جوان آنلاین: بیشتر از اینکه از سرمایه گذاری وسیع کشور رقیب در حوزه فوتبال لطمه بخوریم، از مدیران فوتبالی و ناکارآمد خودمان ضربه خوردیم.
به گزارش ورزش سه، شب گذشته تیم فوتبال پرسپولیس در آخرین بازی مرحله گروهی لیگ قهرمانان آسیا به مصاف الدحیل قطر رفت که درعین ناباوری و درحضور ۶۰ هزار نفری تماشاگران خودی در ورزشگاه آزادی تن به شکست ۲ بر ۱ در مقابل حریف قطری داد.
در پایان بازی و پس از حذف پرسپولیس از لیگ قهرمانان آسیا، تماشاگران این تیم به شدت عصبانی شدند و شعار‌های تند و تیزی را علیه یحیی گل محمدی و رضا درویش سردادند. با حذف پرسپولیس و نساجی از لیگ قهرمانان آسیا، حالا سپاهان تنها نماینده ایران در دوره بعدی رقابت‌ها (یک چهارم نهایی غرب آسیا) است، در نقطه مقابل با صعود الفیحا، از کشور عربستان، چهار نماینده این کشور (سه صدرنشین و یک تیم دوم) در بین ۸ برتر غرب آسیا قرار دارند. از دیشب که تکلیف ۸ تیم صعود کننده منطقه غرب آسیا معلوم شد بار‌ها و بار‌ها توسط خبرگزاری‌ها، کارشناسان و هواداران، عملکرد ناموفق نمایندگان ایرانی با نمایش درخشان نمایندگان عربستانی مقایسه شد و از سوی بسیاری، سرمایه گذاری گسترده عربستانی‌ها در طی یکی دو سال اخیر عامل موفقیت نمایندگان آنها و صعود صد درصدیشان برشمرده شد.
اما سوال اینجاست ما به سرمایه گذاری عربستانی‌ها باختیم یا به ناکارآمدی مدیران فدراسیون و سازمان لیگ؟ کدام عامل تا بدین جای کار در نتیجه‌گیری نمایندگان ایران تاثیر منفی بیشتری داشته است؟ طبیعتا هردو عامل تاثیرگذارند، اما با کمی تعمق به این می‌رسیم بیشتر از اینکه از سرمایه گذاری وسیع کشور رقیب در حوزه فوتبال لطمه بخوریم، از مدیران فوتبالی و ناکارآمد خودمان ضربه خوردیم.
در ادامه این مقاله توجه شما را به چند نکته در این خصوص جلب می‌کنیم و بیشتر شرح می‌دهیم که چگونه به نقطه‌ای رسیدیم که الان در آن ایستادیم، یعنی صعود تنها یک نماینده ایرانی به دور بعدی رقابت‌ها آنهم درحالی که کشور ازبکستان در مرحله بعدی دو نماینده دارد.
یک - مدیران ناکارآمد و بی تجربه
اگر بخواهیم آدرس درست را بدهیم، مهم‌ترین دلیل کسب نتایج ضعیف توسط نماینده‌های ایران برنامه ریزی نامطلوب در برگزاری لیگ و توقف‌های چندباره لیگ در زمان‌های غیر از فیفادی است. به عنوان مثال، لیگ برتر برای مدت طولانی بخاطر حضور تیم ملی امید در مسابقات المپیک آسیایی متوقف شد که نتیجه آن صرفا حذف در مرحله یک چهارم نهایی با شکست فاجعه آمیز در مقابل هنگ کنگ بود. آن هم در مسابقاتی که هیچگونه دستاورد و ارزش خاصی برای فوتبال ما ندارد و شاید خیلی‌ها اصلا یادشان نیاید که آخرین بار در چه زمانی تیم ملی امید کشورمان قهرمان این مسابقات شد. اما فاجعه آمیزتر از شکست تیم ملی امید مقابل هنگ کنگ، نحوه برنامه ریزی لیگ چه در انتخاب ساعت بازی‌ها، چه در انتخاب روز مربوطه و یا حتی فاصله بین بازی‌های تیم‌های لیگ برتر است، که این هرج و مرج و نابسامانی گسترده در برنامه ریزی لیگ حداقل دو نتیجه نامطلوب دارد: یک، افت کیفیت فنی تیم‌ها، دو، افزایش تعداد مصدومان. حال فرض کنید در یک دنیای موازی لیگ برتر ایران بصورت منظم و بدون توقف‌های بی دلیل برگزار می‌شد، آن وقت چه اتفاقی برای نماینده‌های ایران در آُسیا رخ می‌داد؟ مثلا، اگر پرسپولیس بازیکنان مصدوم خود مثل یاسین سلمانی و یا مرتضی پورعلی گنجی که شاید دلیل اصلی مصدومیتشان همین برنامه ریزی عجیب و سیاست گذاری غلط فدراسیون در خصوص تیم‌های ملی باشد، در اختیار داشت چه اتفاقی در بازی با الدحیل رخ می‌داد؟
