کاهش ۱۲درصدی تورم نقطه‌ای در خردادماه نسبت به ماه قبل، رکورد جدیدی در اقتصاد ایران از لحاظ سرعت کاهش تورم محسوب می‌شود. علت کاهش تورم نقطه‌ای در خرداد سال جاری، حذف اثر تورمی اصلاح نرخ ارز ترجیحی است که سال گذشته انجام شد. بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، خرداد ١٤٠٢، نرخ تورم سالانه برای خانوار‌های کشور به ۵/۴۸ درصد رسید که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل کاهش یافته است. منظور از نرخ تورم سالانه، درصد تغییر میانگین اعداد شاخص قیمت در یک سال منتهی به ماه جاری، نسبت به دوره مشابه قبل از آن است. همچنین در سومین ماه سال، شاخص قیمت مصرف‌کننده خانوار‌های کشور به عدد ۱۸۹/۳ رسیده است که نسبت به ماه قبل، ۲/۰ درصد افزایش، نسبت به ماه مشابه سال قبل ۶/۴۲ درصد افزایش و در ۱۲ ماهه منتهی به ماه جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل ۵/۴۸ درصد افزایش داشته است.
در خرداد سال ۱۴۰۱ با حذف ارز ۴ هزارو ۲۰۰ تومانی، نرخ تورم نقطه‌ای طبیعتاً نسبت به خرداد۱۴۰۰ افزایش چشمگیری پیدا کرد که البته دولت با پرداخت یارانه‌های ۳۰۰ و ۴۰۰هزار تومانی، بخش زیادی از آن تورم را جبران کرد، با این حال، منتقدان دولت تلاش فراوانی کردند که هر ماه با انتشار آمار تورم که طبیعتاً حاوی افزایش تورم نقطه‌ای بود، اینگونه القا کنند که این افزایش ناشی از گرانی‌های جدید کالا‌های اساسی است.
روایت کاهش ماهانه تورم و پلکانی نقدینگی
سخنگوی اقتصادی دولت از کاهش پلکانی نقدینگی و کاهش حرکت تورمی به سمت پایین خبر داد و گفت: کاهش تورم ماهانه که در ماه‌های اخیر رخ داده است به معنی از بین رفتن فشار تورمی روی قشر ضعیف جامعه نیست، اما حاکی از روند کنترل و بهبود است.
به گفته سیداحسان خاندوزی، طبق اعلام مرکز آمار در خرداد۱۴۰۲ برای اولین بار در سال‌های اخیر تورم نقطه‌به‌نقطه مصرف‌کننده ۱۲درصد نسبت به ماه قبل کاهش پیدا کرده که کاهش تورم نقطه‌به‌نقطه نشان‌دهنده حرکت تورمی به سمت پایین است. تورم مصرف‌کننده در اسفندماه ۷/۴ درصد بود که در خرداد ماه این عدد به ۲درصد کاهش پیدا کرد. کاهش تورم ماهانه به معنی از بین رفتن فشار تورمی روی قشر ضعیف جامعه نیست، اما حاکی از روند کنترل، مهار و بهبود است. طبق اطلاعات بانک مرکزی، رشد سه‌ماهه نقدینگی در برآورد‌های ابتدایی تا پایان خردادماه ۹/۳ درصد است که اگر این عدد را با سه ماهه ابتدایی سال‌های گذشته مقایسه کنیم، نشان‌دهنده کاهش پلکانی میزان نقدینگی و موفقیت سیاست‌های کنترلی دولت است که به شکل خیلی جدی مؤثر واقع شده است. بهادری‌جهرمی، سخنگوی دولت نیز در این خصوص گفته است: به رغم پیش‌بینی تورم سه رقمی، دولت سیزدهم تورم را ۱۴درصد کاهش داد. در زمان شروع به کار آیت‌الله رئیسی، سرپرست بانک مرکزی دولت سابق که هنوز فعالیت می‌کرد، به صورت شفاف از در پیش‌رو بودن تورم سه رقمی خبر می‌داد، اما تورم ۶۰درصدی آن موقع به ۴۶درصد کاهش پیدا کرد.
