جوان آنلاین: افزایش بی‌سابقه مصرف برق در مرداد امسال، به ویژه در کلانشهر‌ها به ناترازی برق، خاموشی‌های مقطعی و توقف فعالیت صنایع طی روز‌هایی در هفته منجر شده است. این ناترازی به علت همزمانی مصرف برق برای وسایل سرمایشی و نیز کمبود منابع تولید برق از مهم‌ترین مشکلات حوزه انرژی است. موضوعی که در شهر‌های بزرگ به دلیل گسترش بلندمرتبه‌سازی، بر شدت گرما و افزایش مصرف دامن زده و عملاً بر بلندای ساختمان‌های مرتفع آتشی برپاست. طبق آمار‌های وزارت نیرو با افزایش سالانه حدود ۱۰درصدی مصرف برق میزان تقاضا اکنون بیش از ۷۷ هزار مگاوات و در فصول غیرگرم، ۴۶ هزار مگاوات است. هرچند طی سه سال فعالیت دولت سیزدهم بیش از ۹ هزار مگاوات به ظرفیت نیروگاهی کشور اضافه شده، اما کسری برق در تابستان امسال حدود ۱۷ تا ۱۸ هزار مگاوات است. یکی از عوامل مؤثر بر مصرف برق، خصوصاً در کلانشهر‌ها و مناطق دارای تراکم جمعیتی و ساختمانی بالا بلندمرتبه‌سازی است.
هرچند بلندمرتبه‌سازی به عنوان یکی از راهکار‌های مدیریت گسترش شهر‌ها و افزایش جمعیت مطرح شده و روزانه بر تعداد آنها افزوده می‌شود، اما این سازه‌ها، تبعات منفی نیز به همراه دارند و خصوصاً در تابستان‌های گرم به مشکلاتی مانند افزایش گرما و ناترازی برق دامن می‌زنند. با افزایش تقاضای انرژی، بسیاری از منابع طبیعی در صنعت ساخت‌وساز، به‌ویژه در سازه‌های بلندمرتبه استفاده شده و تأمین انرژی آنها با منابع تجدیدناپذیر هر روز دشوارتر می‌شود.
جزایر گرمایی و بلندمرتبه‌های پرحرارت
ساختمان‌های بلند به دلیل حجم بالا، مساحت بیشتری از زمین را پوشش می‌دهند و در نتیجه حرارت بیشتری را جذب می‌کنند. این پدیده که به «جزیره گرمایی شهری» معروف است، به معنای افزایش دما در مناطق شهری نسبت به اطراف است و به دلیل تمرکز بالای ساختمان‌ها، جاده‌ها، زیرساخت‌های مصنوعی و کمبود فضا‌های سبز رخ می‌دهد. جزیره گرمایی شهری به ویژه در کلانشهر‌ها و مناطق با تراکم بالا مانند تهران به شدت محسوس است. تحقیقات نشان می‌دهد، دما در مناطق مرکزی تهران نسبت به حومه‌ها تا شش درجه بیشتر است و این افزایش به طور مستقیم بر کیفیت زندگی ساکنان تأثیر می‌گذارد و موجب استفاده بیشتر انرژی به دلیل سرمایش و افزایش تقاضای برق می‌شود. افزایش دما به دلیل بلندمرتبه‌سازی مستقیماً بر مصرف برق تأثیر می‌گذارد، زیرا استفاده از وسایل سرمایشی مانند کولر‌های آبی و گازی زیادتر شده و این امر منجر به بار اضافی روی شبکه برق می‌شود و به ناترازی می‌انجامد. البته پدیده جزیره گرمایی شهری تنها مختص ایران نیست و در بسیاری از کشورها، خصوصاً در شهر‌های بزرگ و پرجمعیت دنیا نیز به وضوح دیده می‌شود.
