جوان آنلاین: ایران در سال آخر دولت شهید رئیسی با وجود اینکه مذاکرات به سرانجام نرسید و مسیر خنثی‌سازی تحریم‌ها با پیگیری مستقیم ایشان در جریان بود، به میزان دو برابر سال آخر برجام جذب سرمایه‌گذاری خارجی داشته است و رکورد ۱۷ ساله سرمایه‌گذاری خارجی شکسته شد و در کنار آن نیز به پشتوانه دیپلماسی فعال انرژی دولت سیزدهم، صنعت نفت و گاز به موتور محرکه اقتصاد ایران و جذب سرمایه‌گذاری خارجی تبدیل شد و رشد اقتصادی بالای ۴ درصد را محقق کرد که نشان از این دارد بدون مذاکره برای لغو تحریم‌ها نیز رشد اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی شدنی است.
یکی از مهم‌ترین موضوعات به وقوع پیوسته در دولت شهید رئیسی، اقدامات راهبردی در جهت خنثی‌سازی تحریم‌ها بوده است. به نحوی که بدون مذاکره برای لغو تحریم‌ها، رشد اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی به وقوع پیوست. همچنین در کنار این رشد اقتصادی و شکستن رکورد جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت و گاز ایران، تحول تجارت نفت خام ایران و رکوردشکنی فروش نفت‌خام که در دوره تشدید تحریم‌ها نیز رخ داد، از طریق دیپلماسی فعال انرژی دولت سیزدهم ایران به دست آمد. این رویکرد‌ها نه تنها منجر به بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در صنعت نفت و گاز ایران در ۱۷ سال گذشته شد، بلکه بخش نفت و گاز را به عنوان محرک اصلی رشد اقتصادی کشور از طریق توسعه تولید و بهبود بهره‌وری مستحکم کرد.
شهید سیدابراهیم رئیسی که ریاست دولت سیزدهم را بر عهده داشت، تغییرات ساختاری و سیاستی عمده‌ای را اعمال کرد که صنعت نفت و گاز ایران را تقویت کند. ابتکارات دولت سیزدهم با رویکرد انقلابی و با فرض باقی ماندن تحریم‌ها، زمینه را برای ادامه پیشرفت در این بخش در دولت چهاردهم بعدی فراهم کرد.
بررسی تحولات بخش انرژی در دوره دولت شهید رئیسی حکایت از ایجاد بازار‌های جدید نفت و گاز و همچنین گسترش روابط با کشور‌های همسایه و متحدان جهانی دارد. این شالوده ابتکارات جدید و دیپلماسی فعال انرژی منجر به رشد مستمر صنعت نفت و گاز ایران در سال‌های اخیر شده و بستری مستحکم برای نفوذ بیش از حد این صنعت بر رشد اقتصادی در دولت بعدی ایجاد
کرده است.
خنثی‌سازی تحریم‌ها و گسترش مشارکت‌های انرژی
موفقیت دولت سیزدهم در خنثی‌سازی تحریم‌ها و گسترش مشارکت‌های انرژی محور ایران عاملی حیاتی در تقویت صنعت نفت و گاز کشور بود. دولت با به کارگیری راهبرد‌های نوآورانه و اهرم اتحاد‌های راهبردی با کشور‌های منطقه و فرامنطقه‌ای همسو با خود در سطح جهان توانست بر تحریم‌های تشدید شده و محدودکننده تجارت انرژی ایران غلبه کند. یکی از دستاورد‌های کلیدی، توانایی دولت در حفظ و سپس افزایش صادرات نفت خام ایران در دوره تشدید تحریم‌ها بود. این امر از طریق تنوع بخشیدن به بازار‌های صادراتی، توسعه مسیر‌های تجاری جدید و استفاده از تکنیک‌های جدید و راهبردی برای خنثی‌کردن محدودیت‌های مالی انجام شد.
دولت سیزدهم همچنین بر تقویت همکاری‌های انرژی ایران با شرکای منطقه‌ای به ویژه کشور‌های همسایه تأکید کرد. علاوه بر این، دولت فعالانه به دنبال ایجاد مشارکت‌های انرژی جدید با کشور‌ها و بلوک‌های خارج از حوزه نفوذ سنتی تحت سلطه غرب بود که این شامل تقویت همکاری با کشور‌های آسیا، آفریقا و امریکای لاتین و همچنین بررسی فرصت‌ها در چارچوب سازمان‌هایی مانند سازمان همکاری شانگ‌های و اتحادیه اقتصادی اوراسیا بود.
