اردوی جهادی آن هم وسط تابستان! می‌دانستم راحت نیست، اما از آنجا که اطراف تهران بود، قبول کردم. با خودم فکر کردم نزدیک پایتخت هم مگر اردوی جهادی می‌روند؟! جواب این سؤال را بعد از اتمام اردو و هنگام خداحافظی با بچه‌های تیم گرفتم.
بزرگراه امام علی، آوینی، جاده ورامین، باقرآباد، قرچک، ورامین و ابتدای جاده‌ای که به سمت منطقه جوادآباد و خاوه می‌رفت را طی کردم. در طول مسیر چیزی که بیشتر از همه توجهم را جلب کرد موتورسوار‌هایی بودند که یک بقچه به دسته موتور آویزان کرده بودند یا اگر کسی پشت سرشان بود، آنها بقچه به بغل بودند و نم‌نمک در جاده حرکت می‌کردند. جاده ورامین و قرچک دیگر شبیه اتوبان امام علی و آوینی نبود. ماشین سنگین زیاد بود، چراغ‌های جاده به قدر لازم و کافی نور به جاده نمی‌داد و آسفالت جاده هم به نحو مطلوبی نبود، طوری که همه حواسم را به رانندگی داده بودم.
منتظر بودم هر چه زودتر به خیابان درختی برسم؛ خیابان معروفی که پذیرا و میزبان لوکیشن بسیاری از سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی بوده است. با عبور از خیابان درختی که کمتر از یک کیلومتر بود، به ورودی خاوه رسیدم. در همان نگاه اول جا خوردم. خانه خشتی و گلی آن هم زیر پوست پایتخت؟!
قبل از سفر با جست‌وجوی ساده اطلاعات کلی از روستا به‌دست آورده بودم و متوجه شدم جایی که به عنوان اردوی جهادی می‌روم، قبلاً جزو آبادترین روستا‌ها بوده و دورتادور آن پر از بقعه و حمام و آب‌انبار و خانه‌های سنتی و خشت و گلی است؛ روستایی که مستعد مقصد گردشگری است، اما به دلیل مشکلات فراوان حالا میزبان گروه جهادی است.
امامزاده علی، بی‌بی زبیده، نقاره خانه، دو حمام قدیمی، آب‌انبار، قلعه و تپه باستانی، آسیاب آبی، حسینیه احمدی‌ها، خانه احمدی‌ها، خیابان درختی و مدرسه تاریخی روستای خاوه که از قضا آخری مقصد تیم اردوی جهادی نورا نیز بود.
روستا کوچک بود و به راحتی مدرسه را که به نام شبانه روزی شناخته می‌شود، پیدا کردم. تا به حال چنین اسمی به گوشم نخورده بود که چرا در یک روستا مدرسه شبانه روزی باید وجود داشته باشد که جواب این چرایی را هم در نشست صمیمانه با مدیر مدرسه گرفتم که در همین گزارش می‌خوانید.
فعالیت ۳ ساله گروه جهادی «نورا» با هدف اشتغال‌زایی و کارآفرینی
به حیاط مدرسه وارد شدم و بعد از سلام و احوالپرسی با مدیر تیم جهادی و صرف غذای جهادی به گپ‌وگفت صمیمانه با او نشستم.
دکتر زهره صائمی «مسئول گروه جهادی نورا» دغدغه‌مند و فعال است. وی را در شرایطی دیدم که پابه‌پای تیم در حال تدارک اتاق‌ها برای حضور پزشکان، مربیان و مدرسان بود.
در مورد فعالیت خود و گروهی که در حال حاضر در روستا برای خدمت‌رسانی آمده‌اند بیشتر توضیح دهید.
گروه جهادی «نورا» با تمرکز بر اشتغال‌زایی برای بانوان و برطرف کردن موانع کسب‌و‌کار از سه سال پیش فعالیت خود را به صورت متمرکز در تمامی مناطق کشور آغاز کرد، البته در کنار کار اشتغال‌زایی و اشتغال‌آفرینی فعالیت‌های دیگری، چون حقوقی، عمرانی، پزشکی و حتی کشاورزی هم انجام می‌دهیم. عروسک‌بافی، جواهردوزی، سوزن‌دوزی، خیاطی، پرورش حلزون و گلیم‌بافی از جمله موارد آموزشی توسط گروه جهادی نوراست. در حال حاضر تمرکز خود را در حاشیه شهر تهران و ورامین قرار داده‌ایم. اولویت با بانوان بد‌سرپرست و بی‌سرپرست است، به این صورت که اگر افراد تخصصی داشته باشند، به صورت حرفه‌ای آنها را آموزش می‌دهیم و با اعطای وام جهت گسترش کار کمک‌رسانی می‌کنیم.