اما متاسفانه مدیران فدراسیون و علی الخصوص سازمان لیگ کفایت لازم برای سمت تحت تصدی خود را ندارند و همچنین متاسفانه به دانش آکادمیک حوزه فعالیت خود اشراف ندارند. آنها بعید است که حتی کارگروهی را داشته باشند که به مطالعه کیس‌‍های معتبر خارجی (لیگ‌های مطرح دنیا) و الگوبرداری از آنها بپردازند. توجه داشته باشید که عربستان قصد دارد تا بزودی برنامه چندفصل آینده لیگ خود را تدوین کند، اما در فوتبال ایران حتی مشخص نیست شهرآورد تهران که ۸ روز دیگر موعد برگزاری آن است، در چه ساعتی برگزار می‌شود و شایعات مختلفی در خصوص تغییر ساعت آن به گوش می‌رسد.
حال بگذارید یک سوال بپرسیم چطور می‌شود تیم‌های انگلیسی که در تعداد جام‌های بیشتری نسبت به تیم‌های ایرانی درگیر هستند، تا پایان فردا تعداد بازی‌های برابری انجام خواهند داد، اما در ایران تا پایان هفته یازدهم ۸ تیم ۱۱ بازی، ۴ تیم ۱۰ بازی و ۴ تیم دیگر نیز ۹ بازی کرده‌اند، این نحوه برنامه ریزی قطعا چیزی شبیه به فاجعه است.
سوال دیگری که اینجا بازهم باید مطرح شود این است که ما چرا برای هدایت فنی تیم هایمان از مربیان خارجی استفاده می‌کنیم، اما چرا برای مدیریت و برنامه ریزی از نقطه نظرات افراد باتجربه و موفق خارجی استفاده نمی‌کنیم؟ چرا از کسانی که در برنامه ریزی ۵ لیگ برتر جهان دخیل هستند بعنوان مشاور استفاده نمی‌کنیم؟
چطور بودجه مربوط به ویلموتس گیت فراهم است، اما بودجه استخدام مشاور خارجی جهت توسعه فوتبال کشور فراهم نیست؟ آن هم درحالی که استخدام مشاور شاید هزینه‌ای بسیار ناچیز در مقایسه با استخدام مربیان خارجی داشته باشد. این درحالی است مربیان خارجی که به فوتبال ما می‌آیند آنچنان تفاوتی با همتا‌های داخلی خود ندارند، اما درخصوص بحث مدیریتی، چون این مشاورین سابقه موفق در لیگ‌های معتبر جهان را داشته اند بطور حتم می‌توانند تاثیر بسزایی در بهبود روند لیگ ایفا نمایند.
استفاده از مشاورین مطرح چیزی است که توسط تیم فدراسیون‌های فوتبال مطرح جهان و حتی در حوزه کسب و کار توسط بهترین برند‌های دنیا مورد تاکید قرار می‌گیرد.
البته ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست که این سوءمدیریت صرفا در سطح فدارسیون وجود ندارد و در سطح باشگاه‌ها هم دیده می‌شود که نمونه‌های آن را در اقدامات مدیریت پرسپولیس درخصوص استقبال از رونالدو و یا جریمه ۱۰ درصدی و بی موقع بازیکنان پرسپولیس بوضوح می‌توان دید، اقدامات و جنجال‌هایی که دیشب مشخص شد نتیجه عکس دادند و بیشتر از اینکه موتور محرکی به سوی روز‌های روشن پرسپولیس باشد باعث ایجاد حاشیه و ناکامی برای این تیم شدند. یادمان باشد درست است که مدیرعامل در زمین پنالتی نمی‌زند، اما دودستی هم تیم خود را به حاشیه نمی‌برد.