تلاش‌های موفقیت‌آمیز دولت سیزدهم در خنثی‌سازی تحریم‌ها و تنوع بخشیدن به مشارکت‌های انرژی محور ایران، نه تنها صنعت نفت و گاز کشور را تقویت کرد، بلکه آن را به عنوان بازیگر تأثیرگذارتر در چشم‌انداز بازار‌های بین‌المللی نفت خام و گاز معرفی کرد. جذب سرمایه‌گذاری خارجی و پیشرفت‌های فناوری یکی دیگر از دستاورد‌های مهم دولت سیزدهم بوده است که موجب شده توانایی ایران در جذب بی‌سابقه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و داخلی غیردولتی در بخش نفت و گاز بسیار افزایش یابد، به نحوی که بیش از ۱۳۲ طرح نیمه‌تمام با سرمایه‌گذاری ۵/۲۸ میلیارد دلاری تنها در بالادست و پایین‌دست صنعت نفت و گاز به اتمام برسد و ۵۰ طرح جدید به ارزش ۵/۴۷ میلیارد دلار نیز آغاز شود. به این ترتیب به‌رغم چالش‌های ناشی از تحریم‌ها، دولت سیزدهم توانست فضایی را ایجاد کند که برای سرمایه‌گذاری و همکاری بین‌المللی
مناسب باشد. این امر از طریق ترکیبی از اصلاحات سیاستی و مشوق‌های هدفمند حاکمیتی انجام شد. دولت رویه‌های سرمایه‌گذاری را ساده‌سازی کرد، چارچوب‌های مالی ارائه پروژه‌ها را نیز جذاب کرد و تضمین‌هایی را برای کاهش ریسک‌های شرکت‌های خارجی فعال در ایران ارائه کرد. در نتیجه، صنعت نفت و گاز شاهد افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بود و در دوره دولت سیزدهم بیشترین سرمایه‌گذاری در ۱۷ سال گذشته مشاهده شد. این هجوم سرمایه خارجی نه تنها منابع مالی صنعت را تقویت کرد، بلکه انتقال فناوری‌های پیشرفته، تخصص مدیریت و شیوه‌های نوآورانه را تسهیل کرد و وزیر امور اقتصاد و دارایی دولت سیزدهم در همین رابطه اعلام کرده است: «در طول ۱۷ سال گذشته، بالاترین مقدار سرمایه‌گذاری خارجی ۸/۵ میلیارد دلار و متعلق به سال ۱۳۹۶ بوده که در سال ۱۴۰۲ این رقم به ۵/۵ میلیارد دلار
رسید.»
به این ترتیب، ایران در سال آخر دولت شهید رئیسی با وجود اینکه مذاکرات به سرانجام نرسید و مسیر خنثی‌سازی تحریم‌ها با پیگیری مستقیم ایشان در جریان بود، به میزان دو برابر سال آخر برجام جذب سرمایه‌گذاری خارجی داشته است و رکورد ۱۷ ساله سرمایه‌گذاری خارجی شکسته شد و در کنار آن نیز به پشتوانه دیپلماسی فعال انرژی دولت سیزدهم، صنعت نفت و گاز به موتور محرکه اقتصاد ایران و جذب سرمایه‌گذاری خارجی تبدیل شد و رشد اقتصادی بالای ۴ درصد را محقق کرد که نشان از این دارد بدون مذاکره برای لغو تحریم‌ها نیز رشد اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی شدنی است.
در خاتمه سیاست‌های اقتصادی دولت سیزدهم تأثیر مثبتی بر اقتصاد کشور داشته است. تعهد دولت به خنثی‌سازی تحریم‌ها، توسعه صنعت نفت و گاز، بهبود روابط تجاری منجر به تقویت جذب سرمایه‌گذاری خارجی، ایجاد مشاغل جدید و ارتقای رشد اقتصادی و این سیاست‌ها به ایجاد یک پایه قوی برای توسعه اقتصادی آینده کشور کمک و به نفوذ فزاینده آن در اقتصاد جهانی کمک کرده است.
