جوان آنلاین: قطع روابط دیپلماتیک با ترکمنستان، کاهش حجم صادرات گاز به علت ناترازی بالای گازی به دلیل عدم‌توسعه میادین مشترک و از همه مهم‌تر عدم پیگیری و تمدید قرارداد‌های صادرات گاز به کشور‌های همسایه شرقی و غربی ایران موجب شد وضعیت مبادلات انرژی در ابتدای شروع به کار دولت سیزدهم بغرنج شود، ولی دولت وقت توانست بدهی معوقه ایران را از فروش گاز به عراق حل کند و همچنین قرارداد صادرات گاز به عراق نیز تمدید شد. حال ایران با تکیه بر دو قرارداد سوآپ گازی با ترکمنستان و روسیه برای دو همسایه‌شمالی، نقش راهبردی «قطب انتقال» گاز را ایفا می‌کند.
یکی از مزایا و نقاط برتری ایران نسبت به کشور‌های دیگر، دسترسی ایران به اقیانوس و آب‌های آزاد در کنار خط لوله انتقال گاز با طول بیش از ۴ هزارکیلومتر در سرتاسر کشور است که برای تبدیل‌شدن ایران به یک نقطه راهبردی ترانزیت گازی بسیار مناسب است، از همین رو دولت سیزدهم تمرکز اصلی خود را بر توسعه روابط با همسایگان با محوریت ترانزیت گاز قرار داد و اخیراً نیز دو قرارداد مهم سوآپ گاز، یکی با کشور روسیه برای انتقال گاز این کشور به سمت پاکستان و هند و دیگری سوآپ گاز با کشور ترکمنستان برای انتقال گاز این کشور به سمت عراق به سرانجام رسید تا ایران برای دو همسایه‌شمالی خود نقش راهبردی «قطب انتقال» گاز را ایفا کند و این رویکرد باید در دولت آتی نیز تقویت شود تا ایران به قطب و مرکز اصلی انتقال گاز غرب آسیا تبدیل شود و مسیر درآمدزایی ارزی و کاهش هزینه‌های انتقال گاز کشور‌های مختلف به دیگر کشور‌ها را با مزیت جغرافیایی و زیرساختی خود حفظ کند که دولت سیزدهم بیشترین بخش این مسیر را طی کرده است و حالا دولت‌های آتی می‌توانند از این وضعیت استفاده حداکثری داشته باشند.
تعامل با همسایگان از جمله مهم‌ترین سیاست‌هایی است که دولت‌ها می‌توانند به نمایش بگذارند، به ویژه، در شرایط تحریم استفاده از این سیاست اهمیت بالایی دارد.
در وضعیتی که کشور تحت تحریم‌های شدید در حوزه اقتصادی و انرژی قرار داشت و تلاش دشمنان بر این بود ایران را در مجامع بین‌المللی منزوی کنند، وزارت نفت دیپلماسی فعال انرژی را در برابر همسایگان به اجرا گذاشت.
طی سه سال گذشته، دولت سیزدهم درصدد بود از هر فرصتی برای برقراری روابط با همسایگان بهره ببرد. بر اثر این سیاست‌ها، امروز مناقشه تهران- عشق‌آباد به تعامل و واردات گاز از ترکمنستان تبدیل شده است. قرارداد پنج‌ساله ایران و عراق در زمینه صادرات گاز کشورمان به عراق تمدید و ایران موفق شد به وصول درآمد‌های گازی خود به روش تهاتر مبادرت کند. دولت سیزدهم تلاش‌هایی در راستای احیای خط لوله صلح ایران- پاکستان- هند به اجرا گذاشت. اگرچه این خط لوله هنوز به بهره‌برداری نرسیده، اما پیگیری این موضوع به لحاظ به فراموشی سپرده‌نشدن پروژه مورد بحث از اهمیت زیادی برخوردار است، بنابراین یکی از رویکرد‌های راهبردی و کلیدی در بخش انرژی ایران، تقویت روابط با کشور‌های همسایه در حوزه توسعه و تجارت گاز در دولت سیزدهم بوده است.
این یک تمرکز مرکزی برای دولت سیزدهم بوده که تلاش‌های قابل توجهی برای احیا و گسترش تعاملات گازی ایران با همسایگان خود انجام داده است.
