به گزارش مهر، رئیس‌جمهور یک‌شنبه ۲۱خرداد به همراه هیئتی از اعضای کابینه در سفری دو روزه به امریکای‌لاتین به ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه رفت. هیئت همراه رئیسی در این سفر شامل «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه، «امیر آشتیانی» وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح، «جواد اوجی» وزیر نفت و همچنین «بهرام عین‌اللهی» وزیر بهداشت و درمان می‌شود.
امیر آشتیانی در این سفر به عنوان رئیس کمیسیون مشترک ایران و ونزوئلا حضور خواهد داشت، حضور او در رأس این کمیسیون حاکی است بخشی از تعاملات تهران و کاراکاس در زمینه همکاری‌های دفاعی خواهد بود. عین‌اللهی نیز به عنوان رئیس کمیسیون مشترک ایران و کوبا، دولتمردان ایرانی را در امریکای‌لاتین همراهی خواهد کرد.
همچنین با توجه به تمایل ونزوئلا به دریافت تکنولوژی و دستاورد‌های علمی و صنعتی ایران، پیش‌بینی می‌شود رئیس‌جمهور کشورمان در این سفر علاوه بر تجار ایرانی و ونزوئلایی با نخبگان و فعالان دانش‌بنیان در این کشور دیدار کند.
ادامه مسیر ایجاد تعادل در سیاست خارجی دولت سیزدهم
سفر رئیسی حاکی است دولت سیزدهم، رویکرد برقراری ارتباط با کشور‌های مختلف دنیا با اولویت اهداف اقتصادی را با جدیت دنبال می‌کند و در ادامه مسیری که از ابتدای کار در پیش گرفته، امروز برای حضور در امریکای‌لاتین اقدام کرده است. قدرت‌های اقتصاد جهانی در دنیا، اغلب از حضور فعال در امریکای‌لاتین بهره‌مند می‌شوند و امروز جمهوری اسلامی نیز برای بهبود جایگاه خود در زمینه تعاملات اقتصادی برای گسترش روابط فی‌مابین گام جدیدی برمی‌دارد.
روشن است که هدف از برقراری این همکاری‌ها، ایجاد تعادل در دیپلماسی جمهوری اسلامی است؛ تعادلی که در دولت قبل به علت تمرکز بر روابط با غرب و اروپا نادیده گرفته شد و به واسطه این غفلت، ایران از ظرفیت سایر کشور‌های جهان مغفول ماند، به نوعی که می‌توان گفت چندین سال تحرک خاصی با کشور‌های امریکای‌لاتین وجود نداشت.
پس از آنکه حسن روحانی در دو دوره ریاست‌جمهوری بر ایجاد روابط با امریکا و تعدادی از کشور‌های اروپایی تمرکز کرده بود، دولت سیزدهم گسترش روابط همسایگی و همگرایی با سایر کشور‌ها را به عنوان دکترین سیاست خارجی خود معرفی کرد و در مدت قریب دو سال آن را در سطوح مختلف مورد تأکید قرار داد.
روابط بی‌مرز ایران با کشور‌های دنیا
بعد از گسترش همکاری‌ها با چین و روسیه، حالا تعامل با امریکای‌لاتین نشان می‌دهد این رویکرد به کشور‌های منطقه یا همسایگان مرزی ایران محدود نمی‌شود و برای تحقق اهداف اقتصادی و سیاسی تا قاره‌های دیگر نیز کشیده می‌شود.
دستاورد‌های دیپلماتیک دولت سیزدهم نشان می‌دهد دولتمردان امروز برای ایجاد تعادل در زمینه دیپلماسی، به دنبال ارتقای جایگاه شرق، همسایگان و سایر کشور‌های مستعد هستند و سیاست دولت آن است که هر کجا زمینه تحقق منافع ملی وجود داشته باشد، حضور و فعالیت خود را آنجا آغاز می‌کند.
گام جدید تجارت ایران صادرات دستاورد‌های علمی و زیرساختی
نگاهی به اسناد همکاری و توافقات بین‌المللی ایران در دو سال اخیر نشان می‌دهد جوهره سیاست دیپلماتیک دولت، ایجاد پیمان‌ها و پیوند‌هایی در زمینه زیرساختی با کشور‌های مختلف است و با این نوع از تعامل، در پی آن است که از طریق همکاری در حوزه‌های صنعتی، علمی، دفاعی و فناوری، همگرایی سیاسی را نیز تأمین کند.