دو- وضع قوانین عجیب و غریب و یک شبه
دومین نکته وضع قوانین عجیب و غریب و یک شبه در فوتبال کشور است. بعنوان مثال، همین قانون سقف بودجه که هیچگونه ارتباطی با روح قانون فیرپلی مالی ندارد و فقط و فقط باعث نابسامانی و هرج و مرج در لیگ، درگیری‌های غیرسازنده بین باشگاه‌ها و بیانه نویسی‌ها شده است.
در این روز‌های فوتبال ما، تیم‌ها بجای اینکه تمرکز کنند از مسابقات خود امتیاز بگیرند بیشتر به دنبال این هستند تا از رقبای خود با پیدا کردن نکته‌ای یا تخلفی در پرونده‌های نقل و انتقالاتی آنها، امتیازی کسر کنند. در حال حاضر، در فوتبال ما، هیچ کس چه بازیکن، چه مربی و چه مدیر حواسش به فوتبال نیست و همه و همه بخاطر این قوانین عجیب و غریب درگیر حواشی‌ای شده اند که نتیجه آن چیزی جز افت کیفیت فنی لیگ و تیم‌های فوتبالمان نیست. شاید تکراری‌ترین جمله‌ای که مدیران و مربیان فوتبال ما تا بدین جای فصل گفته اند این باشد "منتظریم تا بقیه بازیکنانمان قراردادشان را کسر کنند تا ما بتوانیم فلان بازیکن را به لیست خود اضافه کنیم. " مسئله‌ای که حتی الان که در هفته دوازدهم لیگ هستیم برطرف نشده است و هنوز درگیر آن هستیم.
توجه داشته باشید که تیم پرسپولیس بواسطه همین قانون سقف بودجه نتوانست مهاجم جدیدی را به خدمت بگیرد و اگر پرسپولیس در بازی با النصر یا الدحیل مهاجم تراز اولی را در ترکیب خود می‌دید حتی می‌توانست به عنوان تیم اول به دور بعد صعود کند. یا سپاهان با کسر ۴ امتیازی که از آنها بواسطه این قانون انجام شده است مدت هاست که در حاشیه قرار دارد.
موضوع کاهش نفرات بزرگسال تیم‌ها به ۱۹ نفر در لیگ هم از قضا نکته مهمی بود و روی تیمی مثل پرسپولیس که درگیر مصدومیت‌های پرشمار بود کاملا اثر گذاشت. دیروز فقط یک بازیکن باکیفیت‌تر می‌توانست باعث صعود پرسپولیس بشود. چطور ممکن است وقتی رقبای مستقیم شما بزرگترین سرمایه‌گذاری تاریخ خود را در حوزه فوتبال انجام داده‌اند با این قوانین بازدارنده مقابل باشگاه‌هایمان قرار بگیریم؟
سه- عدم درک مفهوم توسعه فوتبال
مدیران ارشد فوتبال ایران اغلب درک خاصی از این ورزش ندارند و اصلی‌ترین مشکل و معضل این رشته ورزشی اند. آنها مرتبا از پول صحبت می‌کنند درحالیکه در فوتبال کیس‌هایی مثل قطر و چین رو داشتیم که با سرمایه گذاری کلان در زیرساخت‌ها و خرید بازیکن‌های بزرگ برای باشگاه‌های خود نتوانستند حتی به سطح الیت آسیا برسند و خود را به جمع تیم‌های برتر این قاره برسانند. بعنوان مثال دیدیم که تیم ملی قطر در جام جهانی ۲۰۲۲ درحالی که میزبان بود در یک گروه نه چندان قوی با کسب سه باخت ضعیف‌ترین نتیجه را در میان میزبان‌های تاریخ جام جهانی داشت درحالی که شاید بیشترین سرمایه گذاری را در سال‌های منتهی به جام جهانی داشتند. در همین راستا، الکساندر چفرین رییس یوفا در کنایه به خرید‌های گران قیمت لیگ عربستان در تابستان گذشته می‌گوید که عربستان هم در مسیر کشور چین قدم بر می‌دارد و آنها بجای خرید بازیکن باید روی آکادمی‌های خود سرمایه گذاری کنند.