دلیل کاهش نرخ تورم نقطه‌ای چست؟
سال گذشته دولت سیزدهم با هدف مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها، ارز ۴ هزارو ۲۰۰ تومانی را حذف و برای جبران زیان رفاه مصرف‌کننده در بخش کالا‌های اساسی، یارانه نقدی ۳۰۰ و ۴۰۰هزار تومانی به حساب سرپرستان خانوار واریز کرد، اما این اقدام در همان گام نخست با افزایش قابل توجه تورم ماهانه کالا‌های اساسی مواجه شد و شاهد رکورد‌شکنی تورم ماهانه با ثبت ۲/۱۲ درصد رشد ماهانه قیمت‌ها در خردادماه ۱۴۰۱ به دنبال حذف ارز ۴ هزارو ۲۰۰ تومانی بودیم.
همچنین در خردادماه سال گذشته، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه به رقم ۵/۵۲ درصد رسید و سرانجام با گذشت یک سال از آن اقدام مهم اقتصادی دولت رئیسی، آمار جدید از تغییرات شاخص تورم، خبر از کاهش قابل توجه تورم نقطه‌به‌نقطه می‌دهد؛ اتفاقی که دلیل اصلی آن، به مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها و حذف ارز ۴ هزارو ۲۰۰ تومانی در سال گذشته بازمی‌گردد.
به بیان دیگر، واضح‌ترین علت این سقوط، به جهش تورم در خرداد سال گذشته برمی‌گردد، زیرا بیشترین بار حذف ارز ۴ هزارو ۲۰۰ تومانی روی بخش خوراکی‌ها و طی خردادماه رخ داد که باعث شد تورم کل به ۵۰درصد نزدیک شود. در واقع، طی خرداد۱۴۰۱، تورم کل ۴/۱۱ واحد‌درصد و تورم خوراکی‌ها ۶/۳۲ واحد‌درصد افزایش یافته بود. از آنجا که در محاسبه تورم سالانه در پایان خرداد امسال، شاخص قیمت‌ها را با پایان خرداد سال گذشته مقایسه می‌کنیم، عملاً قیمت‌ها با قیمت‌های پس از حذف ارز ۴ هزارو ۲۰۰ تومانی مقایسه می‌شوند و تورم محاسبه‌شده کمتر از گذشته می‌شود، به همین دلیل، در خرداد۱۴۰۲ تورم کل ۱۲واحد‌درصد و تورم خوراکی‌ها ۸/۳۲ واحد‌درصد کم شدند.
کاهش انتظارات تورمی در ماه‌های اخیر
حجت‌الله فرزانی، کارشناس پولی و بانکی در گفتگو با «جوان» در خصوص دلایل کاهش نرخ تورم در کشور می‌گوید: «طی چند ماه اخیر شاهد کاهش محسوس تورم در کشور بوده‌ایم که این امر به دلایل متعددی برمی‌گردد، هر چند راه مهار تورم در کشور از مسیر کاهش نقدینگی می‌گذرد و برخی کارشناسان در برخی موارد در این باره آدرس غلط به رسانه‌ها داده‌اند و کاهش نرخ ارز را تنها دلیل این کاهش تورم موجود در جامعه عنوان می‌کنند.» این کارشناس پولی و بانکی خاطر نشان می‌کند: «تورم موجود در جامعه عمدتاً از رشد نقدینگی نشئت می‌گیرد، اما یکی دیگر از مسائلی که در تورم تأثیر زیادی دارد، بحث مربوط به انتظارات تورمی در کشور است که سبب هیجانات موجود در بازار می‌شود. در انتظارات تورمی نیز عوامل زیادی دخیل هستند، به طوری که وقتی که ریسک در جامعه فراوان باشد، این انتظارات تورمی به وجود می‌آید و وقتی این انتظارات مربوط به سطح عمومی قیمت‌ها در جامعه باشد، تورم را به همراه خواهد آورد.»