سیدعلی مرتضوی کارشناس حوزه سیاستگذاری اقتصادی در رابطه با مسیر خنثی‌سازی تحریم‌ها در دولت شهید رئیسی و لزوم تداوم آن به «جوان» می‌گوید: تجربه دولت سیزدهم در مدیریت صنعت نفت و گاز ایران در دوره تشدید تحریم‌ها درس‌ها و بینش‌های ارزشمندی برای ادامه توسعه و تاب‌آوری این بخش حیاتی ارائه می‌دهد. دولت رئیسی از طریق ترکیبی از راهبرد‌های نوآورانه، دیپلماسی فعال انرژی و اصلاحات سیاستی هدفمند توانست بر اقدامات محدودکننده اعمال شده بر بخش انرژی ایران غلبه کند. دولت با تنوع بخشیدن به بازار‌های صادراتی، گسترش مشارکت‌های منطقه‌ای و جهانی، جذب سطوح بی‌سابقه سرمایه‌گذاری خارجی و تقویت توانمندی‌های داخلی، پایه‌ای محکم برای رشد پایدار صنعت و تأثیرگذاری بر مسیر اقتصادی کشور ایجاد کرد.
وی ادامه داد: افزایش توانمندی‌های فناوری و دانش کسب شده از طریق این مشارکت‌های خارجی، بخش نفت و گاز ایران را قادر ساخت تا کارایی عملیاتی خود را افزایش دهد، نرخ بازیابی را بهبود بخشد و فرصت‌های جدید تولید را باز کند. این به نوبه خود به رشد و بهره‌وری کلی صنعت کمک کرد و موقعیت آن را به عنوان یک محرک اصلی توسعه اقتصادی کشور مستحکم کرد. تمرکز راهبردی دولت سیزدهم بر همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی حوزه نفت و گاز یکی دیگر از جنبه‌های کلیدی رویکرد دولت سیزدهم در مدیریت صنعت نفت و گاز ایران بود. دولت سیزدهم با درک اهمیت گسترش مشارکت‌های انرژی فراتر از محدودیت‌های تحریم‌ها، فعالانه به دنبال ایجاد اتحاد‌های جدید و تعمیق اتحاد‌های موجود بود.
مرتضوی در ادامه با اشاره به رویکرد توسعه محور دولت سیزدهم در افزایش تعاملات با کشور‌های عضو بریکس و پیمان شانگ‌های و همچنین بهبود روابط با کشور‌های همسایه گفت: یکی از دستاورد‌های قابل توجه تلاش دولت برای تقویت همکاری‌های انرژی با کشور‌های همسایه بود. این شامل توسعه زیرساخت‌های خطوط لوله فرامرزی، ایجاد سرمایه‌گذاری‌های مشترک و هماهنگی استراتژی‌های عرضه و قیمت‌گذاری بود. با تقویت یکپارچگی انرژی منطقه‌ای، ایران توانست بازار‌های صادراتی خود را متنوع کند، جریان‌های درآمدی جدیدی را تضمین و موقعیت خود را به عنوان یک قطب انرژی منطقه‌ای تقویت کند.
وی در پایان گفت: علاوه بر این، دیپلماسی فعال دولت سیزدهم فراتر از منطقه نزدیک بود، زیرا به دنبال ایجاد مشارکت در انرژی با کشور‌ها و بلوک‌ها در سراسر جهان بود. این شامل اکتشاف مسیر‌های تجاری جدید، مذاکره در مورد توافقنامه‌های تأمین بلندمدت و مشارکت در طرح‌های انرژی چندجانبه بود. ایران از طریق پیوستن به بریکس و پیمان شانگ‌های توانست مسیر خنثی‌سازی تحریم‌ها و توسعه تعاملات نفتی و غیرنفتی ایران با کشور‌های عضو این پیمان‌ها را افزایش دهد و مسیر بن‌بست انتهای دولت دوازدهم را به طور کامل احیا کند. این همکاری‌های بین‌المللی انرژی نه تنها خروجی‌های بیشتری را برای صادرات نفت و گاز ایران فراهم کرد، بلکه کسب فناوری‌های پیشرفته، تخصص مدیریت و سرمایه‌گذاری را نیز تسهیل کرد. این به نوبه خود به نوسازی و رقابت کلی صنعت نفت و گاز کشور کمک کرد.
