نویسنده: زهرا چيذري
هشت سال پيش بود كه ايران به عنوان نهمين كشوري كه توانسته به فضا برسد، معرفي شد و ششمين كشوري شد كه توانسته موجود زنده به فضا بفرستد. حالا اما دانش و تكنولوژي هوا و فضا در كشورمان با كاهش 90 درصدي بودجه بخش هوا و فضا نه فقط ديگر ماهواره‌اي به فضا ارسال نمي‌كند، بلكه عملاً زمينگير شده است تا محققان و فارغ‌التحصيلان رشته‌هاي هوا فضا يا از ايران بروند و در خدمت ديگر كشورها باشند يا به مشاغل ديگر روي بياورند. حتي در حالي كه مطابق با مصوبه هيئت وزيران، شوراي عالي فضايي بايد حداقل دو بار در سال تشكيل مي‌شد، اما اين شورا در چهار سال فعاليت دولت يازدهم، يكبار هم تشكيل جلسه نداد. تعطيل شدن طرح‌هاي كلان و شوراهاي عالي اما به شوراي عالي فضايي محدود نمي‌شود و جلسه ستاد ملي زن و خانواده هم يكي ديگر از شوراهايي است كه در طول دولت يازدهم و به رغم تمام شعارهاي زنانه‌اي كه در اين حوزه داده مي‌شد، يكبار هم برگزار نشده است. چيزي شبيه راه‌اندازي شبكه ملي اطلاعات كه پس از فازبندي‌هاي تبليغاتي و اجراي نصفه نيمه افتتاح فاز نهايي آن رسماً به بعد از انتخابات موكول شد تا مهندسي فضاي انتخابات در فضاي مجازي تسهيل شود.
انحصار فناوري فضايي ميان هشت كشور جهان، دليلي بر اهميت اين فناوري است و ايران توانست با پرتاب ماهواره اميد با ماهواره‌بر سفير به فضا در ساعت 5 و 22 دقيقه روز 14 بهمن 1387 ايران را به عنوان نهمين كشور صاحب فناوري فضايي جهان اين انحصار را كه پيش از اين در اختيار كشورهايي همچون امريكا، چين، رژيم صهيونيستي، روسيه، فرانسه و انگليس بود، بشكند. راهي كه با «اميد» شروع كرديم، اما رفته‌رفته افول كرد و در دولت تدبير و اميد با تغيير و تنزيل سطوح مديريتي دانش فضايي عملاً ادامه فعاليت‌هاي تحقيقاتي و عملي حوزه هوا و فضاي كشور به فعاليت در فضاي مجازي خلاصه شد! در آستانه اتمام عمر دولت يازدهم، وعده دولت در خصوص برگزاري جلسات منظم شوراي عالي فضايي به عنوان اصلي‌ترين و تنها نهاد سياستگذاري در حوزه فضايي كشور ناكام ماند و طلسم تشكيل اين شورا كه در دولت‌هاي قبل نيز ناديده گرفته شده بود، در دولت يازدهم هم شكسته نشد.
نااميدي در مسيري كه با «اميد» شروع كرديم
كمتر از سه سال پس از اميد، دومين ماهواره ايراني در مدار زمين قرار گرفت. رصد براي اولين بار از سطح زمين تصوير‌برداري كرد و براي مراكز دريافت زميني فرستاد. خبرهاي خوش فضايي سال 90 محدود به رصد نماند و بهمن ماه همان سال اولين ماهواره دانشگاهي، با نام نويد علم و صنعت هم در مدار زمين قرار گرفت.
به گفته منوچهر منطقي، رئيس مركز ملي فضايي ايران در برنامه‌هاي 86 تا 89 صددرصد برنامه‌ها اجرا شد، زيرا صددرصد بودجه تخصيص داده شد، اما در سال‌هاي 89 تا 91 برنامه‌ها به افول گراييد، زيرا تخصيص بودجه به زير 30 درصد رسيد و سال‌هاي 91 تا 94 حدود 8 درصد بودجه اختصاص داده شد.
بهمن 93، حسن روحاني براي آخرين بار دستور پرتاب ماهواره فجر را صادر كرد تا آغازي باشد بر شروع تعطيلي پيشرفت‌هاي صنعت هوافضا. روند پرتاب‌ها با وجود آمادگي علمي متوقف شد. قطع شدن بودجه مراكز تحقيقي مرتبط با صنعت فضايي آب سردي بود بر آتش متخصصاني كه با پيشرفت‌هاي سال‌هاي 87 تا 93 به فوران اعتماد به نفس رسيده بودند. با پايان اين پروژه‌ها فرار مغزهاي اين حوزه نيز آغاز شد. محسن شاطرزاده، معاون پژوهشي پژوهشگاه فضايي ايران درباره اين مهاجرت تلخ مي‌گويد: «سه سال است كه سند فضايي ما خوابيده است و نگذاشتند كه در حوزه فضايي كاري انجام شود. در اين مدت 40 نفر از متخصصان صنعت فضايي به امريكا و اروپا رفته‌اند، حتي امارات متخصصان ما را جذب مي‌كند و در حال راه‌اندازي صنعت فضايي است و مي‌خواهد تا چند سال آينده گردشگر به فضا پرتاب كند.»
