جوان آنلاین: شاید بتوان گفت افسردگی مسئله‌ای است به قدمت تاریخ بشر! البته در هر دوران یا اقلیمی، ریشه‌های متفاوتی برای آن ذکر کرده و راهکارهای متفاوتی برای درمان آن داشته و دارند، اما رایحه‌درمانی، یعنی علم درمان با استفاده از عطر‌ها و رایحه‌های طبیعی چه راهکار‌هایی برای درمان انواع مختلف افسردگی پیشنهاد می‌کند؟ «سیدمحمدمهدی فلسفی» طبیب سنتی و رایحه‌درمانگر به این پرسش پاسخ می‌دهد.
ریشه‌های افسردگی
در تمدن‌هایی مثل بین‌النهرین و مصر عدم‌تعادل چهار عنصر اصلی (خاک، آب، هوا و آتش) را باعث افسردگی و مشکلات روحی روانی می‌دانستند. در بعضی تمدن‌ها هم طلسم‌ها، دعا‌ها و ارواح خبیثه را دلیل آن بیان می‌کردند، اما در یونان بقراط این مسئله را علمی‌تر بیان کرد. او گفت افسردگی ناشی از عدم‌تعادل چهار مزاج (دم، بلغم، سفرا و سودا) است، اما در تمام تمدن‌ها این اعتقاد وجود داشته که انرژی‌های منفی و عدم‌ارتباط با طبیعت باعث افسردگی می‌شود. سیدمحمدمهدی فلسفی طبیب سنتی و رایحه‌درمانگر با ذکر این مقدمه می‌گوید: «در تمدن‌های مختلف برای درمان افسردگی از روش‌های روان‌شناسی و روان‌شناختی استفاده می‌کرده‌اند تا الگو‌های نادرست فکری فرد را اصلاح کنند. ورزش و فعالیت بدنی، استفاده از دارو‌های کمکی برای بهبود خواب، تغذیه و رژیم غذایی، دیدن و شنیدن طبیعت نیز راهکارهای دیگری است که برای درمان افسردگی به کار می‌رفته است.»
انواع افسردگی را بهتر بشناسیم
افسردگی یک اختلال است که انواع مختلفی دارد، مثل:
افسردگی ماژور: فرد طی حدود دو هفته، افسردگی خیلی شدید با علائم شدید را تجربه می‌کند.
افسردگی مزمن: علائمش خفیف‌تر است، اما مدتش طولانی (حداقل یک سال) است.
افسردگی دوقطبی (بایپولار): فرد نوسانات شدید خلقی همراه با دوره‌های افسردگی شدید و نزدیک به جنون را تجربه می‌کند.
افسردگی فصلی: با تغییر فصل، سرما یا گرما، کاهش یا افزایش نور خورشید اتفاق می‌افتد.
افسردگی بعد از زایمان: بعد از زایمان و با گریه‌های بی‌دلیل، ناتوانی در پذیرش نوزاد، اضطراب و تغییرات خلقی بروز می‌کند.
افسردگی بعد از تغییر شرایط: فرد نمی‌تواند خودش را با موقعیت‌های جدید (مثل تغییر شغل و مسافرت) وفق دهد.
افسردگی چه علائمی دارد؟
این طبیب سنتی بعضی از علائم افسردگی را اینطور نام می‌برد:
احساس غمگینی یا اندوه شدید: فرد سنگینی غم را مدام بر قلبش حس می‌کند و حتی گاهی مانع انجام کار‌های روزانه‌اش می‌شود.
بی‌علاقگی به امور موردعلاقه سابق: فرد علاقه‌اش را به کار‌هایی که قبلاً دوست داشته از دست می‌دهد و دیگر از آن‌ها لذت نمی‌برد.
کاهش یا افزایش ناگهانی در اشتها، تغییر در الگوی خواب و افزایش یا کاهش زیاد آن، کمبود انرژی و احساس خستگی و بی‌حالی مداوم.
مشکلات تمرکز: فرد نمی‌تواند حداقل سه‌چهار دقیقه بر موضوعی کاملاً متمرکز شود و قدرت تصمیم‌گیری و حافظه‌اش دچار مشکل می‌شود.
تحریک‌پذیری: فرد به مسائل کوچک و کم‌اهمیت واکنش شدیدی نشان می‌دهد و زود عصبانی می‌شود.
احساس بی‌ارزشی، بی‌هدفی، ناتوانی، ناامیدی، گناه و عذاب وجدان
افکار خودکشی: احساس بی‌ارزشی می‌تواند فرد را به سمت خودکشی ببرد، البته در افراد مذهبی که خودکشی را حرام می‌دانند، این افکار کنترل می‌شود.
راهکارهای ساده جلوگیری از افسردگی
مجموعه‌ای از عوامل و اتفاقات می‌تواند باعث افسردگی شود. به همان صورت عوامل متفاوتی از جمله سبک تغذیه، رنگ‌ها و عطر‌ها می‌توانند با این افسردگی مبارزه کنند. فلسفی می‌گوید: «مواد غذایی مفرح‌القلوب یا شادی‌آور مثل زعفران، گلاب و بیدمشک مانع افسردگی می‌شوند. رنگ‌های تیره و متمایل به خاکستری باعث افسردگی می‌شوند و رنگ سبز، نارنجی و قرمز شادی‌آور هستند. عطر‌های محمدی، یاس، پرتقال، بهارنارنج و اسطخدوس نیز احساس شادی ایجاد می‌کنند.»