جمهوری اسلامی که در سال‌های گذشته در زمینه امنیتی و نظامی در نظام جهانی قدرت‌نمایی کرد و توانست پس از انقلاب، خود را از فرش به عرش برساند، امروز با انعقاد پیمان‌های بین‌المللی در حوزه علم، صنعت و فناوری وجه جدیدی از توانایی‌های خود را در سطح جهانی به نمایش می‌گذارد. صادرات دستاورد‌های فناورانه و زیرساختی، پیشرفت ارزشمندی در حوزه تجارت به شمار می‌رود و گامی فراتر از صادرات منابعی همچون نفت و گاز است. چنین توفیقی می‌تواند یکی از نقاط روشن در کارنامه موفقیت‌های کشور باشد.
ونزوئلا، موقعیت طلایی
بنا بر اطلاعات، در میان کشور‌های مقصد رئیس‌جمهور، ظرفیت‌های ونزوئلا بسیار قابل توجه است؛ کشوری با ثروت‌های کلان که قابلیت و امکان استحصال از منابع خود را ندارد و نفت، معادن و سرمایه‌های بسیارش می‌تواند محلی برای همکاری‌های اقتصادی فی‌مابین باشد. پتروشیمی و پالایشگاه نیز از حوزه‌های مهمی هستند که ایران می‌تواند با ایجاد زیرساخت آنها، درآمدزایی قابل توجهی برای خود حاصل کند، البته همین حالا هم پتروشیمی خلیج‌فارس در ونزوئلا فعال است، اما به نظر می‌رسد میزان این فعالیت‌ها باید گسترش پیدا کند. ارتباط با این کشور فرصتی برای توسعه پالایشگاه‌های فراسرزمینی، کشت‌های فراسرزمینی و افزایش صادرات است. «امیررضا قنبری» کارشناس ارشد حوزه امریکای‌لاتین در گفتگو با مهر درباره جزئیات زمینه‌های مختلف همکاری میان دو کشور می‌گوید: «ایران حدود ۳۰۰هزار هکتار زمین کشاورزی برای کشت فراسرزمینی، چندین معدن طلا برای استخراج فراسرزمینی و همچنین چندین پالایشگاه فراسرزمینی در ونزوئلا دارد. همچنین میزان صادرات خودرویی ایران به این کشور، قابل توجه است.»
گفتنی است توسعه هر یک از این موارد پیامد‌های مثبت زیادی را به خود به همراه خواهد داشت، برای مثال گسترش پالایشگاه‌های فراسرزمینی، از میزان آسیب کهنه خام‌فروشی می‌کاهد.
تمایل ونزوئلا به گسترش همکاری با ایران
کشور‌های دیگری نیز برای ارائه خدمات به ونزوئلا و دریافت سود و درآمد اعلام آمادگی کرده‌اند و برخی از آنها نیز در حال حاضر فعالیت می‌کنند، اما رشد روابط میان تهران و کاراکاس نشان می‌دهد حاکمیت این کشور به ایجاد تعامل با جمهوری اسلامی راغب است. امروزه کشور‌های بسیاری همچون ترکیه و چین از ظرفیت‌های ونزوئلا بهره‌مند می‌شوند، اما این کشور به عنوان یکی از مهم‌ترین کشور‌های منطقه امریکای‌لاتین، رغبت ویژه به همکاری با ایران دارد، بنابراین اگر جمهوری اسلامی از این فرصت استفاده نکند، قطعاً سایرین دیر یا زود این موقعیت را از آن خود می‌کنند.
جای خالی بخش خصوصی
ایجاد بستری برای گسترش حمل‌ونقل هوایی یا دریایی فارغ از تحقق اهداف حاکمیت‌ها، برای حضور بخش خصوصی در عرصه اقتصادی بین‌الملل نیز الزامی است؛ بخشی که حضور آن می‌تواند سطح درآمدزایی‌ها را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
اما امروز، تمرکز تجارت با کشور‌های امریکای‌لاتین، تماماً دولتی است و بخش خصوصی در این حوزه حضوری ندارد، بنابراین در گام اول باید حاکمیت دو کشور بستر‌های لازم برای افزایش تعاملات اقتصادی را مهیا و در گام بعدی، زمینه فعالیت بخش خصوصی را فراهم کنند.
تحقق تجارت سالانه ۲۰میلیارد دلاری به زودی
تخمین زده می‌شود در صورت اجرای برنامه‌ها و گسترش روابط، میزان تبادلات تجاری دو کشور تا سقف ۲۰میلیارد دلار افزایش پیدا کند، حتی حصول بخشی از این پیش‌بینی هم می‌تواند چشم‌اندازی روشن برای اقتصاد کشور بسازد، با این حال غفلت از این منطقه باعث شد سال۹۸ این رقم تنها حدود ۲میلیارد دلار باشد.
