حقوق مالکیت معنوی به 2 دسته حقوق مالکیت صنعتی و حقوق مالکیت ادبی و هنری تقسیم می گردد. حقوق مالکیت صنعتی شامل مباحث 1. حقوق اختراعات 2. علائم و نام های تجاری 3. طرح های صنعتی 4. نشانه های جغرافیایی 5. طرح های ساخت مدارهای یکپارچه 6. اسرار تجاری و مقابله با رقابت غیرمنصفانه بوده و در قالب حقوق مالکیت ادبی و هنری ، گونه های آثار ادبی و هنری از قبیل: کتاب، مقاله، رساله، نمایشنامه، سرود، آثار سینمایی، نقاشی و ... حمایت می شوند.
با توجه به تخصصی بودن دعاوی مالکیت فکری، نیازمند داشتن وکیل متخصص در حوزه دعاوی مالکیت فکری و صنعتی می باشید تا با استفاده از تجربه و دانش وی به نتیجه مطلوب دست یابید. از طرفی با توجه به تنوع بالای این دعاوی، سعی نمودیم در خصوص مسائل دعاوی حق اختراع ، دعاوی حق علامت تجاری و دعاوی حق مالکیت طرح صنعتی توضیحاتی را ارائه نمائیم تا از این طریق توانسته باشیم پاسخگوی برخی از سوالات شما عزیران باشیم.
دعاوی حق اختراع
تعریف حق اختراع
مطابق با ماده 10 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386:« اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده ای خاص را ارائه می کنند و مشکلی را در یک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آنها حل می نمایند.»
انواع اختراع
اختراع مختلفی دارد که شامل اختراع ملی، اختراع منطقه ای، اختراع الحاقی، اختراع تکمیلی، اختراع وارداتی، اختراع سری ، اختراع طرح، اختراع گزینشی یا انتخابی و .. می گردد که با توجه به فاکتورها و عواملی همچون اداره یا موسسه ای که به صدور ورقه اختراع مبادرت می کنند یا بر اساس موضوع و صنعتی که در آن حوزه صورت گرفته است مورد تقسیم بندی قرار گرفته است.
ثبت اختراع
مخترعین برای آنکه بتوانند از حمایت های قانونی تعیین شده توسط مقنن بهره مند شوند، ملزم به ثبت اختراع خود در اداره مالکیت صنعتی می باشند. اختراعی قابل ثبت است که حاوی 3 ویژگی ابتکاری بودن، جدید بودن و حاوی کاربرد صنعتی بودن باشد و در غیر اینصورت از حیطه حمایت خارج بوده و قابل ثبت نمی باشد.
مخترع می بایست جهت ثبت اختراع ادعایی خویش، اظهارنامه ثبت اختراع را در سه نسخه به اداره مالکیت صنعتی تقدیم نماید و در تنظیم و تسلیم اظهارنامه موارد ذیل را رعایت نماید:
الف) نام و سایر اطلاعات لازم در خصوص متقاضی، مخترع و نماینده قانونی او در صورت وجود.
ب) مدارک دال بر سمت قانونی شخص متقاضی، درصورتیکه خود مخترع اظهارنامه را تسلیم ننماید.
ج) گویا بودن ادعای مذکور در اظهارنامه و همراه با توصیف بودن آن و ارائه روش اجرایی در اظهارنامه.
از نظر حقوقی اختراعی قابل حمایت است که در مرجع صلاحیت دار ثبت شده باشد. ثبت اختراع در 3 حالت سرزمینی، منطقه ای و بین المللی می باشد. ثبت بین المللی اختراع، به معنای این است که مخترع همزمان با تسلیم اظهارنامه ثبت اختراع در یک کشور، در کشورهای دیگر هم اظهارنامه ثبت اختراع تسلیم نماید. یکی از روش های ثبت بین المللی اختراع تنظیم اختراع مطابق با معاهده همکاری ثبت اختراع(pct) می باشد. فرایند ثبت بین المللی اختراع مطابق با معاهده همکاری ثبت اختراع به شرح ذیل است:
تسلیم اظهارنامه بین المللی به اداره دریافت کننده (اداره بین المللی یا سازمان بین الدولی) یا به دبیرخانه بین المللی وایپو ۲. مرحله جستجوی بین المللی که توسط مرجع جستجوی بین المللی انجام می‌گردد. ۳. انتشار اظهارنامه بین المللی توسط دبیرخانه بین المللی وایپو. ۴. بررسی مقدماتی بین المللی که در رابطه با جدید بودن و ابتکاری بودن و کاربرد صنعتی داشتن اختراع ادعایی تصمیم می‌گیرند. ۵. انتخاب کشورهای مورد حمایت توسط متقاضی. ۶. پرداخت هزینه‌های مربوطه توسط متقاضی.
