزشکی پیشرفته.

- داروسازی: توسعه واحدهای تولید دارو و مواد اولیه دارویی.

- بیمه سلامت: مشارکت در ارائه خدمات بیمه‌ای و مراکز درمانی خصوصی.

۱۰- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی:

- گردشگری فرهنگی و تاریخی: سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های گردشگری و مراکز اقامتی.

- صنایع فرهنگی: حمایت از تولیدات سینمایی، موسیقی، صنایع دستی و...

- اکوتوریسم: توسعه پروژه‌های گردشگری طبیعی در مناطق بکر کشور با کمک وزارت گردشگری.

۱۱- وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات:

- فناوری اطلاعات و ارتباطات: سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌ها، فین‌تک (فناوری‌های سرمایه محور)، خدمات ابری و....

- زیرساخت‌های ارتباطی: توسعه شبکه‌های اینترنتی پرسرعت و مراکز داده.

- پست و لجستیک: مشارکت در توسعه خدمات پستی و لجستیکی پیشرفته.

۱۲- وزارت علوم، تحقیقات و فناوری:

- پژوهش و توسعه: سرمایه‌گذاری در مراکز تحقیقاتی و توسعه فناوری‌های نوین.

- آموزش عالی: مشارکت در تأسیس دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی خصوصی.

- فناوری‌های پیشرفته: حمایت از پروژه‌های حوزه‌های بیوتکنولوژی، نانو، هوافضا و...

۱۳- وزارت ورزش و جوانان:

- تاسیسات ورزشی: سرمایه‌گذاری در ساخت و به‌روزرسانی استادیوم‌ها و سالن‌های ورزشی.

- توریسم ورزشی: توسعه پروژه‌های مرتبط با توریسم ورزشی و برگزاری رویدادهای بین‌المللی.

- استعدادیابی و آموزش: حمایت از مراکز استعدادیابی و آموزش ورزشی.

۱۴- سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران:

- جذب سرمایه‌گذاری خارجی: ارائه تسهیلات و تضمین‌های لازم برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی.

- مناطق آزاد و ویژه اقتصادی: سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد تجاری-صنعتی مانند کیش، قشم، چابهار و...

- پروژه‌های زیرساختی: مشارکت در پروژه‌های بزرگ زیرساختی مانند ساخت فرودگاه‌ها، بنادر و جاده‌ها.

- پروژه‌های حمل و نقل: مشارکت در افزایش و تکمیل ظرفیت حمل و نقل کشور.

۱۵- سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران:

- صنایع بزرگ: سرمایه‌گذاری در صنایع بزرگ مانند فولاد، آلومینیوم و سیمان.

- مدرنیزاسیون صنایع: به‌روزرسانی و نوسازی واحدهای صنعتی قدیمی.

- پارک‌های صنعتی و فناوری: توسعه پارک‌های صنعتی و فناوری در سراسر کشور.

۱۶- سازمان انرژی اتمی ایران:

- انرژی هسته‌ای: سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مرتبط با انرژی هسته‌ای و کاربردهای صلح‌آمیز آن بویژه در حوزه‌های دانش‌بنیان.

- پژوهش و توسعه: مشارکت در مراکز تحقیقاتی و توسعه فناوری‌های نوین در حوزه انرژی هسته‌ای.

۱۷- سازمان محیط زیست:

- پروژه‌های زیست‌محیطی: سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کاهش آلودگی هوا، آب و خاک.

- انرژی‌های پاک: توسعه پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای.

- حفاظت از تنوع زیستی: مشارکت در پروژه‌های حفاظت از گونه‌های در معرض خطر و مناطق حفاظت‌شده.

۱۸- وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی:

- گردشگری فرهنگی و تاریخی: سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های گردشگری مراکز اقامتی و بوم گردی.

- صنایع دستی: حمایت از تولید و صادرات صنایع دستی سنتی.

- اکوتوریسم: توسعه پروژه‌های گردشگری طبیعی در مناطق بکر کشور با کمک وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

۱۹- سازمان توسعه تجارت ایران:

- صادرات غیرنفتی: حمایت از صنایع صادرات‌محور و توسعه بازارهای صادراتی.

- نمایشگاه‌های بین‌المللی: مشارکت در برگزاری و حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی.

