جوان آنلاین: رژیم غذایی سالم، مفید و مغذی امروزه بر همگان ثابت شده است و این امر منجر به پیشگیری از بیماری‌های مزمن مثل دیابت، فشار خون، مشکلات گوارشی و کاهش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها می‌شود. به زبان ساده‌تر، مصرف مواد و ویتامین‌های موجود در حبوبات، پروتئین‌ها، لبنیات، غلات، میوه و سبزیجات و ممنوعیت مصرف خوراکی‌های مضر صنعتی دارای مواد نگه‌دارنده، فست فود‌ها و مواد تراریخته باید در برنامه غذایی خانواده قرار گیرد. از آنجایی‌که مادران عمود خیمه سلامت در خانواده هستند در این میان نقش مادر به عنوان مدیر داخلی خانواده و برنامه‌ریز امور منزل، بسیار پررنگ است، چراکه عادات غذایی او می‌تواند جزء عادات و سبک زندگی خانواده قرار گیرد. بر همین اساس اکرم باقرپور، کارشناس طب ایرانی- اسلامی با اعتقاد بر اینکه آگاهی مادران در زمینه سلامت خوراک، پوشاک و عادات رفتاری سلامت محور مثل ساعت خواب و بیداری، ورزش، جنس لباس، استفاده از مواد غذایی سالم و حتی گفتار و رفتار مادر می‌تواند نقش بسزایی در تحول عادات خانواده و به دنبال آن تحول جامعه داشته باشد، می‌گوید: «در این راستا رسانه‌ها، مراکز بهداشتی، آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها، شهرداری‌ها، مساجد، پایگاه‌های بسیج و تمامی مراکزی که در آموزش سبک زندگی و سلامت دخیل هستند، می‌توانند روی رفتار مادران تأثیرگذار باشند.» ادامه گفت‌وگوی «جوان» با این کارشناس را می‌خوانید.
در طب سنتی شناخت مزاج‌ها اهمیت دارد. چقدر این شناخت در سلامت جسمی افراد مؤثر است؟
هر عنصر و ماده موجود در طبیعت که به‌وجود آورنده فصول، اقلیم، موجودات نباتی، حیوانی و انسانی، روز و شب است دارای مزاج و طبع است، بنابراین طبق نظر حکما، برای حفظ سلامتی خود و اطرافیان باید به گونه‌ای رفتار کنیم که متناسب با طبع و مزاج باشد. به عنوان مثال، فصول دارای مزاج هستند که باید در مصرف مواد غذایی و نوع پوشش به آن توجه داشت. فصل بهار دارای مزاج معتدل، تابستان مزاج گرم و خشک، پاییز مزاج سرد و خشک و زمستان مزاج سرد و‌تر است. این موضوع روی بیماری‌ها، خوراک، پوشاک و سبک زندگی تأثیرگذار است. بر این اساس آگاهی نسبت به این موضوع بسیار می‌تواند اثرگذار باشد.
عادت غذایی سالم به همت مادران از کودکی شکل می‌گیرد. بفرمایید با کودکانی که در برابر استفاده بعضی تغذیه‌ها از جمله گوشت، شیر و خوراکی‌های ارگانیک مقاومت می‌کنند چه کنیم؟
زمانی که فرزندان تمایلی به خوردن برخی مواد غذایی مثل شیر یا گوشت ندارند، مادر با آگاهی از خواص مواد غذایی باید با تدبیر و هنر، جایگزینی برای آنها پیدا کند. به طور مثال می‌تواند با استفاده از شیر، کره، انواع سویق گندم (سویق همان دانه غلات جوانه زده‌ای است که خشک شده و سپس به صورت پودر استفاده می‌شود که ارزش غذایی بالایی دارد)، سنجد و مغزیجات پودر شده مثل گردو، بادام و فندق، کیک، شیرینی و بیسکوئیت خانگی درست کرده و با تزئینی جذاب باعث تحریک اشتهای بچه‌ها شده و بچه‌ها نیز یک وعده کامل غذایی را مصرف کنند.
گاهی در جایی مثل مدرسه فرزندان بعضاً با انواع خوراکی‌های ناسالم روبه‌رو می‌شوند. برای مقابله با خواسته آنها چه رفتاری کنیم؟
زمانی که مادر و پدر مضرات مواد غذایی مضر و ناسالم بیرون از خانه را بدانند آن وقت می‌توانند برای اعضای خانواده توضیح علمی با استدلال بدهند. از طرفی کودکان و نوجوانان معمولاً تمایل زیادی به خوراکی‌هایی با بسته‌بندی جذاب آماده و رنگارنگ دارند، بنابراین مادران می‌توانند خوراکی‌های سالم مثل انواع لقمه، میوه، مغزیجات، کشمش و لواشک را با تزئینات زیبا و خلاقانه به همراه نوشیدنی‌های عاری از قند مصنوعی و شکر سفید جهت تغذیه مدرسه آماده کنند تا میل به خوردن افزایش یابد. به این ترتیب کم‌کم این موضوع باعث تغییر ذائقه آنها می‌شود و میل به خوردن خوراکی‌های مضر از بین می‌رود.
