جوان آنلاین: محیط‌زیست مقوله مهمی است که متأسفانه هر سال نیمه اسفندماه به یادش می‌افتند و مسئولان درباره آنچه باید اتفاق بیفتد، صحبت می‌کنند، اما هیچ‌کس نمی‌پرسد از همان حرف‌هایی که در سال‌های گذشته زدند، کدام یکی‌شان عملیاتی شده‌است؟! به حرف نیست. به حرف اگر بود، همین امروز می‌توان یک کتابخانه عظیم از صحبت‌های زیبا و پرطمطراق مسئولان در این راستا تحویل داد، کتابخانه عظیمی که متأسفانه شاید تنها چند سطر آن عملی شده‌باشد!
خنده‌دار است. بی‌توجهی به مهم‌ترین مسئله زندگی، نفس کشیدن. محیط‌زیست به طور مستقیم با نفس کشیدن تک‌تک افراد یک جامعه ارتباط تنگاتنگ و مستقیمی دارد. شاید تصور می‌کنیم هوا همیشه برای نفس کشیدن وجود دارد، اما این‌گونه نیست. محیط‌زیست به همین سرعت در حال نابودی است و ما هنوز نمی‌دانیم برای حفظ و نگهداری آن به راستی باید چه کنیم. بسیاری به این مسئله مهم علاقه‌مند هستند، اما نمی‌دانند چه کار مثبتی می‌توانند انجام دهند. در خیابان‌های شهر انواع و اقسام تبلیغات از شوینده گرفته تا پوشاک و مسکن وجود دارد، اما کمتر کسی چشمش به یک دیوارنگاره، تابلو یا حتی بیلبورد شهری می‌خورد که جرقه‌ای در ذهن آنها بابت چگونگی حفظ محیط‌زیست ایجاد کند.
مشکلاتی ناشی از غفلت در حوزه تعلیم و تربیت
۱۵ اسفند به عنوان روز آموزش همگانی حفظ محیط‌زیست نامگذاری شده‌است. سازمان حفاظت محیط‌زیست با انتخاب شعار «آموزش همگانی، محیط زیست پایدار» به نقش کلیدی آموزش در تغییر نگرش‌ها و رفتار‌های مردم تأکید دارد. در همین راستا وزیر آموزش و پرورش نیز تأکید کرده تمام توان خود را می‌گذارد تا دانش‌آموزانی را تربیت کند که محیط‌زیست را بهترین و مهم‌ترین مأموریت خود می‌دانند. علیرضا کاظمی در مراسم بزرگداشت روز آموزش همگانی حفاظت محیط‌زیست که صبح روز سه‌شنبه در سازمان محیط زیست برگزار شد، گفت: «جهان با چهار تهدید بسیار بزرگ، بنیان‌کن و ویرانگر مواجه است و واقعاً اگر فکری به حال آنها نشود نسل بشر در خطر است و آینده‌ای نخواهد ماند که آیندگان بتوانند اقدامی انجام دهند. یکی از این بحران‌ها، بحران محیط‌زیست است که بسیار مسئله مهمی است و جزو مهم‌ترین و اساسی‌ترین بحران‌های ویرانگر جامعه بشریت است.»
کاظمی با بیان اینکه برای حفظ محیط‌زیست راهی جز آموزش و فرهنگ‌سازی نداریم، افزود: «خاستگاه آموزش، آموزش و پرورش است که دوران کودکی و جوانان ما در آن سپری می‌شود و این دوره یک دوره حیاتی، اساسی و مهمی است که تربیت را نهادینه می‌کند و آموزه‌ها و هنجار‌هایی که به دانش‌آموزان یاد می‌دهیم، نهادینه می‌شود.»
او با اشاره به اینکه تمام مشکلات کشور در بخش‌های مختلف ناشی از بی‌توجهی و غفلت در حوزه تعلیم و تربیت است، گفت: «ما در آموزش و پرورش در دو قالب برنامه درسی رسمی و برنامه درسی غیر‌رسمی تمام توان خودمان را بر این حوزه می‌گذاریم تا به امید خدا دانش‌آموزانی بسازیم که محیط‌زیست و حفاظت از محیط‌زیست را بهترین و مهم‌ترین مأموریت خودشان بدانند.»
نجات محیط‌زیست باید سبک زندگی شود
کاظمی همچنین با تأکید بر اینکه حفظ محیط‌زیست باید یک سبک زندگی شود که در جای‌جای زندگی از جمله در محیط خانه، کوچه، خیابان، اداره، سفر بر باور و فکر ما حاکم باشد، گفت: «نوع نگاه ما به گیاهان، منابع طبیعی، خاک و آلودگی‌هایی که ایجاد می‌کنیم باید از کلاس درس و خانه آغاز شود.»
وزیر آموزش و پرورش ضمن بیان اینکه امسال کتاب انسان و محیط‌زیست در پایه یازدهم تعریف‌شده و بخش‌های مختلف حوزه محیط‌زیست را کاملاً به دانش‌آموزان آموزش می‌دهد، اظهار داشت: «باید کاری کنیم که این آموزه‌ها در وجود دانش‌آموزان نهادینه شود و می‌توانیم در قالب برنامه‌های درسی و غیر رسمی و همچنین کار تشکیلاتی که در حال حاضر انجام شده به این امر دست یابیم.»
