جوان آنلاین: آلودگی هوا امان شهروندان را بریده‌است. این معضل پیر و جوان، فقیر و ثروتمند نمی‌شناسد و گریبان همه‌مان را گرفته است. هوا آلوده‌تر از آلوده شده‌است. دود سیاه روز گذشته، مدارس ابتدایی تهران را به تعطیلی کشاند و قرار بر این شد تا آموزش‌ها از طریق اپلیکیشن «شاد» ادامه پیدا کند، اما فقط هوا نه، بلکه اذهان عمومی هم نسبت به این معضل آلوده شده‌است، چراکه هیچ‌کس امید به بهبود شرایط ندارد. آلودگی هوا ماجرای تلخی است که هر سال تکرار می‌شود و مسئولان مربوطه جز اینکه تقصیر آلودگی هوا را به گردن یکدیگر بیندازند، کار دیگری انجام نمی‌دهند.
همه به دنبال مقصر آلودگی هستند و به دنبال آن بحث مازوت سوزی مطرح شده‌است. آن‌هایی که متهم به مازوت‌سوزی یا نظارت بر این کار هستند نیز همانند سال‌های گذشته می‌گویند علت آلودگی هر چه که باشد از مازوت نیست! انگار با انکار این ماجرا قصد فرار از ماجرا را دارند، اما کمتر کسی با این حرف‌ها قانع خواهد شد. این ماجرای تکراری که هر سال در رسانه‌های مختلف ترند می‌شود نیاز به شفاف‌سازی دارد و باید سازمان‌های مسئول به‌صورت دقیق درباره آن توضیح دهند. در این زمینه جای خالی مسئولان نهاد‌های نظارتی نیز بیش از پیش احساس می‌شود.
فقط ۱۵۰ روز هوای پاک طی یک دهه
هر چند که گفته می‌شود هوای خیلی آلوده تهران از بعدازظهر پنج‌شنبه بهبود می‌یابد، اما کمتر کسی است که نداند آلودگی هوا با قوت خود باقی است، فقط میزان آن کمی کاهش پیدا خواهد کرد. آمار‌ها حاکی از آن است که در ۱۰سال گذشته (۱۳۹۲- ۱۳۴۰۱) تهرانی‌ها فقط ۱۵۰روز هوای پاک را تجربه کردند، اما در مقابل هزارو۱۳۶ روز هوای آلوده (ناسالم برای گروه‌های حساس، ناسالم، بسیارناسالم، خطرناک) داشتند.
طی ۱۰ سال گذشته بهترین سال از منظر هوای پاک مربوط به سال ۱۳۹۷ می‌شود، سالی که تهرانی‌ها ۲۸ روز هوای پاک، ۲۷۸ روز هوای قابل قبول و ۵۹ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس را تنفس کردند، اما بدترین روز‌ها برای سال گذشته (۱۴۰۱) است، تهرانی‌ها در سال ۱۴۰۱ فقط سه روز هوای پاک و ۱۹۲ روز هوا در وضعیت قابل‌قبول داشتند. در مقابل در همین سال ۱۳۲ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، ۳۴ روز هوای ناسالم برای همه گروه‌ها، دو روز هوای بسیار ناسالم و دو روز هم هوای خطرناک را تجربه کردند، اتفاقی (ناسالم و خطرناک) که حداقل در ۱۲ سال گذشته بی‌سابقه است.
مازوت‌سوزی داریم یا نه؟
ماجرای سوزاندن یا نسوزاندن مازوت در تهران به بحثی داغ تبدیل شده‌است. در این رابطه دکتر محمد صادق حسنوند، رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا پژوهشکده محیط‌زیست به «جوان» می‌گوید: «۱۵ سال می‌شد که حدوداً ۷۵ درصد کاهش غلظت دی اکسید گوگرد در هوا را تجربه کردیم، اما در ۱۴۰۱ براساس داده‌های غلظت دی اکسید گوگرد حاصل از ایستگاه‌های پایش، این آلاینده افزایش کمی نسبت به سال‌های قبل داشته است، گر چه مقدار این آلاینده کمتر از حدود استاندارد است و این موضوع نشان می‌دهد که احتمالاً در تهران یا مناطق اطراف آن سوخت‌هایی را می‌سوزانیم که حاوی گوگرد نسبتاً بالایی است، در واقع دی اکسید گوگرد، آلاینده‌ای با منشأ سوختی است، یعنی حتماً باید این سوختی را که گوگرد دارد، بسوزانیم تا در هوا منتشر شود، بنابراین این آلاینده از منابع مختلف صنایع و نیروگاه‌ها می‌تواند باشد که خبر از مازوت‌سوزی می‌دهد.»
