جوان آنلاین: رهبر معظم انقلاب اسلامـی طـی سال‌هـای اخیر مکرراً بر مقابله با تهدیدات نرم علیه کشور و لزوم به‌کارگیری شیوه‌های متناسب برای مهار آن تأکید داشته‌اند و در آخرین سخنرانی نیز به بازخوانی آن پرداختند. در این‌باره ایشان فرمودند: «همه رسانه‌ها، صاحبان اندیشه و بیان و قلم، اصحاب هنر و دانش و آموزش و آحاد جـوانان فعـال در فضای مجازی باید همه توان خود را به میدان بیاورند تا دفـاع موفق نرم‌افزاری ملت در مقـابل طرح‌های پیچیده دشمن استمـرار یابد، بنابراین مسئله امروز ما تهـدید سخت‌افـزاری دشمـن نیست بلکه تهـدید نرم‌افـزاری است.»
از آنجا که تهدید نرم‌افزاری امروزه مؤثرترین، فراگیرترین، کم‌هزینه‌ترین و در عین حال خطرناک‌ترین نوع تهدید است، به‌کارگیری روش‌های رویارویی و مهار آن نیز باید مورد توجه همه اقشار جامعه قرار گیرد.
ماهیت تهدیدات نرم‌افزاری
این ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از هر نوع اقدام ﻏﯿﺮﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﯿﺰ یا نظامی که ارزشﻫﺎ، باور‌ها و ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ را ﻣﻮرد حمله ﻗﺮار داده تا ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ در الگوﻫﺎی رﻓﺘﺎری و ایجاد الگوﻫﺎیﺟﺪﯾﺪ ﻣﻨﺠﺮ شود که ﺑﺎ الگو‌ها و رفتار‌های نظام حاکم در ﺗﻌﺎرض ﺑﺎﺷـﺪ.
بر همین اساس، دشمن به طور غیرملموس، روش‌هایی را برای دستکاری افکار عمومی به کار می‌گیرد تا ذهنیت جامعه و در گام دوم مسئولان برآمده از آن جامعه را با اهداف خاص خود همراه کند. به تعبیری دیگر، دشمن تلاش می‌کند اراده خود را ﺑﺮ ﺣﺮﯾﻒ تحمیل و رفتار وی را مطابق امیال خود کنترل کند. این تهدید، دارای اﺑﻌﺎد مختلفی از ﺟﻤﻠـﻪ ﺑﻌـﺪ ﻧﻈﺎمی، اﻗﺘﺼﺎدی، ﺳﯿﺎسی، ﻓﺮهنگی و اﺟﺘﻤﺎعی است و به طور فراگیر به همه ارکان جامعه دسترسی دارد.
تهدیدات نرم برخلاف تهدیدات سخت در زمان و مکان متغیر است و متناسب با شرایط سیاسی، تاریخی، اجتماعی، جغرافیایی و عقیدتی جامعه طراحی می‌شود، بنابراین شناخت تهدید برای غلبه بر آن هم باید متغیر باشد. مثلاً ممکن است متغیری امروزه و در زمان حال، تهدید به حساب بیاید ولی فردا یک عنصر معمولی در جامعه باشد. از طرفی، اشکال و روش‌های تهدید با افزایش صعودی علم و فناوری تغییر پیدا می‌کند. به طور نمونه شبکه‌های کنونی اجتماعی و تعاملی طی دهه‌های گذشته وجود نداشتند و تدابیری هم برای غلبه بر آن وجود نداشت، اما اکنون شبکه‌های اجتماعی عنصری مهم برای تغییر افکار عمومی محسوب می‌شود.
تهدید دارای دو مرحله است؛ مرحله ذهنی و مرحله عملیاتی. در مرحله ذهنی، دشمن یا کشور تهدیدکننده ابتدا نقاط آسیب‌پذیر جامعه هدف را شناسایی می‌کند، ابزارهایش را می‌شناسد و سپس هدف‌گذاری و سرمایه‌گذاری و نهایتاً آن را عملیاتی می‌کند. اکنون در ایران تهدید نرم‌افزاری به شیوه‌های مختلفی وجود دارد.
سابقه تهدیدات نرم‌افزاری در ایران و جهان
سابقه تهدیدات نرم دولت‌های استعمارگر در جهان به اقدامات غیرنظامی برمی‌گردد که با استفاده از ابزار‌های فرهنگی، اقتصادی، رسانه‌ای، دیپلماتیک و فناورانه برای تأثیرگذاری بر کشورها، تغییر رفتار دولت‌ها یا جوامع یا تضعیف حاکمیت ملی دیگران بدون استفاده مستقیم از نیروی نظامی انجام شده است.
این دولت‌ها طی سال‌های اخیر برای کم کردن هزینه‌ها و حفظ وجهه خود، از تهدیدات نرم و نامحسوس برای مهار دشمنان استفاده می‌کنند، از این رو کشور‌هایی که خطرناک محسوب می‌شوند، همواره در معرض تهدیدات نرم‌افزاری قرار دارند، مانند چین، روسیه، ونزوئلا.