او ضمن اشاره به اینکه رشته محیط‌بانی را در هنرستان‌های کار و دانش برای تربیت نیروی انسانی مورد نیاز محیط‌زیست ایجاد کردیم که بهتر است توسعه پیدا کند، افزود: «اینها کافی نیست و امروز ما نیاز به آموزش همگانی و فراگیر و نهضت ملی حفاظت و حراست از محیط‌زیست داریم. لازم است دغدغه محیط‌زیست و ابعاد مختلفش در وجود همه نهادینه شود و در رفتار و کردارمان تجلی پیدا کند.»
بی‌تردید وظیفه آموزش بر دوش آموزش و پرورش است، اما صرف تکیه کردن به این مهم در شرایطی که می‌دانیم این ارگان در آموزش‌های روزمره نیز با هزار و یک مشکل مواجه است، راه به جایی نخواهیم برد.
روز درختکاری؛ مدارس چقدر سهیم بودند؟
نام محیط‌زیست که می‌آید اسم درخت در ذهن‌مان تداعی می‌شود، اما چند مدرسه در کدام مناطق فضای سبز دارند و مراقبت از آن را مهم می‌شمارند؟ روز گذشته که روز درختکاری بود چند مدرسه در سطح شهر و کشور دانش‌آموزان خود را برای کاشتن نهال در جای‌جای این خاک آماده کردند یا به فکر طرح و برنامه‌ای جهت حفاظت از نهال‌های کاشته‌شده افتادند؟ اینها اقداماتی است که هزینه‌ای ندارد، اما می‌تواند تأثیرگذار باشد، چراکه در واقع آموزش است، آموزشی در مسیر حفظ محیط‌زیستی که با ادامه این روند چیزی از آن برای فردای فرزندانمان و فرزندشان باقی نخواهد ماند.
مهیا ساختن فضا‌های سبز در مدارس می‌تواند نقش مهمی در آموزش محیط‌زیستی داشته باشد. ایجاد باغچه‌ها و گلخانه‌های کوچک در مدارس که دانش‌آموزان بتوانند در آنها گیاهان پرورش دهند، می‌تواند آنها را با اهمیت حفظ محیط‌زیست آشنا و حس مسئولیت‌پذیری را در آنها تقویت کند. برگزاری مسابقات و جشنواره‌های محیط‌زیستی در مدارس نیز می‌تواند باعث افزایش آگاهی دانش‌آموزان در زمینه مسائل محیط‌زیستی شود و آنها را ترغیب به مشارکت در فعالیت‌های محیط‌زیستی کند.
سفیران کوچک حفاظت از زمین
آموزش محیط‌زیستی باید از سنین کودکی شروع شود. دورانی که عادات و نگرش‌ها شکل می‌گیرند و اگر از همان ابتدا، کودکان با اهمیت محیط‌زیست و مسئولیت‌های خود در قبال آن آشنا شوند، احتمال بیشتری وجود دارد که این نگرش‌ها به شکل پایدار در آنها نهادینه شود. کودکان و نوجوانان از طریق آموزش صحیح می‌توانند نقش مهمی در محافظت از محیط‌زیست ایفا و به عنوان سفیران تغییر و تحول عمل کنند، چراکه هر کدام از آنها که به آگاهی برسند نزد خانواده‌هایشان می‌روند و خطا‌های احتمالی آنها را نیز اصلاح می‌کنند تا کمترین آسیب به محیط‌زیست وارد شود. در واقع نسل جدید می‌تواند به اهمیت حفظ محیط‌زیست پی ببرد و به عنوان سفیران کوچک حفاظت از زمین عمل کند و آن وقت است که رؤیای داشتن محیط‌زیستی پایدار به واقعیت تبدیل می‌شود.
اما لازم نیست برای آشنایی مردم به آموزش جامعه سنگ بزرگ برداشت. سال‌های زیادی را از دست دادیم پس بهتر آن است امروز اگر به راستی قصدی برای انجام کار مثبتی داریم، گام‌های کوتاه، اما مستمر برداریم. چه عیبی دارد با دادن اندک تسهیلات جامعه را برای گام برداشتن در این مسیر تشویق کرد؟ خصوصاً امروز که اکثریت تنها به سود و جیب خود می‌اندیشند. این نقطه ضعف می‌تواند بهترین فرصت برای تقسیم کار باشد. حمایت از مؤسسات و کارخانجاتی که اقدامات مؤثر در زمینه محیط‌زیست برمی‌دارند، می‌تواند دیگران را نیز برای قدم گذاشتن در این راه تشویق کند.
کلمات به تنهایی سازنده نیستند، بلکه ابزار ساخت و ساز هستند، ابزاری که تنها در صورتی کاربرد خواهند داشت که معماری توانگر برنامه‌ای جهت استفاده از آن داشته‌باشد، در غیر این صورت از بهترین ابزار هم نمی‌توان سازه‌ای محکم بنا کرد، بنابراین به جای قشنگ حرف زدن نیاز به قشنگ کار کردن داریم. می‌توان با بررسی‌های کارشناسانه نگهداری هر گوشه از پارک‌ها و فضای سبز شهری را به مدارس سپرد تا دانش‌آموزان به طور عملی محافظت از محیط‌زیست را بیاموزند.
کار نشد ندارد، اما به شرط آنکه تمام زمان خود را صرف نوشتن سخنرانی‌های پرطمطراق نکنیم و اندکی از آن را نیز برای یافتن راه‌حلی هرچند کوچک، اما مثمر‌ثمر بگذاریم.