چرا مصرف مواد ارگانیک در سبد خانواده‌ها کمتر دیده می‌شود و حتی بعضی خانواده‌ها با بعضی از این مواد مانند برنج قهوه‌ای و پفک سویق ناآشنا هستند؟
مواد ارگانیک محصولاتی هستند که در خاک‌های سالم پرورش می‌یابند و بقایای آفت‌کش‌های شیمیایی، هورمون‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها، ارگانیسم‌های ژنتیکی و مواد افزودنی شیمیایی در آن دیده نمی‌شود و مزایای غذایی بسیاری دارند. در اروپا و امریکا تأکید بسیاری در استفاده از کمپوست‌ها و کود‌های حیوانی برای تقویت گیاهان وجود دارد تا اثرات مخرب بر سلامتی ناشی از مواد شیمیایی بر بدن انسان و طبیعت کاهش یابد، اما طبق پژوهش‌های انجام شده هزینه تولید محصولات ارگانیک ۲۰ درصد یا حتی بیشتر از مواد غذایی تولیدی حاوی مواد شیمیایی است و این موضوع باعث گران‌تر بودن محصولات ارگانیک می‌شود. از طرفی مصرف غذا‌های ارگانیک در دو دهه گذشته به طور فزاینده‌ای محبوب شده و نه تنها ایران بلکه مردم در سراسر جهان به خصوص اروپا و امریکا تمایل زیادی به مصرف آن پیدا کرده‌اند ولی گران بودن و غیرقابل دسترس بودن آن برای برخی و نیز عدم آگاهی خانواده‌ها موجب مغفول ماندن اکثریت افراد جامعه از قرار دادن محصولات ارگانیک در سبد خانوار شده است.
موضوع بعدی مشکلات اقتصادی خانواده‌ها و توان کم خرید آنها برای خرید بعضی اقلام اساسی است. چگونه می‌توان سفره و سبد سلامت خانواده را مدیریت کرد تا دچار سوءتغذیه نشد؟
برخی از خانواده‌ها به دلیل شرایط اقتصادی، توان خرید اقلام و کالا‌های اساسی را ندارند. در این راستا باید آموزش‌ها و اصلاحات مشترک بین افراد جامعه فرهنگ‌سازی شود تا آسیب‌های ناشی از عدم تأمین مواد غذایی به حداقل برسد. این اصلاحات طبق منابع حکما شامل اصلاح غذایی، اصلاح کبدی، اصلاح آب به وسیله جوشاندن، استفاده از نمک طبیعی دریا و معدنی، اصلاح روغن، قند، شکر و نمک، لباس، رختخواب، ظروف، احیای وعده شام، ترک ناهار، ترک حجیم خواری، ترک تندخواری، ایستاده غذا نخوردن، ترک روی هم خواری، ترویج ورزش عام پیاده‌روی، قرار گرفتن در معرض نور خورشید صبحگاهی، تنظیم ساعت خواب و بیداری، مصرف مناسب سبزیجات و میوه و توجه به معنویات است که به راحتی می‌توان به وسیله این موارد، از بیماری‌ها جلوگیری کرد و باعث ایجاد سلامت پایدار در جامعه شد و صرفه‌جویی‌های بودجه‌ای را در جامعه داشت.
قشر کارمند و بعضی دانش‌آموزان به دلیل ضیق وقت معمولاً وعده‌های غذایی‌شان را با غذا‌های آماده، کیک و بیسکوئیت‌های بسته‌بندی پرمی‌کنند، عوارض این عادات غذایی چیست؟
مصرف بیش از حد مواد غذایی حاوی مواد نگه‌دارنده مثل چیپس، پفک، بیسکوئیت، پاستیل، نوشابه، شکلات و بستنی که شامل مقادیری قند، ژلاتین و روغن‌های مضر، جوش شیرین و قند است آسیب‌های جبران ناپذیری در اندام‌های رئیسه بدن مثل کبد، قلب، مغز و همچنین دستگاه گوارش دارد که به مرور ایجاد می‌شود. این امر، باعث کاهش توانایی کبد برای هضم چربی‌های تجمع یافته می‌شود و عوارضی دیگر از جمله کبد چرب، کاهش سیستم ایمنی، یبوست‌های مزمن، بزرگ شدن شکم، تنبلی و مشکلات معده را ایجاد می‌کند.
با توجه به مطالبی که ذکر کردید لازم است هر مادری در بدو تولد فرزندش با تغذیه سالم کودک و مادر آشنا شود. در این باره وظایف سازمان‌ها و نهاد‌ها چیست؟
زنی که برای بار اول مادر شدن را تجربه می‌کند باید توجه داشته باشد که سلامتی فرزند چه در شکم به وسیله تغذیه از بند ناف، چه پس از آن با شیر مادر یا غذای کمکی، همه بستگی به غذای مادر و آگاهی او از فواید مواد غذایی دارد. از این رو مادر باید برای افزایش سطح آگاهی از منابع علمی، رسانه‌ها، کلاس‌های آموزشی مرتبط با حوزه سلامت و تجربیات بزرگ‌تر‌ها در خصوص تغذیه کمک بگیرد. باید توجه داشت که آگاهی مادران در ایجاد سلامت پایدار در سطح خانواده و جامعه بیشترین تأثیر را دارد و هزینه‌های کلان کشور را کاهش می‌دهد. در این زمینه، رسانه‌ها، مراکز بهداشتی، آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها، شهرداری‌ها، مساجد، پایگاه‌های بسیج و تمامی مراکزی که به هر نحوی در آموزش سبک زندگی و سلامت با عموم جامعه دخیل هستند، می‌توانند در آموزش مادران تأثیرگذار باشند.