دعاوی مربوط به اختراع و مرجع صالح به رسیدگی در دعاوی حق اختراع
از جمله دعاوی مربوط به اختراع به شرح ذیل است:
الف) دعوای الزام به ثبت اختراع:
این دعوی زمانی مطرح می گردد که متقاضی ثبت اختراع، اظهارنامه جهت ثبت اختراع خود تسلیم نموده باشد اما اظهارنامه وی رد شود. در این صورت متقاضی ثبت اختراع، ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ تصمیم مرجع ثبت اختراعات مبنی بر رد اظهارنامه، اعتراض خود را از طریق مرجع ثبت، به کمیسیون موضوع ماده 170 آئین نامه ثبت اختراعات تسلیم می نماید. در صورت رد اعتراض متقاضی در این کمیسیون، متقاضی 60 روز از زمان ابلاغ فرصت خواهد داشت که از طریق مراجع قضایی صالح اقدام به طرح دعوای الزام به ثبت اختراع نماید.
ب) دعوای رفع نقض از حق اختراع
با توجه به اینکه با ثبت اختراع، تنها مخترع است که می تواند از حقوق انحصاری مربوط به اختراع خویش از جمله تولید، نگهداری، فروش، عرضه، استعمال، واردات و .... کالای اختراعی خویش بهره مند گردد، چنانچه اشخاص ثالث بدون اذن مخترع اعمالی را انجام دهند که متضمن نقض حق اختراع وی گردد، مخترع می تواند با مراجعه به مراجع صالح دعوای رفع نقض از حق اختراع خویش را مطرح نماید. نحوه رسیدگی به دعوی رفع نقض ا ز حق اختراع بدین صورت است که ذینفع (یعنی مخترع یا نماینده قانونی وی) با مراجعه به مراجع صالح دادخواست ابطال گواهینامه ثبت اختراع را به طرفیت خوانده مطرح می نماید.
دعاوی حق علامت تجاری
مفهوم علامت تجاری
مطابق با تعریف قانونی بند الف ماده 30 قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب 1386،« علامت تجاری یعنی هر نشان قابل رویتی که بتواند کالاها یا خدمات اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز سازد.» در واقع با استفاده از علامت تجاری کالاها یا خدمات یک کسب و کار از کالاها یا خدمات کسب و کارهای دیگر متمایز می شوند.
انواع علائم تجاری
علائم تجاری به علامت های شکلی، علامت حرفی، علامت حاوی شکل و حرف، علامت سه بعدی ، علامت غیردیداری یعنی شنیداری، بویایی، چشایی، لمسی تقسیم می شوند. اما مطابق با مفهوم تعریف علامت تجاری مندرج در قانون ثبت اختراعات مصوب 1386 که علامت را نشان قابل رویت دانسته، علامت های غیر قابل رویت و غیردیداری مانند علائم بویایی و صوتی و لمسی در ایران قابل ثبت نیستند.
مالک علامت تجاری
منظور از مالک علامت شخصی است که اجازه استفاده انحصاری از علامت را داراست و می تواند مانع استفاده دیگران از علامت شود. مطابق با ماده 31 قانون ثبت اختراعات، طبق قانون حقوق انحصاری ناشی از علامت تجاری به شخصی تعلق دارد که علامت را مطابق مقررات به ثبت برساند. اما برخی از دادگاه ها برای کسی که قبل از ثبت علامت توسط دیگری از علامت استفاده می کرده حقوقی قائلند و بر این اساس برخی دادگاه ها به شخص استفاده کننده اجازه می دهند که گواهینامه ثبت صادره (متعلق به ثبت کننده) را ابطال کنند و علامت را به نام خود به ثبت برسانند.
ثبت علامت تجاری
ثبت علامت تجاری اختیاری است و علی الاصول برای استفاده از علامت تجاری راجع به کالا یا خدمات نیازی به ثبت علامت تجاری وجود ندارد و می توان از هر حرف و شکلی به عنوان علامت استفاده کرد.
البته طبق آئین نامه هیئت وزیران، ثبت علائم تجاری برای فروش داروهای طبی، مواد غذایی که در ظروف مخصوص نگهداری می شوند، آب های گازدار و لوازم آرایشی که برای استفاده مستقیم برای پوست انسان هستند، ضروری است. و ثبت این علامت های تجاری اجباری می باشد.