او ادامه می‌دهد: «متأسفانه اطلاعات شفافی منتشر نمی‌شود تا بفهمیم مازوت‌سوزی در کدام صنایع اتفاق می‌افتد. به همین دلیل فقط براساس داده‌های سنجشی که در شهر‌ها وجود دارد، می‌توان اظهارنظر کرد. داده‌هایی که نشان می‌دهد سوختی دارای گوگرد سوزانده می‌شود، زیرا اگر سوخت‌هایی بدون گوگرد سوزانده می‌شد الان هیچ‌گونه دی اکسید گوگردی در هوای شهر وجود نداشت.»
حسنوند با اشاره به اینکه قطعاً مازوت‌سوزی در خیلی از صنایع انجام می‌شود، می‌گوید: «داده‌ای مبنی بر اینکه صنایع داخل تهران، مازوت می‌سوزانند، وجود ندارد، اما وقتی برخی روز‌ها در شهر تهران وجود دارد که میزان دی اکسید گوگرد به شدت افزایش پیدا کرده و ۲۰ تا ۴۰ برابر شدت آن افزایش داشته‌است، می‌توان اینطور نتیجه گرفت که احتمالاً در داخل تهران یا اطراف تهران سوخت‌هایی با محتوای گوگرد بالا استفاده می‌شود. متأسفانه در این زمینه اطلاعات شفاف و کافی منتشر نمی‌شود.»
بلای دی اکسید گوگرد!
دی اکسید گوگرد از جمله جدیدترین عناصر آلاینده در هوای شهر‌هایی است که مازوت سوزی در صنایع آن‌ها صورت می‌گیرد. در واقع سوزانده شدن مازوت باعث تولید آلاینده‌ای به نام گوگرد می‌شود. ۸۰ درصد گوگرد موجود در هوا به دست انسان تولید می‌شود و ۸۵ درصد این رقم را نیز نیروگاه‌های برقی تولید می‌کنند. متأسفانه آلودگی ناشی از دی اکسید گوگرد، تنگ شدن راه‌های تنفسی، آسم، سرفه شدید، سوزش چشم و مجاری تنفسی، کم شدن عمق تنفسی، تشدید عوارض قلبی و عروقی و تأثیرات روانی و گوارشی را به همراه دارد. بدتر اینکه در کنار دی اکسید گوگرد، ذرات معلق دیگری نیز وجود دارد که تمام این عوارض را تشدید خواهد کرد.
تخلفی آشکار
اگر مازوت‌سوزی به ضرر شهر و شهروندان تمام می‌شود، چرا در برخی از صنایع انجام می‌شود. اصلاً طبق قانون آیا استفاده از سوخت سنگین دارای گوگرد مجاز است یا خیر؟ در این رابطه بهزاد اشجعی، کارشناس آلودگی هوا می‌گوید: «موضوعی که در اینجا مطرح می‌شود، استاندارد انواع سوخت است؛ از بنزین گرفته تا گاز، گازوئیل و مازوت. در این زمینه استاندارد ملی وجود دارد. البته استاندارد‌های بین‌المللی نیز وجود دارد که استاندارد ملی کشور ما از استاندارد‌های بین‌المللی گرفته شده‌است. در عین حال در ماده ۱۸ قانون هوای پاک هم تأکید شده‌است که انواع سوختی که در کشور تولید و وارد می‌شود، باید منطبق بر استاندارد ملی سوخت باشد. این تنها حکم در این زمینه است و حکمی وجود ندارد که بگوید در نیروگاه نباید گازوئیل سوزانده شود. آنچه داریم این است که سوخت تولیدی باید منطبق با استاندارد ملی باشد، اما در رابطه با اینکه اصلاً استاندارد ملی چیست، باید گفت که برای سوخت مازوت استاندارد ملی یک درصد است، یعنی ۱۰ هزار ppm تعیین شده‌است؛ در حالی‌که گوگرد موجود در مازوتی که در پالایشگاه‌ها تولید می‌شود، بالای ۳، ۴ درصد است و این یعنی مازوتی که تولید می‌شود، ۳۰ تا ۴۰ هزار ppm است که منطبق با استاندارد‌های ملی نیستند. گازوئیل هم همین‌طور؛ گازوئیلی که تولید می‌شود، منطبق با استاندارد‌های ملی نیست و تخلف در اینجا صورت می‌گیرد نه اینکه مثلاً تولید گازوئیل یا مازوت ممنوع باشد.»
به طور حتم منشأ آلودگی هوا تنها «مازوت» نیست و باید همه منابع آلودگی هوا یک به یک مورد بررسی قرار بگیرند تا راهکارهای بهبود کیفیت هوا در رابطه با آن‌ها اجرایی شود، اما باید یکبار برای همیشه تکلیف ماجرای مازوت‌سوزی مشخص شود تا هر بار با شروع فصل سرما و تشدید آلودگی هوا صحبت از آن به میان نیاید. این آلاینده هر چه که هست با سلامت شهروندان بازی می‌کند و باید تا دیرتر از این نشده فکری به حال آن و وضع قوانین برای استفاده از آن کرد.
