هادی غلامحسینی
اسناد خزانه بانكي (سخاب) گويا به يك رقيب جدي براي بازارها تبديل مي‌شود زيرا با نرخ‌هاي 30 تا 40 درصدي آنقدر جذابيت دارد كه علاوه بر جذب نقدينگي سرگردان در جامعه، نقدينگي موجود در بازارهايي چون بانك و بورس را نيز جذب خود كند، در اين ميان هر چند دليل انتشار اوراق سخاب تسويه‌حساب دولت با پيمانكارانش عنوان مي‌شود اما كارشناسان ترس از آزاد شدن نقدينگي از بانك و صعود بازار ارز را دليل توسعه بازاري با عنوان سخاب عنوان مي‌كنند كه نرخ‌هايش نگاه هر سرمايه‌گذاري را به خود خيره مي‌كند. بعد از آنكه دولت در سال 95 با مقاومت‌هايي در بازار سرمايه جهت انتشار بيشتر اوراق بدهي و اسناد خزانه اسلامي روبه‌رو‌شد، تصميم گرفت با عرضه نوع جديدي از اسناد خزانه با عنوان اسناد خزانه بانكي (سخاب) از كانال بانك براي پرداخت بدهي‌هايش تأمين مالي كند، حال نرخ‌هاي 30 تا 50 درصدي اين اوراق و اين مقوله كه دولت تا چه ميزان خيال انتشار اسناد خزانه بانكي دارد براي بازارهايي چون بورس ايجاد نگراني كرده است، به‌طوري كه مديران فرابورس براي پذيرش اين اوراق در بازار چراغ سبز نشان داده‌اند تا بلكه بتوانند حداقل نرخ سود سخاب را در اين بازار كنترل كنند.
از آنجا كه در ابتدا حجم اوراق منتشره سخاب چندان قابل ملاحظه نبود، حضورش هم چندان به چشم نيامد اما واگذاري حجم قابل ملاحظه‌اي از اوراق سخاب از تيرماه سال جاري به پيمانكاران طلبكار از دولت، بازار جديد بدهي را در خارج از بازار سرمايه به وجود آورد كه نگراني‌هايي را براي اهالي تالار شيشه‌اي پديد آورد.
بسياري از فعالان بازار سرمايه در سال 95 انتشار اوراق بدهي در بازار سرمايه را دليل رخوت بازار سرمايه عنوان مي‌كردند، به‌طوري كه در سال 95 از 52 هزار ميليارد تومان تأمين مالي انجام گرفته در بازار سرمايه 29هزار ميلياردش مربوط به اوراق بدهي بود، از همين رو بازار سرمايه دست رد به سينه اسناد خزانه بانكي زد و از پذيرش اين اوراق در بازار شانه خالي كرد.
سخاب در سايت ديوار و شيپور
در اين بين دولت در خارج از بازار سرمايه اقدام به انتشار اوراق سخاب كرد، به‌طوري كه حتي در سايت‌هاي ديوار و شيپور نيز آگهي‌هاي خريد و فروش اسناد خزانه بانكي را مي‌توان رؤيت كرد، به نظر مي‌رسد اين اوراق بعد از آنكه بازار سرمايه دست رد به سينه‌اش زد در فضاي مجازي بازار ثانوي خود را يافته است و گويا در نرخ‌هاي 30 تا 50 درصد مورد معامله قرار مي‌گيرد، بدين ترتيب بازدهي‌اش آنقدر چشمگير است كه ديگر بايد سخاب را به عنوان يك بازار رقيب براي تمامي بازارها به شمار آورد كه از صدقه سر فناوري فضاي مجازي است.
شبح سخاب بر فراز بازار سرمايه
با اين حال اين اوراق به دليل ويژگي‌هاي خاصي كه دارد از جهات مختلفي با اسناد خزانه اسلامي و ساير انواع صكوك كه در بازار بورس ارائه مي‌شود، تفاوت دارد. اوراق سخاب از آنجا كه در سازمان بورس پذيرش نشده، بازار ثانويه غيررسمي و غيرشفافي براي آن در فضاي مجازي تشكيل شده است، از سوي ديگر برخلاف اسناد خزانه اسلامي و ساير انواع صكوك كه با نرخ‌هاي رقابتي و شفاف معامله مي‌شوند، نرخ‌هاي سخاب بسيار قابل توجه است كه مي‌تواند تعادل در بازارهاي موجود را برهم بزند و حتي نقدينگي را از بانك و بورس به اين بازار گسيل كند.
در اين بين، در نهايت وضعيت ريسك نكول اين اوراق چندان روشن نيست و عرضه سخاب موجب مي‌شود پيمانكاران و طلبكاران از دولت در عمل با چالش مواجه شوند زيرا مجبور هستند اوراق خود را با نرخ‌هاي بسيار غيرتعادلي و غيررقابتي به فروش رسانند و به نقدينگي دست يابند. شايد دولت از اين حيث نگران باشد كه پيمانكاران به دليل اطاله دستيابي به مطالباتشان از دولت با مشكلات روبه‌رو شوند يا اينكه از ناحيه جهش نرخ ارز نگراني‌هايي وجود داشته باشد اما توصيه مي‌شود سياستگذاران بازار سرمايه كشور تلاش كنند بازار ثانويه سخاب‌هاي فعلي را نيز به بازار متشكل و رسمي بدهي بازگردانند زيرا عرضه سخاب به شيوه فعلي براي ساير بازارها مشكل‌آفريني مي‌كند كما اينكه اگر اين رويه اصلاح نشود، خروج سرمايه از بازارها و ورودشان به سخاب اجتناب‌ناپذير است.