عطر‌هایی برای درمان افسردگی
فلسفی برای درمان هر کدام از انواع افسردگی عطر‌های طبیعی متفاوتی را تجویز می‌کند:
افسردگی ماژور: عطر اسطخدوس، یاس، پرتقال، محمدی، علف لیمو
افسردگی مزمن: اسطخدوس، یاس
افسردگی دوقطبی: اسطخدوس، یاس، نعنا
افسردگی بعد زایمان: اسطخدوس، یاس، محمدی، نرگس
افسردگی بعد از مرگ عزیز: نرگس
افسردگی فصلی: نعنا، یاس، اسطخدوس، پرتقال
این «رایحه‌درمانگر» در درمان عمومی انواع افسردگی‌ها رایحه‌های ترکیبی را تجویز می‌کند: «مصرف عطر محمدی شب قبل از خواب، یاس هر دو ساعت یک بار در طول روز و اسطخدوس در سر شب، می‌تواند مؤثر باشد.»
رایحه‌ها چگونه ما را درمان می‌کنند؟
بدن دو نوع سیستم دارد؛ سیستم‌هایی که با اراده ما کار می‌کنند (مثلاً خودمان تصمیم می‌گیریم حرف بزنیم و بخوابیم) و سیستم‌های غیرارادی و خودمختار (که فعالیت قلب، مغز، هورمون‌ها و جریان خون را تنظیم می‌کند). رایحه‌ها توازن را در سیستم‌های غیرارادی بدن برقرار و آن‌ها را متعادل می‌کنند.
فلسفی درباره سازوکار رایحه‌درمانی در بدن می‌گوید: «گیرنده‌های بویایی در بینی، عطر را به سمت بخش لیمبیک مغز (مرکز کنترل عواطف و احساسات) هدایت و این رایحه‌ها عواطف را کنترل و خلق را متعادل می‌کنند. رایحه‌ها روی سلول‌های گیرنده عصبی هم مؤثرند و جذب هورمون‌ها (مثلاً هورمون‌های شادی‌بخش مثل اکسی توسین، سروتونین و دوپامین) را کم یا زیاد می‌کنند. عطر‌ها تغییرات فیزیولوژیکی هم در بدن ایجاد می‌کنند، مثلاً کاهش تپش قلب و در نتیجه کاهش اضطراب، گشاد شدن رگ‌ها و کاهش فشار خون.»
ترفند‌های خانگی برای پیشگیری و درمان افسردگی
همانطور که گفتیم مجموعه‌ای از علل و عوامل می‌تواند مانع یا باعث افسردگی شود. فلسفی برای جلوگیری از افسردگی این راهکار‌ها را پیشنهاد می‌کند:
ورزش منظم: روزانه بین ۲۰ تا ۳۰دقیقه پیاده‌روی، باعث ترشح اندروفین می‌شود که یک مسکن طبیعی است. خلق‌وخو را بهبود می‌دهد و باعث می‌شود اخلاط داخل بدن راحت‌تر حرکت کنند و به اعضا و اندام‌های حیاتی (مثل قلب، کبد و مغز) برسند و راحت‌تر کارشان را انجام دهند.
تغذیه سالم: از مواد مفرح طبیعی در نوشیدنی‌ها و خوردنی‌ها استفاده کنید. غذا‌های فرآوری‌شده و کنسرو‌ها تعادل هورمونی بدن را به هم می‌زنند. قند عامل بسیار مهمی در افسردگی است. کافئین قهوه و نسکافه هم استخر دوپامینی داخل مغز را دچار مشکل می‌کند.
خواب کافی: سعی کنید شبی شش تا هشت ساعت خواب آرام در محیط تاریک داشته باشید. قبل از خواب با گوشی کار نکنید. امواج گوشی و نور صفحه آن باعث خشکی مغز می‌شود و کیفیت خواب را کاهش می‌دهد.
نور خورشید: نور خورشید نقش مهمی در تنظیم خلق و خو و هورمون‌های بدن دارد. زیر نور خورشید قدم بزنید، پنجره‌ها را باز کنید که نور داخل خانه بتابد.
تنفس عمیق: ۴۰نفس عمیق در زمان طلوع آفتاب، گردش خون را به شدت منظم و افکار منفی را تا حد زیادی کنترل می‌کند.
کنترل استفاده از فضای مجازی: فیلم‌های کوتاه و غیرمرتبطی که پشت سر هم می‌بینید، باعث اختلال تمرکز و ایجاد مشکل در ترشح هورمون‌ها می‌شود.
طبیعت‌گردی، آموختن مهارت‌هایی مثل نقاشی، مجسمه‌سازی و موسیقی، رفت‌وآمد‌های خانوادگی و قرار‌های دوستانه، نوشتن روزانه افکار، احساسات و چیز‌هایی که ناراحت‌تان می‌کند.