گروه جهادی تا به حال چه تعداد را وارد عرصه کار کرده‌اند؟
در این سه سال بین ۳۵۰ تا ۴۰۰ نفر را به عرصه کارآفرینی و اشغال وارد کردیم، همچنین سال گذشته بالغ بر ۱۵۰ وام ۱۵۰ میلیون تومانی قرض‌الحسنه از طریق سپاه برای بحث اشتغال‌آفرینی فراهم کرده‌ایم.
بازاریابی محصولات چگونه است و آیا شما ورود پیدا می‌کنید؟
بله. برخی افراد خود‌اشتغالی محدود دارند و در حد فروش برای اطرافیان فعالیت می‌کنند، اما کسانی که کیفیت کار خوبی دارند، به سمت فروش محصول هم هدایت می‌کنیم، البته تمرکز ما بیشتر بر اشتغال‌آفرینی است و استعدادیابی هم داریم. در واقع ما با شناسایی تخصص افراد سعی می‌کنیم آنها را به سمت ایجاد اشتغال هدایت کنیم.
در حال حاضر در مجموعه چند نفر فعال هستند؟
حدود ۷۰ تا ۸۰ نفر ثابت داریم که به اقتضای موقعیت و زمان سفر جهادی تعداد بیشتر و کمتر می‌شود.
چه تعداد خدمات دریافت می‌کنند؟
بالغ بر هزارنفر تحت پوشش خیریه هستند، اما تمرکز ما بر این است تا به جای ماهی‌دادن، ماهیگیری یاد دهیم. به کسی پول نمی‌دهیم، مگر اینکه ازکارافتاده باشد. برای نمونه برای خانمی دستگاه سبزی‌خردکن خریدیم، فروش را از آشنا و ساختمان محل سکونت شروع کرد و در نهایت فروشگاه زد.
شیوه ارائه خدمات چگونه است؟
تمرکز ما این است که ورامین را منطقه‌بندی کنیم تا در حوزه اشتغال به صورت تخصصی کار کنند و در واقع حوزه اشتغال‌زایی ساماندهی شود. برخلاف تصور عمومی از مستضعف بودن منطقه ورامین، اما ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای در منطقه وجود دارد که متأسفانه ناسناخته است و از آن استفاده نمی‌شود. ما اینجا با خانه‌هایی مواجه هستیم که به لحاظ عمرانی به مشکل خورده‌اند که به واسطه اشخاص حاضر در گروه یا مردم منطقه فعالیت‌های عمرانی انجام می‌دهیم. گروه پزشکی ما در حد ویزیت نیست بلکه صفر تا صد بیمار را تا بهبود به سرانجام می‌رساند، همچنین اگر نیاز به آزمایش درمان و رسیدگی و جراحی داشته باشد، پیگیری می‌کنیم.
منطقه خاوه از دیرباز به قالیبافی شهره بوده است. آیا در حال حاضر زنان منطقه روی این سنت متمرکز هستند و فعالیتی دارند؟
قالی ورامین قالی میناخانی نام دارد که ثبت ملی شده است، اما خانه قالی ورامین چند سال پیش متروکه و تمامی وسایل آن فروخته شد که طی چند ماه اخیر در حال احیا بوده، اما این سنت دیرینه به فراموشی سپرده شده است. تمرکز ما آموزش قالیبافی به دختران ۹ تا ۱۸ ساله است تا ثمره خوب با درآمد مناسب داشته باشند.
گروه جهادی نورا از کجا تأمین هزینه می‌شود و آیا کمک‌های دولتی یا خصوصی هم دارید؟
افراد با پول شخصی خود فعالیت می‌کنند. بسیاری از حاضران در این گروه جهادی با پس‌انداز خود مشارکت می‌کنند. ما تمرکز روی مباحث اطلاع‌رسانی و تبلیغاتی نداشتیم و در تلاش هستیم از کمک‌های مردمی استفاده کنیم.