علائم تجاری غیرقابل ثبت
1.علائمی که تمایز بخشی ندارند. ۲. علائمی که خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشند. ۳. علائمی که گمراه کننده باشند. ۴. علائمی که شبیه نشان نظامی، پرچم، نام یا نشان رسمی متعلق به یک کشور یا سازمان‌های بین المللی باشند. ۵. علامت‌هایی که یکسان یا شبیه علامت یا نام‌های تجاری دیگر باشند.
فرآیند ثبت علامت تجاری
منظور از فرآیند ثبت علامت، مجموع اقداماتی است که از درخواست ثبت توسط متقاضی شروع شده و تا صدور گواهینامه ثبت علامت ادامه خواهد داشت. فرآیند ثبت شامل 4 مرحله به شرح ذیل است: 1. ثبت نام در سامانه و تکمیل اظهارنامه الکترونیکی ثبت علامت. ثبت علامت مستلزم ثبت نام و ایجاد حساب کاربری در وب سایت اداره مالکیت صنعتی و تکمیل اظهارنامه تقاضانامه الکترونیکی است.
2.بارگذاری ضمائم اظهارنامه (اعم از مدارک مالکیت شخص حقیقی یا حقوقی مالک علامت تجاری) ۳. بررسی اظهارنامه و انتشار آن. ۴. ثبت و صدور گواهینامه ثبت علامت تجاری.
در صورتی که اداره مالکیت صنعتی تقاضای ثبت علامت را رد کند باید به صورت کتبی دلایل رد اظهارنامه را به متقاضی اطلاع دهد. در صورت رد اظهارنامه اشخاص ساکن ایران 30 روز و اشخاص ساکن خارج 60 روز از تاریخ ابلاغ تصمیم اداره فرصت دارند تا اعتراض خود را در دو نسخه به کمیسیون ماده 170 تسلیم نمایند. این کمیسیون در خصوص اعتراض به عدم ثبت علامت، از رئیس اداره ثبت علامت، نماینده مدیر کل اداره مالکیت صنعتی و یک کارشناس یا متخصص ثبت علامت تجاری تشکیل شده است. کمیسیون پس از رسیدگی، تصمیم خود را همراه با دلایل و مستندات اعلام می کند. تصمیمات این کمیسیون تا 60 روز بعد از ابلاغ به معترض، در دادگاه های صالح رسیدگی به اختلافات موضوع قانون ثبت اختراعات مصوب 86 قابل اعتراض هستند.
- آیا می توان ثبت علامتی که اظهارنامه ثبت آن رد شده است را مجدداً درخواست نمود؟
در صورت رد اظهارنامه، می توان با بررسی مفاد اخطار رد علامت، حسب مورد نسبت به اعتراض به ثبت یا ثبت اظهارنامه جدید تصمیم گیری و اقدام نمود. مثلا با اضافه یا کم کردن کلمه یا جزئی از علامت، اشکالات وارده را برطرف نمود و مجدداً اظهارنامه ثبت علامت را ثبت نمود. به طور کلی از نظر مقررات هیچ منعی برای ثبت مجدد اظهارنامه علامتی که درخواست آن رد شده است، وجود ندارد.
اعتراض به علامت تجاری ثبت شده
افرادی می توانند به علامت ثبت شده اعتراض نمایند علامت ثبت شده را علامت تجاری خود می دانند و افرادی که علامت تجاری ثبت شده تا اندازه ای با علامت ثبت شده آن ها دارای شباهت باشد و این افراد بیم آن را دارند که علامت مزبور با علامت آنها اشتباه گرفته شود و مصرف کنندگان نتوانند این دو را از یکدیگر تشخیص دهند.
مدت زمان اعتراض به علامت ثبت شده ظرف مهلت 3 ساله از زمان ثبت علامت تجاری می باشد و دارنده علامت تجاری می تواند برای حفاظت از حقوق خود، از دادگاه صدور حکم به منع استفاده طرف مقابل از علامت و یا صدور حکم به پرداخت خسارت بابت استفاده غیرمجاز از علامت را درخواست کند. هم چنین در مواردی می تواند به دادسرای صالح مراجعه کند و از دادسرا صدور دستور توقیف کالاهایی که علامت به صورت غیرمجاز بر روی آن ها به کار رفته و تعقیب کیفری شخص استفاده کننده را بخواهد.
