جوان آنلاین: آخرین روز‌های شهریور ۱۳۵۹ عراق به صورت یکجانبه از قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر خارج شد. پاره‌کردن نمادین این قرارداد مقابل دوربین‌ها از سوی صدام، جدی‌ترین اقدام او برای آغاز جنگی بود که هشت سال تمام با شدت ادامه یافت، اما قرارداد الجزایر چه بود و چرا لغو آن از سوی عراق بعثی اقدامی مهم و تاریخی به شمار می‌رود؟
تاریخ ۵۰۰ ساله
قرارداد الجزایر در واقع شکل تکامل یافته قرارداد‌ها و معاهده‌هایی بود که چیزی حدود ۵۰۰ سال از عمر آنها می‌گذشت. اختلافات مرزی بین ایران و دولت عثمانی به دوران صفوی برمی‌گردد. اولین قراردادی که بین دو طرف برای تعیین مرزها به امضا رسید مربوط به سال ۱۵۵۵ میلادی و قرارداد آماسیه می‌شود که بین دولت‌های صفوی و عثمانی به امضا رسید. سپس قرارداد‌ها و معاهدات دیگری نیز در قرون بعدی بین دو طرف به امضا رسیدند.
قرارداد زهاب در سال ۱۶۳۹، معاهده کردان در سال میلادی بین نادر‌شاه و سلطان عثمانی، دو معاهده الزنه الروم یک و دو در قرن ۱۹ میلادی و... همگی تلاش‌هایی برای تعیین قطعی مرز‌های دو کشور بودند. نهایتاً در سال ۱۹۱۳ و طی پروتکل استانبول دو کشور درصدد برآمدند تا یکبار و برای همیشه مرز‌های مشترک دو طرف را تعیین کنند. ماحصل پروتکل استانبول تعیین کمیسیون تحدید حدود (تعیین مرزها) در سال ۱۹۱۴ بود که توانست نقشه دقیقی از مرز‌های مشترک ایران و عثمانی ترسیم کند، اما در سال ۱۹۱۸ امپراتوری عثمانی فروپاشید و با تأسیس کشور عراق در سال ۱۹۳۲ مجدداً اختلافات مرزی دو طرف از سر گرفته شد.
الجزایر سال ۱۹۷۵
پس از فراز و فرود‌های بسیاری نهایتاً در سال ۱۹۷۵، قرارداد الجزایر بین صدام که معاون حسن البکر رئیس‌جمهور وقت عراق بود و محمدرضا شاه پهلوی به امضا رسید. جالب است که قرارداد الجزایر نتایج کار کمیسیون تعیین مرز‌های ۱۹۱۴ را به عنوان روح توافق الجزایر پذیرفته بود. بنابراین به نوعی می‌توان گفت قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر (۱۵ اسفند ۱۳۵۳) شکل تکامل‌یافته تمامی قرارداد‌ها و اقداماتی بود که در طول قرن‌ها بین دو طرف انجام گرفته بود، اما عمر قرارداد الجزایر تنها پنج سال و نیم بود که این قرارداد برای دو طرف فواید بسیاری در پی داشت و باعث ایجاد امنیت در طول هزار و ۵۰۰ کیلومتر مرز مشترک ایران و عراق شده بود تا اینکه در ۲۶ شهریور ۱۳۵۹ صدام به یکباره از آن خارج شد. خروج عراق از قرارداد الجزایر، یعنی شروع دور جدیدی از اختلافات مرزی بین دو طرف، اما صدام به چه بهانه‌ای قرارداد تاریخی الجزایر را پاره کرد؟
بعد از اینکه محمدرضا شاه و صدام حسین با پادرمیانی هواری بومادین رئیس‌جمهور الجزایر معاهده ۱۹۷۵ را امضا کردند، افسران الجزایری به مرز‌های ایران و عراق آمدند تا به عنوان داور یا حکم در تعیین میله‌گذاری مرزی حضور داشته باشند. همه چیز به خوبی پیش می‌رفت تا اینکه در نواحی سومار و میمک، افسران ارتش عراق بهانه آوردند که ایران تخلفاتی صورت داده است. همانجا قهر کردند و کار تعیین مرزها که با گذاشتن میله‌هایی در نقطه صفر مرزی انجام می‌گرفت، نیمه‌کاره رها شد. بعد‌ها تاریخ نشان داد که نیمه‌کاره رهاشدن میله گذاری مرزی از سوی طرف عراقی، بهانه‌ای بود که سرفرصت مناسب به آنها امکان شروع جنگی دیگر را می‌داد؛ سال‌ها بعد که رژیم پهلوی از هم فروپاشید و انقلاب اسلامی به پیروزی رسید، صدام احساس کرد که وقت استفاده از بهانه‌ای که در آستین داشت، فرارسیده است!
در آخرین روز‌های شهریور ۵۹ یکی از مهم‌ترین بهانه‌های صدام برای لغو قرارداد الجزایر همان نیمه کاره رهاکردن میله‌گذاری مرزی بود. چنانچه عزت ابراهیم الدوری، معاون شورای انقلاب عراق در ۲۴ شهریور ۱۳۵۹ گفته بود که ایران هزار و ۳۰۰ کیلومتر مربع از خاک عراق را که قرار بود طبق معاهده الجزایر به آنها بدهد را همچنان در اشغال نگه داشته است و ما می‌خواهیم خاک خودمان را پس بگیریم. پنج روز پس از پاره‌کردن قرارداد الجزایر، صدام به نیروی هوایی‌اش دستور داد تا ۱۰ فرودگاه مهم ایران را بمباران کنند و جنگ به صورت رسمی شروع شد.