سخن آخر.
همه فکر می‌کنند ضعیف بودن برای حاشیه‌های کشور است در حالی که ما در شهر تهران و همین نزدیکی با چنین ضعفی مواجه هستیم. ورامین بستر مناسبی برای صیفی‌جات است. ما دنبال احداث تعاونی‌ها هستیم تا افراد سهامدار خریداری کنند. همین اطراف کسانی هستند که به ما می‌گویند به جای نان لواش، بربری بدهید تا بچه‌ها سیر شوند یا از ما آرام‌بخش می‌خواهند که بچه‌ها را زودتر بخوابانند و گرسنگی را حس نکنند. این ظرفیت وجود دارد. من تضمین می‌دهم که اگر سرمایه‌دار پیدا شود، منطقه ورامین مستعد درآمدزایی است، مثل همین فرش میناخانی که اگر احیا شود، درآمدزایی دارد و طوفان بزرگی در حوزه اشتغال‌زایی درسراسر ایران می‌شود. هر خانه را باید به یک کارگاه تبدیل کنیم. اگر کسی بخواهد کمک کند، ما مشاور کسب‌و‌کار داریم تا از روند کار مطلع شوند. درباره تأمین مالی هم نیازی به صحبت نیست، چون ضرورت آن برای همگان روشن است و باید از عزیزان ما در مناطق کمتربرخوردار حمایت جدی شود، البته مسئولان این مناطق هم باید با گروه‌های جهادی همکاری بیشتری داشته باشند تا به واسطه کسانی که از صمیم قلب درصدد خدمت به مردم هستند، صدای مردم مناطق کمتربرخوردارتر شنیده شود. از طرفی انتظار می‌رود گروه‌های جهادی با یکدیگر بیشتر ارتباط و هماهنگی برقرار کنند و گروه جهادی نورا این آمادگی را دارد با عزیزان‌مان در دیگر گروه‌های جهادی ارتباطات بیشتری داشته باشد.
بعد از این گفتگو به همراه چند نفر دیگر از بانوان فعال و حاضر در گروه از اتاق‌های مختلف مدرسه که در اختیار گروه جهادی بود بازدید کردم. تک‌تک افراد دغدغه‌مند و با اضطراب و با حداقل‌های امکاناتی که با خود همراه داشتند، در حال تدارک اتاق پزشکان بودند تا شرایط بهتری برای ویزیت فراهم شود.
یکی از بانوان فعال که عکاس گروه بود به دکتر صائمی گفت: امروز دکتر زنان برای چند نفر از خانم‌هایی که مشکل جدی داشتند نامه نوشت تا با مراجعه به بیمارستان به صورت رایگان جراحی انجام دهند.
از مابقی اتاق‌ها هم بازدید کردم که تقریباً همه آماده میزبانی از مردم روستا در بخش‌های مختلف بود.
بچه‌ها خسته بودند، برای استراحت رفتند و من که کمی توان بیشتری داشتم، ترجیح دادم در روستا چرخ و دوری بزنم. روستا بسیار کوچک بود، یک سوپری که در حد فروش ضروریات بود در منطقه وجود داشت، اما بافت روستا، قدیمی و خانه‌ها عمدتاً خشت و گلی و بسیار قدیمی بود. چند خانه سنتی دیدم که کاملاً استعداد تبدیل شدن به بافت گردشگری را داشت.
وقتی به مدرسه برگشتم، بچه‌های جهادی در حال تلاش برای آرام‌کردن فرزندان خودشان بودند تا صبح زود بعد از صرف صبحانه فعالیت خود را شروع کنند. متوجه شدم اکثر فعالان حاضر در تیم سابقه سفر‌های قبلی هم داشته‌اند و به رغم تأهل و مسئولیت‌های ثانویه به صورت داوطلبانه در تیم جهادی حاضر شده‌اند.