وی با بیان اینکه زمزمه مذاکرات برجام بین ایران و امریکا اثرات زیادی داشته است، می‌افزاید: «گسترش روابط دوستانه با برخی از کشورها، عادی‌سازی این روابط دیپلماتیک، توسعه دیپلماسی اقتصادی و دسترسی به منابع بلوکه‌شده ایران در برخی کشور‌های دنیا همچون عراق تأثیرات زیادی بر انتظارات تورمی موجود در جامعه داشته است. طبیعتاً مدیریت کردن انتظارات تورمی سبب می‌شود، هیجاناتی که در قیمت‌ها مشاهده می‌کردیم، کنترل شود که همین امر سبب کشیدن ترمز رشد تورم در کشور شده، این در حالی است که مجموعه این عوامل سبب شد تورم کشور از ۴۰ تا ۵۰درصد به سمت تورم ۶۰ یا ۷۰درصدی حرکت نکند.»
فرزانی خاطرنشان می‌کند: «این اقدامات مؤثر بوده ولی کافی نیست، به همین دلیل تورم ۴۰درصدی نیز به شدت حاد است، با این حال، چون کشورمان پنج دهه می‌باشد دچار تورم است، بخش‌های اقتصادی موجود در کشور به این موضوع عادت کرده است. اگر این تورم نباشد، طبیعتاً آثارش را در رکود تولید و رشد صنعت خواهیم دید، به همین دلیل سیاست‌های اقتصادی انقباضی به سرعت آثارش را در کشور نشان می‌دهد.»
دلایل کاهش تورم در کشور
وحید شقاقی‌شهری، کارشناس مسائل اقتصادی نیز در گفتگو با «جوان» در خصوص دلایل کاهش نرخ تورم در کشور می‌گوید: «اقدامات مثبت بانک مرکزی در اصلاح نظام ولنگار بانکی تأثیر زیادی روی کاهش نرخ تورم در کشور داشته است.»
وی با بیان اینکه یکی از ریشه‌های تورم ناترازی بانک‌هاست، می‌افزاید: «حل انجماد منابع بانکی، انضباط‌بخشی، کاهش ناترازی بانک‌ها، تقویت نظارت بر شبکه بانکی بالاخص بانک‌های پرریسک و بد و کنترل اضافه‌برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی از اقدامات مثبت در این حوزه است، به طوری که رشد پایه پولی و رشد نقدینگی کنترل شده است.»
این کارشناس مسائل اقتصادی خاطر نشان می‌کند: «یکی دیگر از عوامل کاهش تورم در کشور به کاهش انتظارات تورمی موجود در جامعه برمی‌گردد، به طوری که شاهد تحرکات مثبتی از سوی دولت هستیم. دولت سیزدهم توانسته است در بهبود روابط منطقه‌ای با عربستان، مصر و عراق و به طور کل جهان عرب، توسعه پیمان‌های منطقه‌ای بالاخص پیمان شانگ‌های و تلاش برای پیوستن به عنوان عضو اصلی در گروه بریکس اقدامات زیادی انجام دهد که این امر در کاهش تورم بی‌تأثیر نبوده است.» وی تأکید می‌کند: «در مسئله رفع تحریم‌ها نیز دولت سیزدهم رویکرد گام به گام را دنبال می‌کند، به طوری که هر گامی که توسط کشور‌های غربی برای برداشتن تحریم‌ها صورت می‌گیرد، ایران نیز به یکی از تعهداتش عمل می‌کند.»
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه بخشی از نیاز ارزی وارداتی کشورمان را آزاد‌سازی منابع بلوکه‌شده تأمین کند، می‌گوید: «از طرف دیگر آزاد شدن منابع بلوکه‌شده ایران در دیگر کشورها نیز یکی از عوامل مؤثر بر کاهش نرخ تورم بوده است، به طوری که با آزاد شدن حدود ۲۵ میلیارد دلار از منابع کشورمان در دیگر کشورها خصوصاً ۱۰ میلیارد دلار از عراق شاهد آرامش در بازار ارزی بوده‌ایم.»
جمع‌بندی
به نظر می‌رسد دولت سیزدهم تورم را به بند کشیده و رفته رفته در حال حرکت به سمت تورم یک رقمی است، اما آنچه مهم است اینکه مردم نتایج کاهش تورم را در سفر خود لمس کنند و طبعاً این مهم با تورم سه‌رقمی و حتی دورقمی به دست نخواهد آمد، بنابراین باید فکر عاجلی برای تک‌رقمی شدن تورم کرد.