دستاورد‌های دولت سیزدهم در حوزه رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری
نادیا محرابی، کارشناس انرژی در رابطه با رویکرد دولت سیزدهم در جهت خنثی‌سازی تحریم‌ها به «جوان» می‌گوید: دستاورد‌های دولت سیزدهم ایران در زمینه رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری خارجی، حاصل سیاست‌های راهبردی خنثی‌سازی تحریم‌ها و رویکرد پیشگیرانه آن برای خنثی‌سازی تحریم‌هاست. تمرکز دولت بر توسعه صنعت نفت و گاز و ایجاد بازار‌های جدید منجر به رشد اقتصادی بی‌سابقه و جذب سرمایه‌گذاری خارجی قابل توجهی شده است. از آنجا که ایران به آینده می‌نگرد، واضح است که پتانسیل اقتصادی کشور بسیار گسترده است و با سرمایه‌گذاری مستمر در صنعت نفت و گاز می‌تواند مسیر روشنی پیش‌روی دولت چهاردهم باشد تا در سال‌های آینده به موفقیت‌های بزرگ‌تری دست یابد.
وی ادامه داد: رشد اقتصادی بالای ۴ درصد و شکستن رکورد جذب سرمایه‌گذاری خارجی با تکیه بر مسیر خنثی‌سازی تحریم‌ها در دولت شهید رئیسی نشان از موفقیت سیاست‌های اقتصادی ایران دارد. ایران در آخرین سال دولت شهید رئیسی دو برابر سال گذشته برجام جذب سرمایه گذاری خارجی کرد و رکورد ۱۷ ساله سرمایه‌گذاری خارجی را شکست. این دستاورد چشمگیر با دیپلماسی فعال انرژی دولت سیزدهم امکان‌پذیر شد که صنعت نفت و گاز را به موتور محرکه اقتصاد ایران تبدیل کرد. تلاش‌های دولت منجر به رشد اقتصادی بیش از ۴ درصد شد، دستاورد قابل توجهی که نشان‌دهنده پتانسیل صنعت نفت و گاز برای پیشبرد رشد اقتصادی است.
این کارشناس انرژی در رابطه با دیپلماسی فعال انرژی دولت سیزدهم گفت: یکی از عوامل کلیدی در این موفقیت ایجاد بازار‌های جدید نفت و گاز و همچنین گسترش روابط با کشور‌های همسایه و متحدان در سراسر جهان است.
دیپلماسی فعال انرژی دولت سیزدهم زمینه‌ساز پیشرفت بیشتر در دولت بعدی شد و زمینه را برای تداوم تأثیر ویژه صنعت نفت و گاز بر رشد اقتصادی فراهم کرد. سیاست دولت مبنی بر ایجاد ابتکارات جدید و تقویت روابط قوی‌تر با سایر کشور‌ها موجب رشد مستمر صنعت نفت و گاز ایران در سال‌های اخیر شده است. یکی دیگر از سیاست‌های مهم دولت سیزدهم موضوع مربوط به پالایشگاه‌های فراسرزمینی است. ایران با تکیه بر بازسازی ظرفیت پالایشی مستهلک شده کشور‌های همسایه می‌تواند این کشور‌ها را به نفت خام خود وابسته کند. این استراتژی ایران را قادر می‌سازد تا نفوذ خود را در بازار جهانی انرژی افزایش دهد و فرصت‌های جدیدی برای رشد اقتصادی ایجاد کند. توسعه پالایشگاه‌های فراسرزمینی همچنین به ایران اجازه می‌دهد تا اقتصاد خود را متنوع کرده و اتکای خود را به تولید نفت داخلی کاهش دهد.
محرابی در پایان گفت: موفقیت دولت سیزدهم در جذب سرمایه‌گذاری خارجی و دستیابی به رشد اقتصادی بالای ۴ درصد، گواه کارآمدی سیاست‌های اقتصادی آن است. رویکرد فعالانه دولت برای خنثی‌سازی تحریم‌ها و تمرکز آن بر توسعه صنعت نفت‌و‌گاز نتایج قابل توجهی را به همراه داشته است. با تکیه بر این موفقیت، دولت چهاردهم می‌تواند به رشد اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی ادامه دهد و جایگاه ایران را به عنوان بازیگر اصلی در بازار جهانی انرژی تثبیت کند.