شب را با این فکر که نزدیک کلانشهر تهران چنین مناطقی وجود دارد که برای سیر کردن شکم بچه‌های خود نان بربری را به لواش ترجیح می‌دهند یا به دنبال قرص آرام‌بخش برای خواباندن کودک خود هستند، گذراندم. صبح فردا بعد از صرف صبحانه کم‌کم بچه‌ها در حیاط جمع شدند. چند وسیله بازی محدود و زنگ‌زده کنار حیاط مدرسه بود که چند نفری از بچه‌های اهالی مشغول بازی بودند. مابقی بچه‌ها هم روی صندلی‌های حیاط نشسته بودند تا مربی‌ها وارد کلاس‌ها شوند. خانمی که کنار بچه‌ها بود وقتی متوجه شد خبرنگار هستم، گفت: بچه‌ها به شدت استقبال می‌کنند و اکثر اهالی در مدرسه حاضر می‌شوند، اما متأسفانه زمان ما محدود است.
بررسی مشکلات پزشکی و تجهیزات درمانی در اردو‌های جهادی
مابین گپ‌وگفت متوجه شدم خانم زهرا آشوری از اعضای گروه، عهده‌دار مسئولیت فعالیت‌های پزشکی است.
طبق آنچه خانم آشوری از اعضای فعال تیم جهادی نورا گفت، قبل از عزیمت اردو به منطقه ورامین با پرسش از اهالی، خانه بهداشت، امور بانوان و شورا و بسیج اطلاعات لازم را در حوزه پزشکی جمع آوری می‌کنند که طبق این اطلاعات مشکلاتی، چون فشار خون، دیابت، دندان و رعایت حداقلی بهداشت از جمله موضوعات مبتلابه منطقه محسوب می‌شود.
وی در شرح حال فضای بهداشتی و درمانی منطقه خاوه تعریف کرد: خانه بهداشت این منطقه کوچک و صرفاً سه روز در هفته فعال است و تنها یک پزشک ماما به صورت نیمه‌وقت در هفته حضور پیدا می‌کند و یک پزشک عمومی دارد. یکی از مشکلاتی که آشوری درباره حضور پزشکان متخصص گفت، به عدم‌تجهیزات لازم برمی‌گردد که درباره آن توضیح داد: با توجه به اینکه تجهیزات لازم برای پزشکان متخصص مثل چشم‌پزشک یا زنان در اردوی جهادی فراهم نیست، حضور متخصصان در اردوی جهادی سختی‌های خود را دارد، اما برای اولین بار در اردوی جهادی پزشک متخصص زنان در میان اهالی حضور داشت که علاوه بر درمان و مشاوره، چندین نفر که نیاز به عمل جراحی داشتند به مراکز درمانی و بیمارستانی معرفی شدند تا به صورت رایگان درمان خود را ادامه دهند.
یکی از موارد مورد تمرکز گروه جهادی نورا در تعریف این عضو فعال گروه، بحث مشاوره در زمینه‌های پزشکی بود تا با آگاهی دادن و درمان‌های سرپایی و معمولی سیستم تغذیه‌ای افراد را تغییر دهند.
یکی از مواردی که همواره گروه‌های جهادی را درگیر می‌کند این است که زمان محدود است و فقدان تجهیزات لازم منتج به این می‌شود که در حوزه تخصصی مثل دندانپزشکی درمان‌های عمقی و ترمیم را رها کنند و صرفاً به کشیدن بسنده کنند. آشوری در این باره به خبرنگار «جوان» گفت: ما برای هماهنگی کار‌های دندانپزشکی تلاش کردیم، اما به هر حال در دو روز امکان ترمیم وجود ندارد و صرفاً پزشکان مجبور هستند شیوه درمان را به سمت کشیدن ببرند، اما پزشکان حاضر در گروه، برخی افراد را با هدف درمان ترمیمی به کلینیک‌های تخصصی دعوت کردند.
عضو فعال گروه جهادی نورا در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا مسئولان نگاه مثبتی به منطقه دارند یا خیر بیان کرد: بسیاری از مسئولان معتقدند این روستا وضعیت مناسبی دارد و لزومی برای کمک‌رسانی نیست، در حالی که این کمک‌ها صرفاً موضوعات مادی نیست بلکه عمده کار و تمرکز ما کارآفرینی است، در واقع تلاش ما این است بانوان فعال را در هر حوزه‌ای به افراد مختلف وصل کنیم تا امکان فروش محصولات خود را داشته باشند.