ابطال علامت تجاری و درخواست ابطال گواهینامه ثبت علامت تجاری
در صورتی که پس از صدور گواهینامه ثبت از ثبت علامتی یکسان یا شبیه به کسب و کار خود توسط دیگری مطلع شوید، باید برای ابطال گواهینامه ثبت علامت به دادگاه مراجعه نمایید. هر ذینفع می تواند در دادگاه، ابطال گواهینامه ثبت علامت تجاری به دلیل عدم رعایت شرایط قانونی مطابق با بند الف ماده 30 و بندهای ماده 32 قانون ثبت اختراعات مصوب 1386 را در زمان ثبت علامت درخواست کند. برای موفقیت در دعوای ابطال گواهینامه علامت، شما باید ثابت نمایید که علامت در زمان ثبت، غیرقابل ثبت بوده و بر خلاف مقررات به ثبت رسیده است. مثلا در زمان ثبت علامت قدرت تمایز بخشی نداشته است یا گمراه کننده بوده یا بر خلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه بوده و ... .
لازم به ذکر است با توجه به اینکه فرآیند رسیدگی در کمیسیون ماده 170 آئین نامه بیش از حد لازم طولانی است، در صورتی که ثبت علامت مورد اعتراض مدنظر نباشد، دعوای ابطال گواهینامه ثبت علامت نسبت به اعتراض در کمیسیون ماده 170 آیین نامه به جهت سرعت بیشتر در اولویت قرار دارد.
دعاوی حق مالکیت طرح صنعتی
تعریف طرح صنعتی
مطابق با ماده 20 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386: «هرگونه ترکیب خطوط یا رنگها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگها و یا بدون آن، به گونه ای که ترکیب یا شکل فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد طرح صنعتی است.» در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی باشد.
ثبت طرح صنعتی
در پاسخ به این سوال که چه اشخاصی حق ثبت طرح صنعتی را دارند، باید گفت از نظر قانون، اولین کسی که نسبت به ثبت طرح خود در مرجع ثبت اقدام نماید، دارای حق تقدم می باشد. در واقع پدیدآورنده طرح کسی می باشد که اظهارنامه ثبت طرح صنعتی خود را برای اولین بار به مرجع ثبت تقدیم نماید و در صورتی که طراحان صنعتی چند نفر باشند کسی که زودتر اظهارنامه خود را تقدیم نماید، حق ثبت طرح صنعتی را خواهد داشت.
الف. طرح صنعتی می بایست قابلیت تبلور و پیاده سازی بر روی یک فراورده را داشته باشد و قابل رویت باشد.
ب. طرح باید به کالا ظاهر خاص و ویژه دهد.
ج. طرح صنعتی روی کالا باید قابل رویت و آشکار باشد.
د. طرح باید دارای کاربرد صنعتی باشد.
- مراحل ثبت طرح صنعتی در ایران
ثبت طرح صنعتی در ایران مطابق با قانون ثبت اختراعات مصوب 1386 به شرح ذیل است:
تقدیم اظهارنامه ثبت طرح صنعتی به اداره مالکیت صنعتی. که متقاضی باید برای ثبت اظهارنامه تشریفاتی را رعایت کند. و میتواند اظهارنامه خود را به صورت حضوری یا با پست سفارشی و یا بصورت الکترونیکی از طریق سایت اداره مالکیت صنعتی، به اداره طرح های صنعتی تسلیم نماید. اطلاعاتی شامل نام، نشانی، کدپستی، شماره ملی، تابعیت و سمت متقاضی یا نماینده قانونی وی، نام و اقامتگاه طراح در صورتی که متقاضی همان طراح نباشد و ذکر کالا و طبقه ای که متقاضی درخواست ثبت طرح برای آن را دارد و تعیین و بارگذاری ضمائم طراح و تصاویر کالای مورد درخواست می بایست ضمیمه اظهارنامه شوند.
طرق طرح دعوای مالکیت صنعتی
صاحب طرح صنعتی به عنوان شخص ذینفع در دعوای فوق در صورتی که حقوق انحصاری وی نقض شود ، می تواند مبادرت به اقامه دعوای خصوصی یا کیفری نقض حقوق ناشی از طرح صنعتی نماید. طرح دعوی کیفری بدین صورت است که چنانچه اشخاصی عالماً و عامداً اعمالی را انجام دهند که سبب نقض حقوق مالک طرح صنعتی گردد، مالک طرح می تواند با مراجعه به مرجع کیفری علیه نقض کننده شکایت کیفری اقامه نماید و اشخاص مشتکی عنه علاوه بر جبران خسارت به پرداخت جزای نقدی و حبس تعزیری از 91 روز تا 6 ماه محکوم می گردند.
مرجع صالح جهت اقامه دعوای اختلافات ناشی از مالکیت صنعتی مطابق با ماده 59 قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب 1386، شعبه یا شعب خاصی از دادگاه های عمومی تهران می باشد.
این مطلب جنبه تبلیغاتی دارد.