در ایالات متحده، نیویورک و لس‌آنجلس با مشکل مشابهی مواجه هستند. در اروپا نیز شهر‌هایی نظیر پاریس و بارسلونا از تبعات گرمایی این پدیده رنج می‌برند. مطالعات جهانی نشان می‌دهد جزیره‌های گرمایی شهری می‌توانند به افزایش مصرف انرژی، کاهش کیفیت هوا و تهدید سلامت عمومی منجر شوند. بنابراین سیاستگذاران و مجریان دست‌اندرکار این حوزه تلاش می‌کنند با به کارگیری روش‌های مختلف با این پدیده مقابله کنند.
برای کاهش تأثیرات بلند مرتبه‌سازی و جزیره‌های گرمایی شهری بر افزایش گرما و در نتیجه مصرف برق، روش‌های مختلفی وجود دارد. ایجاد پارک‌ها و فضای سبز در اطراف ساختمان‌های بلندمرتبه و نیز پوشش سقف‌ها و نمای ساختمان‌ها با مواد بازتابنده نور خورشید به جذب و تبخیر آب و کاهش دما کمک می‌کند. همچنین بهبود طراحی شهری مانند استفاده از معابر عریض‌تر، فضای سبز بیشتر و سیستم تهویه طبیعی در کاهش گرما مؤثر است. کاهش تلفات انرژی با استفاده از فناوری‌های پایدار و انرژی‌های تجدیدپذیر نیز برای جلوگیری از ناترازی برق حائز اهمیت است.
تک‌طبقه‌ها، جایگزین بلندمرتبه‌ها
طبق نظر کارشناسان، یکی از مهم‌ترین راهکار‌های مقابله با افزایش دما و در نتیجه کاهش مصرف برق، به ویژه در کلانشهر‌ها حرکت به سمت ساخت‌وساز خانه‌های ویلایی یک‌طبقه یا کم‌طبقه به جای تراکم ساختمانی و جمعیتی در مناطق شهری است. بهره‌مندی از سیاست مسکن ویلایی که اتفاقاً از راهکار‌های دولت سیزدهم برای گسترش ساخت‌وساز بوده به کاهش پدیده جزیره گرمایی شهری و کاهش دما کمک می‌کند و امید است این نگاه در دولت چهاردهم نیز تداوم یابد. خانه‌های ویلایی یا تک‌طبقه به دلیل اشغال کمتر حجم و مساحت نسبت به ساختمان‌های بلندمرتبه حرارت کمتری جذب می‌کنند، اما در ساختمان‌های بلند، حجم زیاد مصالح ساختمانی و نمای وسیع، باعث ذخیره‌سازی بیشتر حرارت می‌شود.
همچنین در مسکن‌های کم‌طبقه معمولاً فضای بیشتری برای حیاط و فضای سبز وجود دارد که به کاهش دما از طریق تبخیر و ایجاد سایه کمک می‌کند، اما فضای سبز اطراف ساختمان‌های بلند محدود است. همچنین خانه‌های ویلایی به دلیل طراحی ساده‌تر و مساحت کمتر، تهویه طبیعی بهتری دارند و جریان هوا در آنها راحت‌تر و مؤثرتر از ساختمان‌های بلند است. دستاورد کاهش بلندمرتبه‌سازی و سیاست ساخت‌وساز کم‌طبقه‌ها، کاهش مصرف برق و جلوگیری از ناترازی است. به طور متوسط کاهش دما در خانه‌های ویلایی نسبت به ساختمان‌های چندطبقه به کاهش ۲۰ تا ۳۰ درصدی مصرف برق منجر می‌شود. با کاهش نیاز به سیستم سرمایشی در ساختمان‌های کم‌طبقه، نور طبیعی به طور مؤثرتر وارد فضای داخلی می‌شود و این امر به کاهش نیاز به روشنایی مصنوعی در طول روز، کاهش ۱۵ تا ۲۵ درصدی بار روی شبکه برق و کاهش مصرف می‌انجامد. سیاست مسکن تک‌طبقه نه تنها در کاهش اثرات منفی جزیره گرمایی شهری و کاهش خاموشی به‌ویژه در شهر‌های بزرگ مؤثر است، بلکه رشد اقتصادی کشور را نیز تراز می‌کند.