درحالی که حتی این گزاره هم می‌تواند ناصحیح باشد، دراقع توسعه دو بال دارد، یک بال آن سرمایه گذاری و بال دیگر آن منابع انسانی مستعد است. مثلا عربستان را درنظر بگیریم، آنها در بعد سرمایه گذاری فوق العاده عمل می‌کنند، اما اگر به توصیه چفرین این سرمایه گذاری را روی آکادمی‌های خود انجام دهند، یا مثلا بیایند یک کارتون فوتبالیست‌ها بجای ژاپن در عربستان بسازند، آیا در جام جهانی ۲۰۳۴ که خود میزبان آن هستند موفق می‌شوند؟ لزوما نه، چون به نظر نمی‌رسد که نیروی انسانی مستعدی داشته باشند، دقت کنید ما در بالاتر گفتیم که نیروی انسانی مستعد. درست مثل کیس آمریکا که با جمعیت ۳۳۰ میلیونی و تنوع جمعیتی و نژادی خود، فوتبالش جزو بهترین تیم‌های دنیا نیست.
در نقطه مقابل ایران را داریم که در بعد سرمایه گذاری اصلا موفق عمل نمی‌کند و ما حتی در پیاده سازی کمک داور ویدئویی در ورزشگاه‌های خود ناتوان مانده ایم و از امکانات زیرساختی مثل استادیوم و چمن مناسب بی بهره ایم و در کلیات فوتبال ایرادات فراوان داریم، اما از نظر نیروی انسانی مستعد به احتمال قوی یکی از ده کشور برتر جهان در حوزه فوتبال هستیم. دلیل این گزاره هم این است که تقریبا بدون هیچ گونه برنامه ریزی و مدیریتی سه دوره است که پشت سرهم به جام جهانی صعود می‌کنیم، حال اگر بعد سرمایه گذاری را به فوتبال ایران اضافه کنیم، مطمئن باشید که نتیجه درخشانی را در سطح قاره و جهان خواهیم گرفت.
مثلا فرض کنید این سرمایه گذاری درخصوص پنجره جمعیتی مربوط به متولدین دهه ۶۰ صورت می‌گرفت، به احتمال زیاد، در سال ۲۰۰۶ از گروه خود صعود می‌کردیم، سال ۲۰۱۰ به جمع ۸ تیم جهان می‌رفتیم و در سال ۲۰۱۴ نیز جزو ۴ تیم نهایی جام جهانی بودیم. اما متاسفانه در سال ۲۰۰۶ در گروه خود حذف شدیم، به جام جهانی ۲۰۱۰ حتی صعود نکردیم و با معجزه لحظه آخری راهی جام جهانی ۲۰۱۴ شدیم.
چهار- حضور مستقیم قهرمان جام حذفی در آسیا
اگرچه نساجی نماینده شایسته‌ای برای فوتبال کشورمان در اولین حضور آسیایی خود بود و همچنین اینکه تیم شهر خسته یکی از دوست داشتنی‌ترین تیم‌های حاضر در لیگ برتر ایران است، اما ذکر این نکته خالی از لطف نیست که بهتر است برای سهمیه بندی حضور نمایندگان ایران در آسیا عملکرد تیم‌ها در لیگ برتر نسبت به جام حذفی اولویت داشته باشد. دلیل این موضوع هم این است که یک تیم تنها با ۵ برد ممکن است قهرمان جام حذفی شود و به طور مستقیم به لیگ قهرمان آسیا راه یابد درحالی که رتبه تیم‌ها در لیگ حاصل ۳۰ بازی است. بهتر بود که برای لیگ قهرمانان امسال سه سهمیه مستقیم به لیگ برتر و یک سهمیه غیرمستقیم به جام حذفی اختصاص می‌یافت.