- بازاریابی و برندینگ: توسعه استراتژی‌های بازاریابی و برندینگ برای محصولات ایرانی.

۲۰- سازمان برنامه و بودجه کشور:

- پروژه‌های ملی: سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ملی بزرگ مانند سدها، شبکه‌های آبیاری و پروژه‌های عمرانی.

- توسعه منطقه‌ای: مشارکت در برنامه‌های توسعه منطقه‌ای و کاهش نابرابری‌های اقتصادی.

۲۱- سازمان فضایی ایران:

- فناوری‌های فضایی: سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مرتبط با فناوری‌های فضایی و ماهواره‌ای.

- پژوهش و توسعه: مشارکت در مراکز تحقیقاتی و توسعه فناوری‌های نوین در حوزه فضایی.

۲۲- سازمان مدیریت پسماند:

- مدیریت پسماند: سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بازیافت و مدیریت پسماندهای شهری و صنعتی.

- انرژی از پسماند: توسعه پروژه‌های تولید انرژی از پسماندهای شهری و صنعتی.

۲۳- سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو):

- صنایع معدنی: سرمایه‌گذاری در استخراج و فرآوری فلزات گران‌بها مانند طلا، مس و آهن.

- پروژه‌های بزرگ معدنی: مشارکت در پروژه‌های بزرگ معدنی و توسعه زیرساخت‌های مرتبط.

۲۴- سازمان خصوصی‌سازی:

این سازمان فقط در سال ۱۴۰۱ موفق به واگذاری ۱۲۳ شرکت دولتی به بخش خصوصی با ارزش کل ۲۱۰ هزار میلیارد ریال شده است. این نشان می‌دهد که این سازمان می‌تواند فرصت‌های بسیار خوبی برای سرمایه‌گذاری در امر تولید خلق کند.

۲۵- مناطق آزاد تجاری-صنعتی:

گزارش سازمان مناطق آزاد در سال ۱۴۰۲ نشان می دهد که هفت منطقه آزاد کشور در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۸٪ از کل سرمایه‌گذاری خارجی کشور را جذب کرده‌اند که با توجه به عضویت ایران در سازمانهای بریکس و شانگهای امکان افزایش چندین برابری این ظرفیت وجود دارد.

هماهنگی بین قوای سه‌گانه و دستگاه‌های اجرایی شرط لازم برای معرفی مؤثر فرصت‌های سرمایه‌گذاری است. بر اساس شاخص آسانی انجام کسب‌وکار که توسط بانک جهانی (Doing Business) در سال ۲۰۲۰ تهیه شده، ایران در شاخص شروع کسب‌وکار رتبه ۱۲۷ را در بین ۱۹۰ کشور دارد که نشان‌دهنده نیاز فوری به بهبود این شاخص است.

برای استفاده هر چه بهتر از فرصت‌های موجود به سرمایه گذاران توصیه می‌شود با مشورت با افراد حقیقی و حقوقی خبره، پنج گام عملی زیر را برای سرمایه‌گذاری بکار گیرند:

۱. انتخاب حوزه متناسب با سرمایه

۲. مشاوره با مراکز رشد استانی

۳. بهره‌گیری از تسهیلات دولتی

۴. شروع با مقیاس کوچک

۵. توسعه تدریجی کسب‌وکار

قوه مقننه نیز با انجام وظایف قانونی خود در کنار تصویب قوانین مورد نیاز سرمایه گذاری برای تولید، با نظارت قوی و مؤثر بر اجرای قوانین مصوب مرتبط با سرمایه گذاری از جمله:

- قانون تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی (مصوب ۱۳۸۰)

- قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر (۱۳۹۴)

می تواند به سرعت بخشی و تحقق کامل شعار سال کمک کند

همچنین قوه قضاییه نیز در کنار مردم برای استفاده حداکثری از فرصت‌های سرمایه‌گذاری ،در بخش نظارت و برخورد با متخلفین نقشی پررنگ و بی بدیل دارد.

منابع

۱- بانک جهانی (World Bank)

- Doing Business 2020: Comparing Business Regulation in 190 Economies

(شاخص شروع کسب‌وکار ایران: رتبه ۱۲۷).

- Global Economic Prospects, June 2023

(نقش شفافیت در نرخ سرمایه‌گذاری).

۲- صندوق بین‌المللی پول (IMF)

- Iran: 2023 Article IV Consultation Report