تبدیل مناقشه با ترکمنستان به مذاکره و تعامل در دولت سیزدهم
محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در سازمان اوپک در خصوص دیپلماسی انرژی دولت سیزدهم و دستاورد‌هایی که در این زمینه به دست آمد، به «جوان» می‌گوید: یک نکته کلیدی در دولت سیزدهم وجود داشت که باید به آن دقت داشته باشیم. مسئله این است که این دولت منتظر رفع تحریم‌ها نبود و همه چیز را به این مسئله گره نزد. در همین راستا، استفاده حداکثری از تمامی فرصت‌ها در دستور کار قرار گرفت. وی می‌افزاید: وزارت نفت طی سه سال گذشته تلاش کرد از ظرفیت همسایگان استفاده کند. به طور مثال، رفع مناقشات بین ما و عشق‌آباد از جمله کار‌هایی بود که در دولت سیزدهم انجام شد. وقتی این دولت روی کار آمد، ۶/۱ میلیارددلار بدهی به ترکمنستان داشتیم و قرارداد واردات گاز از این کشور را یک طرفه فسخ کرده بودیم.
نماینده سابق ایران در سازمان اوپک تصریح می‌کند: وزارت نفت دولت سیزدهم به سمت مذاکره و حل مشکل با ترکمنستان رفت. به این ترتیب، توانستیم مجدداً قرارداد سوآپ گاز از ترکمنستان را که برای‌مان مزیت‌های زیادی دارد، احیا کنیم. این دستاورد بر اثر دیپلماسی فعال انرژی که در قبال همسایگان به اجرا گذاشتیم، به دست آمد.
خطیبی می‌گوید: عضویت در سازمان‌های مختلف از جمله شانگ‌های و بریکس نیز طی سه سال گذشته به کمک‌مان آمد تا روابط خود را با کشور‌های دیگر گسترش دهیم و حضور فعالی در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی داشته باشیم. دولت سیزدهم به دنبال استفاده از هر فرصتی بود و عضویت در سازمان‌های مذکور نیز کمک کرد پنجره‌های جدیدی به روی ما باز شود.
وی ادامه می‌دهد: شواهد نشان می‌دهد دولت سیزدهم با وجود تحریم‌ها توانست به موفقیت‌های زیادی در حوزه انرژی دست پیدا کند. گسترش تعاملات با کشور‌های همسایه و تبدیل مناقشه به مذاکره از جمله دستاورد‌های وزارت نفت در حوزه انرژی طی سه سال گذشته بوده است. نماینده سابق ایران در سازمان اوپک خاطرنشان می‌کند: در بررسی عملکرد دولت سیزدهم و وزارت نفت در حوزه انرژی باید به این مسئله دقت داشته باشیم که طی سه سال گذشته تحریم‌ها لغو نشد و حتی با شدت بالایی ادامه پیدا کرد. با وجود این تحریم‌ها، وزارت نفت به سیاستگذاری پرداخت و توانست منافع کشور را تأمین کند.
خـطیبـی مـی‌گـوید: خط لـوله صـلح
ایران- پاکستان- هند از جمله پروژه‌های مهم در جریان است. دولت سیزدهم در این زمینه نیز پیگیری‌های لازم را داشت تا به احیای این خط لوله بپردازد. صادرات گاز کشور از طریق این خط لوله از اهمیت بالایی برخوردار است. احیای خط لوله صلح شدنی است، تنها نیاز است پیگیری‌های لازم را داشته باشیم و به رایزنی‌ها در این زمینه ادامه دهیم.
وی ادامه می‌دهد: عراق نیز از اهمیت بالایی در میان همسایگان برخوردار است. در ارتباط با این کشور دیپلماسی فعالی در حوزه انرژی به اجرا گذاشته‌ایم. در نهایت توانسته‌ایم عراق را به عنوان یکی از مشتریان گازی کشور حفظ و به وصول مطالبات گازی خود با روش‌هایی مانند تهاتر مبادرت کنیم.
نماینده سابق ایران در سازمان اوپک خاطرنشان می‌کند: دستاورد‌هایی که در ارتباط با گسترش تعاملات با همسایگان طی سه سال گذشته به دست آورده‌ایم، در نتیجه به اجرا گذاشتن دیپلماسی فعال انرژی در دولت سیزدهم از سوی وزارت نفت به دست آمد.