امروزه یکی از آسیب‌ها در بحث ایجاد و تقویت روابط با کشور‌هایی همچون ونزوئلا نگاه تحقیرآمیز به این کشورهاست که شاید در عرصه جهانی چندان قدرتمند نباشند، اما ظرفیت بسیاری برای درآمدزایی و سودآوری دارند. فارغ از مردم عادی، برخی چهره‌های سیاسی نیز به این کشور‌ها برچسب جهان سومی و فقیر می‌زنند و با مواضع خود به افکار عمومی جامعه آسیب وارد می‌کنند. آنها با تداوم توجه و ابراز علاقه به چند کشور خاص، همکاری با ونزوئلا و امثال آن را بی‌فایده و فاقد اثرگذاری می‌دانند، این در حالی است که ایران در برقراری روابط با این کشور‌ها از ظرفیت آنها استفاده و در سوی دیگر معامله برای آنها امکانات، تسهیلات و زیرساخت ایجاد می‌کند.
قنبری، کارشناس ارشد حوزه امریکای‌لاتین در این باره می‌گوید: «بسیاری از کشور‌های دنیا صرفاً اسم بزرگی دارند، اما آورده‌ای برای ما نخواهند داشت. امروز منافع ملی ایران در برقراری روابط اقتصادی با کشوری مثل ونزوئلا بسیار بیشتر از برقراری روابط با آلمان، انگلیس و فرانسه است.»
او آماری جالب توجه ارائه می‌دهد: «بیشترین واردات سال گذشته از آلمان چوب دسته بیل بود! ما از آلمان سویا وارد کرده‌ایم! آیا توانسته‌ایم فناوری یا خودرویی به آلمان صادر کنیم؟ روشن است که نمی‌توانیم تولیدات خودروسازی کشورمان را به آلمان یا انگلیس بفروشیم، اما می‌توانیم به ونزوئلا کوئیک، ساینا و تارا بفروشیم و از این طریق درآمدزایی داشته باشیم. از طرف دیگر به واسطه این روابط همکاری‌های سیاسی و دیپلماتیک را هم تحکیم کنیم.»
برزیل و آفریقای‌جنوبی در لیست روابط دیپلماتیک ایران
ونزوئلا تنها سرزمینی نیست که چنین پتانسیل‌هایی دارد. مکزیک، کلمبیا و برزیل نیز ظرفیت بسیاری برای فعالیت‌های اقتصادی دارند. برزیل از جمله کشور‌های حوزه امریکای‌لاتین است که به نظر می‌رسد در لیست جمهوری اسلامی برای ایجاد و گسترش همکاری‌ها قرار دارد و ایران در آینده گام‌هایی برای برقراری روابط با این کشور خواهد برداشت. کشور برزیل بسیار پرثروت و در سطح تعاملات جهانی مؤثر است و موقعیت ژئوپلتیک خاصی دارد. برخی منابع از پیام‌های پشت پرده برزیل به ایران خبر می‌دهند. صحت این اخبار می‌تواند احتمال برقراری روابط دو کشور در آینده‌ای نه چندان دور را تقویت کند. قنبری نیز معتقد است: «ایران در حوزه ارتباط با برزیل کم‌کاری کرده است و باید در ادامه مسیر خود هر چه سریع‌تر برای گسترش روابط فی‌مابین نیز اقدام کند.»
از دیگر سوی، سفر اخیر وزیر امور خارجه کشورمان به آفریقای‌جنوبی نیز می‌تواند حاکی از آن باشد که دولت سیزدهم علاوه بر امریکای‌لاتین، به ظرفیت‌های کشور‌های آفریقایی نیز توجه ویژه دارد. اخبار غیررسمی مبنی بر آن است که رئیس‌جمهور نیز در رأس تیمی از کابینه دولتش، اوایل تابستان یعنی تیر ماه به آفریقای‌جنوبی سفر خواهد کرد.
همچنین گفته می‌شود رئیسی برای شرکت در اجلاس بریکس، اواخر آگوست یعنی اواسط تابستان به آفریقای‌جنوبی می‌رود. حضور مؤثر ایران در آخرین اجلاس بریکس و توجه ویژه دولت سیزدهم به برقراری تعادل در سیاست خارجه و روابط دیپلماتیک، احتمال صحت این اخبار را افزایش می‌دهد.
با توجه به مجموعه اخبار رسمی و غیررسمی اخیر درباره فعالیت متمرکز دولت سیزدهم مبنی بر برقراری روابط با کشور‌های مختلف، به نظر می‌رسد حتی اگر فقط بخشی از این برنامه‌ها تحقق پیدا کند، تحول عظیمی در سیاست خارجه جمهوری اسلامی رقم خواهد خورد.
