جوان آنلاین: نه تنها در دین و کشور ما بلکه در تمامی جوامع به تکریم سالمندی توجه می‌شود، به همین خاطر سازمان ملل روز اول اکتبر را روز جهانی سالمند نامگذاری کرده است و این نشان می‌دهد مسئله سالمندی و تکریم آن‌ها در کل جهان اهمیت ویژه‌ای دارد. سالمندی و تکریم از بزرگ‌تر‌ها در کتب آسمانی هم مورد توجه بوده است، به خصوص توجه به حق پدر و مادر که این احترام در همه فرهنگ‌های آسیایی از جمله کشور‌های آسیای‌شرقی مثل چین و ژاپن دیده می‌شود، پس مسئله جدیدی نیست و در همه دوران و زمان‌ها بوده و هست. به اعتقاد دکتر میرطالبی، استاد دانشگاه، روان‌شناس و کارشناس تعلیم و تربیت توجه به والدین و همه سالمندانی که در اطراف‌مان می‌بینیم و با آن‌ها زندگی می‌کنیم، به عنوان ستون‌های محکم خانه و خانواده، آثار تربیتی مثبتی دارد و باعث می‌شود نگاه و رویکرد احترام به بزرگ‌تر‌ها در فرزندان‌مان شکل بگیرد. وی می‌گوید: «اینکه می‌شنویم بعضی‌ها می‌گویند به خاله و عمو کاری نداریم، اشتباه است، چراکه کم‌کم خانواده به سمت گسست می‌رود. تکریم از خانواده و سالمندان و بزرگان برای فرزندان نوعی آموزش محسوب می‌شود و این سنت در فرزندان ماندگار می‌شود. شرکت فرزندان در میهمانی‌ها و اینکه آن‌ها به چشم خودشان ببینند به سالمندان احترام گذاشته می‌شود، نوعی روش یادگیری و آموزش است و مؤثر واقع می‌شود.» در ادامه دیدگاه‌های این کارشناس را می‌خوانیم.
سالمندان را در هیچ شرایطی رها نکنیم
گاهی تصاویری از سالمندان را در خانه سالمندان می‌بینیم یا می‌شنویم که فلان فامیل یا فلان همسایه پدر یا مادر پیرش را به خانه سالمندان سپرده است. این افراد گاهی خیلی زود از سوی دیگران قضاوت می‌شوند و درباره آن‌ها حرف‌هایی زده می‌شود، قبل از آنکه نگاهی واقع‌بینانه به شرایط زندگی و کاری‌شان انداخته شود.
میرطالبی در این باره می‌گوید: «زمانی سپردن کودک به مهد کودک و سپردن سالمند به خانه سالمندان توصیه نمی‌شد، حتی نسبت به آن موضع‌گیری می‌شد، به مرور زمان با توجه به تغییر در سبک زندگی و شکل‌گیری زندگی‌های ماشینی و تغییر خانواده‌ها به خانواده‌های هسته‌ای، این رفتار حالا در بعضی موارد یک ضرورت محسوب می‌شود، اما باید شرایط آن را لحاظ کرد. صرف سپردن سالمند به خانه سالمندان و خداحافظی از آن‌ها عرف نیست. اگر لازم به سپردن سالمندی به خانه سالمندان است، این نگاه باید باشد که آن مرکز را در همسایگی خود ببینند و هر روز از آن‌ها احوالپرسی داشته باشند. در حقیقت نباید آن‌ها را فراموش کرد. اگر فرد سالمندی به لحاظ شرایط پزشکی، شرایط سخت نگهداری و کمبود امکانات نیاز به نگهداری در خانه سالمندان داشته باشد، فرزندان باید خود را موظف بدانند و مدام به او سر بزنند. در این صورت است که می‌توان از خانه سالمندان استفاده بهینه کرد، اما باز به خانواده‌ها توصیه می‌شود اگر ضرورتی بر سپردن سالمند به خانه سالمندان نبود آن‌ها را که سرشار از برکت و خیر و روزی هستند، نزد خود مراقبت و احترام کنند.»
