سرویس تاریخ جوان آنلاین: اثر تاریخی- روایی «تاریخ شفاهی زندگی و مبارزات شهید صادق امانی» در زمره شاخص‌ترین یادمان‌های آن شهید پرآوازه است که به همت آقایان مجتبی سلطانی احمدی و امین عزیزی تدوین گشته و توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است. این مجموعه گرانسنگ، حاصل گفت‌وشنود‌هایی با نزدیکان و دوستان شهید امانی است که به ترتیب موضوعات تنظیم و فصل‌بندی شده است. اهمیت پژوهش درباره چنین موضوعی -که ازقضا در روزگار ما محل چالش و شبهات فراوان است- ازجمله مقولاتی است که در مقدمه مؤلفان این اثر مورد توجه قرار گرفته است:
«با توجه به اهمیت و نقش شهید صادق امانی در تربیت کادر‌های مبارز و متدین و به‌کارگیری آنان در روند نهضت اسلامی و پیروزی انقلاب و با عنایت به فقدان یک پژوهش مستقل و کامل در این زمینه این پژوهش درصدد است در راستای تبیین نقش شخصیت‌ها در تاریخ انقلاب با رهیافتی جدید به بررسی محیط و زمانه صادق امانی، پایگاه اجتماعی و فعالیت‌های تشکیلاتی وی در پیوند با انقلاب اسلامی و امام خمینی (ره) بپردازد. پژوهشی که پیش روی شماست، در پنج فصل تنظیم شده است؛ در فصل اول به پیشینه خانوادگی و اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دوران تولد و پرورش امانی و همچنین پایگاه و خاستگاه اجتماعی و اقتصادی وی پرداخته شده است. در این فصل به‌طور کلی اوضاع اجتماعی و سیاسی ایران از میانه دهه ۱۳۲۰ تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بررسی شده و تشکیل جامعه تعلیمات اسلامی و نقش و اقدامات امانی در این جامعه بررسی شده است.
در فصل دوم فعالیت‌ها و عملکرد صادق امانی از تشکیل فدائیان اسلام تا آغاز نهضت امام خمینی (ره) بررسی شده است. به‌علاوه به چگونگی تشکیل جمعیت فدائیان اسلام و نحوه همکاری امانی با این جمعیت، چگونگی تشکیل گروه سیاسی- مذهبی شیعیان توسط امانی و دیگر همرزمانش نیز پرداخته شده است. در این فصل شرح داده می‌شود که امانی ضمن همکاری با فدائیان اسلام دست به تشکیل گروه مستقل دیگری به نام شیعیان زد، لذا اقدامات و عملکرد شهید صادق امانی در گروه شیعیان و چگونگی انشعاب وی و عده‌ای دوستانش از این گروه نیز بررسی می‌شود. اوضاع سیاسی- اجتماعی ایران بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی صادق امانی در طی سال‌های ۱۳۳۱ تا ۱۳۴۰ از مباحث دیگر این فصل است. در این فصل از فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی امانی در هیئت مسجد شیخ علی و تربیت و آموزش جوانان مذهبی توسط وی بحث می‌شود.
فصل سوم به اوضاع سیاسی ایران در سال‌های اولیه دهه ۱۳۴۰ و آغاز نهضت امام خمینی (ره) و پذیرش امام خمینی (ره) و پذیرش مرجعیت ایشان توسط امانی و پیوستن او به نهضت امام، سفر زیارتی صادق امانی به حج و عتبات عالیات می‌پردازد. در همین برهه زمانی نقش امانی و هیئت مسجد شیخ علی در مخالفت با تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و انقلاب سفید شاه، حمله رژیم به مدرسه فیضیه و حضور امانی در آن واقعه می‌پردازد. همچنین تشکیلات و سازمان هیئت‌های مؤتلفه و نقش امانی در تظاهرات عاشورای ۱۳۴۲، قیام ۱۵ خرداد و پخش اعلامیه کاپیتولاسیون، تبعید امام به ترکیه و تشکیل شاخه نظامی هیئت‌های مؤتلفه از دیگر مباحث این فصل است.
فصل چهارم این پژوهش به زمینه‌های ترور منصور و تلاش‌های امانی برای اخذ فتوای شرعی ترور منصور، انجام عملیات بدر و ترور منصور و نقش صادق امانی در این زمینه، دیدگاه امام خمینی (ره) درباره ترور، دستگیری، بازجویی و محاکمه امانی و دیگر همرزمانش و درنهایت شهادت آنان می‌پردازد. در فصل پنجم و پایانی به آثار و تألیفات امانی و همچنین برخی از ویژگی‌های رفتاری و شخصیتی وی پرداخته شده که در پایان هم نتیجه این پژوهش آمده است. برای تدوین این پژوهش سعی شد غیر از منابع کتابخانه‌ای از منابع آرشیوی و اسنادی هم استفاده شود. از برخی اسناد و خاطراتی که در آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی موجود بود به تناسب برای بخش‌هایی از پژوهش بهره گرفته شده است.»