پروژه‌هاي فضايي در فضاي مجازي!
تعطيلي پروژه‌هاي فضايي چندي پيش واكنش «امي»، رئيس پژوهشگاه هوافضا را هم در پي داشت. او در گفت‌وگويي با خبرگزاري ايسنا با انتقاد بي‌توجهي دولت به صنعت هوافضا گفته بود: «كمتر از 10درصد از اهداف سند جامع توسعه هوافضاي كشور محقق و اين 10درصد مربوط به هشت پرتاب انجام شده است، در حال حاضر محققان اين پژوهشگاه به ارائه مقالات ISI و طراحي در فضاي مجازي مشغول هستند و ما از طريق سيستم‌هاي كامپيوتري به مدار زمين مي‌رويم و برمي‌گرديم، ولي در عمل اقدامي صورت نمي‌گيرد، چون اعتبار نداريم.» اسفند 95 سردار حاجي‌زاده، فرمانده نيروي هوافضاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي كه نهاد زير مجموعه‌اش بخش مهمي از پيشرفت‌هاي صنعت هوافضا، يعني پرتاب ماهواره‌ها را بر عهده داشته است، گفت: «براي ما ترديدآميز است كه موشك ماهواره‌بر كه داراي اهداف غيرنظامي است با تشر امريكا به انبار برود!»
تشكيل جلسه 12 روز مانده به انتخابات
ستاد ملي زن و خانواده نيز از ديگر شوراهاي بالادستي است كه در دولت يادزهم يك بار هم تشكيل جلسه نداد. ستاد ملي زن و خانواده قرار بود موازي‌كاري‌هايي را كه در حوزه‌هاي مختلف در زمينه فعاليت‌هاي امور بانوان وجود داشت، از بين ببرد و تمام فعاليت‌هاي مختص زنان را از روي كاغذ به ميدان عمل بياورد؛ چراكه براساس اصل ۱۳۸ قانون اساسي تمام مصوبات اين ستاد طبق مجوز هيئت وزيران لازم‌الاجرا است و تمامي سازمان‌ها و دستگاه‌هايي كه به موضوع زنان و خانواده مي‌پردازند، موظفند براساس مصوبات ستاد اقدام كنند و نتايج اقدامات خود را به اين ستاد گزارش دهند. بسياري از مصوبات حوزه زنان و خانواده نظير افزايش مرخصي زايمان و بيمه زنان خانه‌دار از دل شش جلسه ستاد ملي زن و خانواده بيرون آمده كه در دولت دهم تشكيل شد، اما دولت يازدهم به رغم تمامي شعارهايي كه در حوزه زنان دارد، هيچ گاه جلسه اين ستاد را تشكيل نداد. حالا قراراست 17 ارديبهشت ماه يعني 12 روز مانده به انتخابات نخستين جلسه اين ستاد در دولت يازدهم تشكيل شود. جلسه‌اي كه بيشتر به يك ميتینگ تبليغاتي براي كانديداي رياست جمهوري دوره دوازدهم شباهت خواهد داشت و اين جلسه هر خروجي‌اي داشته باشد، بي‌ارتباط با انتخابات پيش رو نيست.
توقف شبكه ملي اطلاعات براي مهندسي انتخابات
شبكه ملي اطلاعات هم يكي ديگر از مواردي است كه با وجود پشتوانه قانوني و زيرساخت‌هايي كه بنا به تأكيد كارشناسان هم‌اكنون نيز قابل دسترسي است، اما فاز‌بندي شد و در نهايت محمود واعظي وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات از توقف رسمي افتتاح فاز نهايي اين شبكه تا بعد از انتخابات خبر داد. هر چند آنچه در فازهاي اول و دوم افتتاح اين شبكه نيز اتفاق افتاده بود، بنا به تأكيد بسياري از كارشناسان هيچ سنخيتي با شبكه ملي اطلاعات ندارد. با وجود اين موكول شدن راه‌اندازي اين شبكه به بعد از انتخابات شبهه‌هاي موجود درباره بهره‌برداري دولت فعلي از فضاي مجازي و شبكه‌هاي اجتماعي براي مهندسي انتخابات را جدي‌تر از قبل مطرح مي‌كند. زمينگيري دانش فضايي، تشكيل نشدن ستاد ملي زن و خانواده و موكول شدن راه‌اندازي شبكه ملي اطلاعات به «شايد وقتي ديگر» تنها بخشي از بر زمين مانده‌ها در دولت يازدهم است، دولتي كه بسياري از مطالبات مردم و رهبري را محقق نكرد.