مشورت با سالمندان حس مفیدبودن را در آن‌ها زنده می‌کند
این روان‌شناس تعامل و مشورت با سالمندان را امری ضروری می‌داند و می‌افزاید: «مشورت خواستن و حتی غذاخوردن با سالمندان به آن‌ها احساس مفیدبودن می‌دهد. سالمندی که در خانه تنها نشسته است به سمت افسردگی می‌رود و این مدل گذران زندگی برای او نوعی مرگ تدریجی محسوب می‌شود. با سالمند باید تعامل داشت، حرف زد و به نیازهایش توجه کرد. شاید پاسخ‌های‌شان گرهی باز نکند ولی همین که با آن‌ها مشورت می‌شود، حس و ارزش خوبی به آن‌ها می‌دهد. آن وقت می‌توان پاسخ‌های‌شان را مدیریت کرد و هر جا لازم بود به کار برد.»
خانواده‌ای شاد و پربرکت در سایه توجه به سالمندان
وی برکت و شادبودن را از فواید توجه به سالمندان برشمرد و افزود: «توجه خانواده‌ها به سالمند موجب برکت است و اغلب چنین خانواده‌هایی شاد هستند؛ چیزی که در خانواده‌های روستایی به چشم می‌خورد و دلیل آن هم استفاده از نظر بزرگ‌تر‌ها و همنشینی با آنهاست. برخلاف آن نیز خانواده‌های سرد و بی‌روح است که توجهی به سالمندان نمی‌شود.»
میرطالبی اشاره‌ای هم به روایات و آیاتی درباره توجه و احترام به سالمندان دارد و می‌گوید: «در روایات نیز وجود سالمند و سالمندان موجب برکت و روزی است، شاید به همین خاطر است که امام صادق (ع) فرموده‌اند: «وجود پیر سالخورده همانند پیامبری است در میان امت.» بنا بر فرموده امام صادق (ع) وجود سالمند در یک خانواده، یعنی سرپرستی و ولایت آن‌ها بر دیگر اعضای خانواده، بنابراین توجه، احترام و استفاده از تجربیات آن‌ها می‌تواند دارای نکات مهم و گره‌گشای بسیاری از مشکلات زندگی خانواده‌ها محسوب شود.»
ذمسئله پیری و نحوه تعامل با سالمندان یکی از مسائل مهمی است که در مکتب اخلاق اسلامی نیز در کنار دیگر ارزش‌ها به آن اشاره شده است، بنابراین بررسی آموزه‌های دینی درباره نحوه برخورد و تعامل با این سرمایه‌های اجتماعی بیش از پیش احساس می‌شود.
این روان‌شناس مذهبی در آخر به روایاتی در خصوص احترام به والدین و سالمندان اشاره می‌کند و می‌گوید: «شهید مطهری گفته است وقتی به اسرار وجودی خودم و مسائل پیرامون در زندگی‌ام فکر می‌کنم، چیزی که باعث خیر و برکت در زندگی‌ام شده است، ناشی از عنایت الهی، احترام و نیکی فراوانی بوده است که به پدر و مادرم به خصوص در سن پیری و بیماری‌شان داشته‌ام. این را هم از والدینم یاد گرفته‌ام، چراکه هر کس به زندگی‌اش نگاهی بیندازد، عمده موفقیت‌هایش به خاطراحترام به والدین بوده است.»
میرطالبی در ادامه گفت: «در روایات دینی رفتار صحیح با والدین آمده است، از جمله اینکه مقابل پدر و مادر حرکت نکن و پاهای‌تان را در جایی که آن‌ها هستند دراز نکن. رسول اکرم (ص) فرموده است: «بزرگ‌ترین حق بر آدمی را پدر و مادر دارد.» همچنین فرموده است: «خشنودی پدر و مادر، خشنودی خداست. خشم و غصب خدا در خشم و غضب والدین است و نگاه محبت فرزند به پدر و مادر عبادت است.» امام سجاد (ع) نیز می‌فرماید: «آن‌ها را به پاس پرورش من پاداش بخش.»
همچنین از امام رضا (ع) نقل است: «بر سر مزار پدر و مادر بروید و هفت بار سوره قدر بخوانید، سپس بخواهید در حق‌مان دعا کنند» و در آخر اینکه توصیه شده است وقتی در حق پدر و مادری که از دنیا رفته است، دعا و مغفرت کنیم، روح‌شان شاد می‌شود و این خیرات و دعا به روح‌شان می‌رسد و آن وقت دعای‌مان مستجاب می‌شود. در سوره‌های مختلف از جمله سوره اسرا آیه۲۴ هم آمده است: «بگو خدایا به آن‌ها رحم کن و در حق آن‌ها لطف بفرما همانگونه که من کودک بودم و با لطف مرا پرورش دادند.»