علاوه بر آن، کشور‌هایی که در منطقه غرب آسیا قرار دارند از درجه تهدید بالایی برخوردارند، چون هم دارای موقعیت جغرافیایی مهم هستند، هم به لحاظ تاریخی، مکتبی و عقیدتی موقعیت بالایی در جهان دارند.
به عنوان مثال، در مستندات موجود به‌طورگسترده از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان ابزاری برای جنگ نرم علیه ایران اشاره شده است. ایالات‌متحده با ایجاد و حمایت از شبکه‌های تلویزیونی، رادیویی و وب‌سایت‌های فارسی‌زبان، تلاش کرده است افکار عمومی ایران را تحت تأثیر قرار دهد و نارضایتی‌های اجتماعی را تشدید کند.
همچنین پلتفرم‌های اجتماعی مانند توییتر، فیس‌بوک و اینستاگرام به عنوان ابزار‌هایی برای سازماندهی اعتراضات و انتشار اطلاعات ضدحکومتی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در این راستا، ربات‌ها و حساب‌های کاربری جعلی با هدف گسترش اطلاعات نادرست و تحریک احساسات عمومی به کار گرفته شده‌اند.
اما به طور کلی همه کشور‌های جهان درگیر تهدیدات نرم امریکا برای جهانی‌سازی فرهنگ و حاکمیت الگو‌های رفتاری لیبرال‌دموکراسی برای پذیرش هژمونی این کشور هستند.
چرا تهدیدات سخت علیه ایران مطرح نیست
با وجود آنکه امریکا دهه‌هاست ایران را تهدید نظامی می‌کند و دائم در صحبت‌های‌شان مطرح می‌کنند که گزینه نظامی روی میز است، اما تاکنون هیچ اراده‌ای در وجود آنها برای این کار مشاهده نشده و صرفاً در حد لفاظی باقی مانده است. امریکا از چند جهت از جنگ اجتناب می‌کند؛ نخست آنکه ایران بازدارندگی خود را در مقابل تهدیدات سخت ارتقا داده است. پس از جنگ ایران و عراق، ایران به شدت به سمت تولید تسلیحات دفاعی برای خود رفت و به قول معروف از صفر شروع کرد تا تسلیحاتی را تولید کند که موازنه دفاعی ایجاد کند. دومین مسئله هم دلالت بر ناتوانی امریکا برای محاسبه هزینه و نتیجه جنگ با ایران که کل منطقه را شعله‌ور خواهد کرد، دارد. تاریخچه شکست در جنگ‌افروزی علیه ایران، از دفاع مقدس تا جنگ‌های نیابتی منطقه‌ای هم شاهدی بر این امر است. سومین مورد هم تهدید منافع امریکا در منطقه و بقای رژیم‌صهیونیستی است. بعد از ۷ اکتبر، امریکا در قبال رفتار تهاجمی خود در منطقه و حمایت از رژیم اشغالگر، خسارات زیادی را متحمل شد. از دست رفتن وجهه بشردوستانه امریکا، مورد حمله قرار گرفتن پایگاه‌های نظامی و همچنین حمله مستقیم موشکی ایران به سرزمین‌های اشغالی نمونه‌های قابل ذکر هستند.
«کنشگری مردم» راهکار مهم مواجهه با تهدید
ایران برای مقابله با تهدیدات نرم که ممکن است از سوی قدرت‌های خارجی مانند ایالات‌متحده یا دیگر بازیگران بین‌المللی اعمال شود، می‌تواند راهبرد‌های متنوعی را در حوزه‌های فرهنگی، اقتصادی، رسانه‌ای، امنیتی و دیپلماتیک به کار گیرد، اما از مهم‌ترین ظرفیت‌های موجود برای مهار تهدیدات نرم‌افزاری، مردم است.
به دلیل آنکه تهدید نرم، تمام حوزه‌های اجتماعی و تمام سطوح جامعه را در بر می‌گیرد، مقابله با آن نیز از سوی مردم شدنی خواهد بود، بنابراین دخالت دادن مردم به عنوان اولین رکن و اساس مواجهه با تهدیدات نرم‌افزاری یک اصل مورد توجه است.
تقویت اﻧﺴﺠﺎم اﺟﺘﻤﺎعی، وحدت، روشنگری در مقابل هجمه‌سازی و سیاه‌نمایی، تولید محتوا‌های مفید برای شناخت راه دشمن، اهمیت به فضای مجازی، مورد توجه قرار دادن مؤلفه‌های امیدآفرین، شناساندن پویایی‌های فناوری، علمی و فرهنگی از نمونه اقداماتی است که می‌تواند با مشارکت مردمی در برابر این تهدیدات قرار گیرد. این در حالی است که در غیاب تولیدات کافی و کارآمد که با مطالبات و شبهات افکارعمومی همخوانی داشته باشد، دشمن به راحتی نفوذ خود را در حوزه‌های مختلف افزایش خواهد داد.