بعنوان مثال، تراکتور که در مرحله پلی آف بخاطر بدنسازی سنگین پیش فصل مغلوب الشارجه امارات شد اگر مستقیما به لیگ قهرمانان آسیا صعود می‌کرد، به احتمال قوی می‌توان متصور بود که تراکتور یکی از تیم‌های راه یافته به دور بعدی رقابت‌ها لقب بگیرد. این مسئله بخصوص در سال بعد و فرمت جدید لیگ قهرمانان آسیا بسیار جدی‌تر خواهد شد و بایستی حتما مورد ارزیابی قرار بگیرد.
در فرمت جدید و برای فصل آینده در لیگ نخبگان، ایران دو سهمیه مستقیم و یک سهمیه غیر مستقیم دارد و در لیگ سطح ۲ نیز یک سهمیه مستقیم خواهیم داشت. طبق مصوبه هیئت رئیسه فدراسیون، قهرمان لیگ و قهرمان جام حذفی بعنوان سهمیه‌های مستقیم در لیگ نخبگان خواهند بود و تیم دوم لیگ در پلی آف جهت حضور در لیگ نخبگان شرکت خواهد کرد. در سوی دیگر، تیم سوم لیگ مستقیما به لیگ سطح دوم صعود خواهد کرد. نکته عجیب اینجاست که اگر تیم دوم لیگ در پلی آف شکست بخورد در مسابقات آسیایی حضور نخواهد داشت، اما تیم سوم در فصل آینده درگیر مسابقات آسیایی و همچنین کسب درآمد بابت پیروزی در بازی‌ها و صعود به مراحل بعدی خواهد بود. درحالی که شاید سهمیه بندی اصولی‌تر این باشد که دو تیم اول لیگ به طور مستقیم به لیگ نخبگان صعود کنند و تیم سوم در پلی آف شرکت نماید و در آن سو، قهرمان جام حذفی در لیگ سطح ۲ حاضر شود، دقیقا این همان چیزی است که در گذشته هم شاهدش بودیم و تیم قهرمان جام حذفی ایران در جام در جام آسیا حاضر می‌شد.
این سبک سهمیه بندی که درحال حاضر در ایران دارد انجام می‌شود حتی می‌توانست برای عربستان هم گران تمام شود، آنها به قهرمان جام حذفی دو فصل گذشته خود الفیحا سهمیه مستقیم دادند درحالی که النصر به واسطه نایب قهرمانی فصل گذشته باید در پلی آف شرکت می‌کرد و اگر کامبک رویایی یاران رونالدو در لحظات پایانی بازی مقابل الاهلی امارات نبود، شاهد حضور رونالدو در لیگ قهرمانان آسیا نبودیم.
پنج-غیبت استقلال در آسیا
حضور مستقیم استقلال بعنوان قهرمان بدون شکست دو فصل گذشته می‌توانست هم به جذابیت این رقابت‌ها کمک کند و هم اینکه احتمال بالایی می‌رفت استقلال بعنوان یک تیم باسابقه و پرطرفدار شانس زیادی برای صعود به مرحله بعدی رقابت‌ها را داشته باشد. اما متاسفانه تغییرات متعدد مدیریتی در استقلال و برکناری ناگهانی آجرلو از مدیریت استقلال موجب شد تا استقلالی‌ها نتوانند مطالبات مربی سابق خود یعنی آندره استراماچونی را به موقع بپردازند و در نتیجه آن بدلیل عدم صدور مجوز حرفه‌ای علی رغم شایستگی نتوانستند در لیگ قهرمانان ۲۰۲۴-۲۰۲۳ حاضر شوند.
درهرصورت ناکامی نمایندگان ایرانی در آسیا بیشتر از اینکه معلول سرمایه گذاری عربستان باشد و یا ضعف نیروی انسانی ما، بیشتر معلول سوءمدیریت در ارکان فدراسیون و سطوح باشگاه‌ها می‌باشد. آنچه که از بازی پرسپولیس با النصر یا سپاهان با الاتحاد دیدیم مشخص است لیگ ایران علی رغم سرمایه گذاری وسیع عربستانی‌ها از لحاظ فنی لیگ بهتری است و اگر تیم‌های ایرانی در یک شرایط نرمال، برنامه ریزی شده و اصولی پای به این رقابت‌های می‌گذاشتند، می‌توانستیم ۳ نماینده برای خودمان در مرحله بعد متصور بشیم.
