جوان آنلاین: کشور ما با ثبت رکورد فرسایش ۵/ ۱۶ تن خاک در هکتار در معرض فرسایش است؛ به نظر می‌رسد عملیات سه گانه آبخیزداری تنها راه توقف این روند است.
طبق آمار، نرخ فرسایش خاک در ایران به ۵/ ۱۶ تن در هر هکتار می‌رسد که تقریباً دو تا دو و نیم برابر میانگین آسیا و پنج تا شش برابر میانگین جهانی است. این مسئله باعث شده ایران از نظر فرسایش خاک در بین کشور‌هایی با بالاترین نرخ در جهان قرار گیرد.
در ایران به طور میانگین سالانه حدود ۲ میلیارد تن خاک از سطح اراضی کشاورزی و طبیعی جابه‌جا می‌شود که نشان‌دهنده عمق بحران فرسایش خاک است. برآورد‌ها نشان می‌دهد که تنها ۵ میلیون هکتار از ۱۸ میلیون هکتار زمین‌های کشاورزی کشور از خاک حاصلخیز برخوردارند، و این خاک حاصلخیز نیز به دلیل فرسایش مداوم در معرض خطر جدی قرار دارد. به عبارت دیگر، طی ۷۰ سال گذشته، روند فرسایش خاک در ایران شدت یافته و با آسیب‌هایی نظیر کاهش حاصلخیزی خاک و افزایش بحران‌های محیط‌زیستی نظیر ریزگردها، امنیت غذایی و امنیت اجتماعی در ایران به مخاطره افتاده است.
در رابطه با این موضوع، الهه موحدی، کارشناس محیط زیست به خبرگزاری تسنیم می‌گوید: خاک یکی از چهار عنصر اصلی طبیعت است و از مهم‌ترین عوامل تولید غذا در جهان به‌شمار می‌آید. این عنصر ارزشمندی فوق‌العاده‌ای دارد، به‌طوری‌که برای ایجاد هر یک سانتی‌متر مکعب خاک، به حدود ۷۰۰ سال زمان نیاز است. برای حفظ و حراست از منابع خاک، بهترین روش اجرای عملیات‌های سه‌گانه آبخیزداری (بیولوژیکی، بیومکانیکی، مکانیکی) است که می‌تواند تا ۵۰ درصد از فرسایش و نابودی خاک جلوگیری کند.
وی ادامه داد: از میانگین فرسایش ۵/ ۱۶ تنی خاک در ایران، حدود ۱۰ تا ۱۱ تن مربوط به فرسایش آبی است. اجرای طرح‌های آبخیزداری می‌تواند این میزان را تا ۵۰ درصد کاهش دهد. خاک بستر تولید ۱۲۵ میلیون تن محصول کشاورزی و تأمین‌کننده امنیت غذایی ایران است، اما این عنصر حیاتی تحت تأثیر عواملی همچون تخریب پوشش گیاهی و فعالیت‌های صنعتی قرار دارد.
این کارشناس با بیان اینکه روند فرسایشی خاک در ایران طی ۷۰ سال گذشته شدت یافته و به ۵/ ۱۶ تن در هر هکتار رسیده است، گفت: فرسایش خاک در ایران تقریباً دو تا دو و نیم برابر آسیا و پنج تا شش برابر میانگین جهانی است. از ۱۸ میلیون هکتار زمین قابل‌کشت، تنها ۵ میلیون هکتار خاک حاصلخیز دارد که باید محافظت شود. برای نجات خاک در ایران، کارشناسان کشاورزی راهکار‌هایی از جمله آبخیزداری پیشنهاد داده‌اند که می‌تواند فرسایش خاک را تا ۹ تن در هکتار کاهش دهد.
وی اظهار کرد: متأسفانه وزارت جهاد کشاورزی توجه چندانی به پایداری خاک و تحقیقات در این حوزه ندارد. تغییر کاربری‌های گسترده اراضی کشاورزی در مناطق نسبتاً برخوردار آبی و کوهستانی، به‌ویژه در مناطقی که با حفر بی‌رویه چاه‌های عمیق همراه است، یکی از عوامل اصلی فرسایش خاک و شوری آن در ایران به‌شمار می‌آید.
موحدی افزود: متأسفانه ایران رتبه بالایی در شوری خاک در سطح جهان دارد و وضعیت خاک بهتر از منابع آب نیست. برای تشکیل خاک سالم در سطح زمین، به حدود ۲ هزار سال زمان نیاز است تا ۱۰ سانتی‌متر خاک تولید شود. در سطح جهانی، فرسایش خاک هزینه سنگینی دارد و سالانه به‌طور متوسط برای هر نفر ۷۰ دلار هزینه در بر دارد. همچنین هر یک تن خاک در دنیا به ارزش ۲۸ دلار قیمت‌گذاری شده است.
وی در پایان هشدار داد: پیامد‌های فرسایش خاک در ایران فاجعه‌بار است و با تخریب سرزمین، مهاجرت و بحران ریزگردها همراه است.