از خانم آشوری درباره کار‌های عمرانی هم سؤال کردم و او گفت: داخل خانه‌ها باید رفت و دید و صرفاً به ظاهر روستا بسنده نکرد. اسماً منطقه گردشگری است، اما خانه‌ها بسیار مشکل دارند. از او درباره کمک مسئولان هم پرسیدم و وی پاسخ داد: ما به عنوان نیروی جهادی صرفاً وقت و انرژی خود را برای شناسایی مشکلات می‌گذاریم تا از مسئولان مربوط مطالبه‌گری کنیم.
یکی از نکات تلخ مورد اشاره در صحبت‌های این نیروی جهادی، انصراف بسیاری از کودکان و نوجوانان منطقه از ادامه تحصیل به دلیل مشکلات مختلف به خصوص مالی بود.
با خانم آشوری به داخل مدرسه رفتیم و یک‌به‌یک فعالیت گروه جهادی را از نزدیک شاهد بودیم. کلاس اول مهد کودک بود، یکی از فعالان گروه جهادی به صورت مسابقه‌محور در حال پرسش و پاسخ با بچه‌ها از ۱۴ معصوم (ع) بود و بچه‌ها با ذوق جواب می‌دادند. کنار کلاس‌ها و در فضای خوابگاه، جمعی مشغول تمرین زبان انگلیسی بودند. کلاس بعدی خانمی که از قضا کودک خودش هم همراهش بود، در حال آموزش قرآن به پسران بود. به طبقات بالا رفتیم و در هر کلاسی خانمی مشغول آموزش یک هنر بود. خانمی در حال آموزش عروسک‌بافی بود، دیگری خیاطی و کلاس بعدی ملیله‌دوزی انجام می‌شد.
به قسمت اداری مدرسه می‌روم. داخل یک اتاق، پزشکی مشغول ویزیت دندان کودکان است. پزشک دیگری روی یونیت دندانپزشکی مشغول کشیدن دندان است. دو نفر از بچه‌های جهادی که شب قبل با آنها گفت‌وگوی صمیمانه داشتم، مشغول ارائه دارو‌هایی هستند که پزشکان با خود آورده‌اند تا در اختیار بیماران قرار دهند. هر کس گوشه کار را گرفته و به نحوی با مردم در ارتباط است. یکی از اتاق‌ها خدمات مشاوره اراده می‌شود؛ موضوعی که اتفاقاً در مناطق محروم و کم‌برخوردار به شدت احساس نیاز می‌شود. یک اتاق دیگر خانمی در حال ارائه مشاوره احکام و مسائل شرعی بود و خلاصه هر کس به نحوی گوشه کار را گرفته و در حال خدمات‌دهی است. با ورود ناگهانی به یکی از اتاق‌ها متوجه می‌شوم وارد دفتر مدیر مدرسه می‌شوم. احوالپرسی می‌کنم و بعد از معرفی خودم به عنوان خبرنگار به گفتگو با او می‌نشینم.
ترمیم بودجه مدرسه شبانه‌روزی «خاوه» ضروری است
مدیر مدرسه شبانه‌روزی- عشایری حضرت زهرا (س) خاوه می‌گوید: «حتی یک ریال از دانش‌آموزان این مدرسه دریافت نمی‌شود و منابع مورد نیاز از محل بودجه اندک آموزشوپرورش و برخی خیرین تأمین می‌شود، البته با توجه به هزینه‌های موجود جامعه، انتظار می‌رود نسبت به ترمیم هزینه‌های چنین مدرسه‌ای اقدام شود.»
رقیه اسعدی ادامه می‌دهد: «این مدرسه در سال۱۳۸۰ به همت حاج مهدی ابرقویی یکی از خیرین روستای خاوه در ۲۰کیلومتری جنوب شهرستان ورامین ساخته شد و در دو مقطع متوسطه اول (پایه‌های هفتم و هشتم و نهم) و متوسطه دوم (پایه‌های دهم و یازدهم و دوازدهم) پذیرای دانش‌آموزان دختر است.» وی می‌افزاید: «مقطع متوسطه دوم در قالب «هنرستان کارودانش فاطمیه» دارای رشته‌های گرافیک رایانه، تولید محتوای الکترونیکی، خیاطی و قالیبافی است، البته کارگاه‌های جانبی نیز در ساحت‌های مختلف به منظور رشد علمی دانش‌آموزان برگزار می‌شود.»
اسعدی با بیان اینکه مجموع دانش‌آموزان مدرسه شبانه‌روزی- عشایری حضرت زهرا (س) خاوه بالغ بر ۱۰۰نفر است، تصریح می‌کند: «حدود ۵۰نفر از دانش‌آموزان از بچه‌های روستای خاوه هستند و حدود ۵۰نفر دیگر از روستا‌های اطراف به اینجا می‌آیند و به صورت شبانه‌روزی در این مدرسه مستقر هستند.»
این مدیر مدرسه تأکید می‌کند: «تأمین تجهیزات آموزشی همچون رایانه، چرخ خیاطی، تجهیزات آزمایشگاهی، اسباب رفاه و ورزش و البته سبد غذایی مناسب نیازمند تأمین اعتبارات مالی مناسب است تا دانش‌آموزان مناطق کمتربرخوردار نیز از امکانات حداقلی بهره‌مند شوند.»
اسعدی درباره تعداد معلم‌های این مدرسه نیز می‌گوید: «مجموعاً ۳۳معلم و کارمند در بخش‌های مختلف این مدرسه فعالیت می‌کنند و سرپرست خوابگاه شبانه‌روزی نیز جزو کارکنان مدرسه شبانه‌روزی خاوه به شمار می‌رود.»
وی خاطرنشان می‌کند: «این مدرسه شبانه‌روزی تلاش دارد با امکانات رفاهی، سالن غذاخوری و آشپزخانه استاندارد، فضای آموزشی پویا و مهیج، کلاس‌های موضوعی، سایت رایانه، کارگاه خیاطی با تجهیزات به‌روز، زمین‌های ورزشی، سرویس ایاب و ذهاب کاملاً رایگان، اردو‌های زیارتی رایگان نظیر مشهد مقدس و سایر امکانات رفاهی، آموزشی و فرهنگی رایگان از دانش‌آموزان خوب و مستعد روستا‌های تهران پذیرایی کند.»
مدیر مدرسه شبانه‌روزی- عشایری حضرت زهرا (س) خاوه در بخش دیگری از گفت‌وگویش با ما به ضرورت احیای مدارس شبانه‌روزی در نقاط مختلف کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «برخی دانش‌آموزان مناطق کمتربرخوردار به دلیل ضعف بنیه مالی والدین خود، امکان ادامه تحصیل در مدارس غیرشبانه‌روزی ندارند چراکه باید از روستا‌های خود به شهر یا یک روستای دیگر بروند و رفت‌وآمد کنند، بنابراین وجود مدارس شبانه‌روزی این امکان را می‌دهد که حداقل مشکل اقامت در یک شهر یا روستای دیگر را نداشته باشند.»
وی می‌افزاید: «به قاعده عدالت آموزشی باید امکانات برای همه دانش‌آموزان و حتی دانش‌آموزان مناطق محروم به یک سطح تأمین شود تا خدای نکرده دانش‌آموزشی به دلیل نبود امکانات مادی از تحصیل باز نماند.»
اسعدی خاطرنشان می‌کند: «همکاران ما در مدارس شبانه‌روزی تمام تلاش خود را برای تحصیل فرزندان این سرزمین به کار گرفته‌اند و‌امیدواریم با تقویت حمایت‌ها و پشتیبانی‌های مالی و معنوی دولتی و مردمی بتوانیم خدمات بهتری برای تحصیل آیندگان کشورمان فراهم کنیم. بحمدالله تاکنون حمایت‌ها خوب بوده است و جا دارد از همکاری همکارانم نیز تشکر کنم.» مدیر مدرسه شبانه‌روزی- عشایری حضرت زهرا (س) خاوه در پایان از تلاش‌های عابده مرادی، رئیس اداره آموزشوپرورش بخش جوادآباد شهرستان ورامین و همه کسانی که در راستای تعلیم و تربیت دانش‌آموزان این مدرسه زحمت می‌کشند، قدردانی کرد.
