جوان آنلاین: سفر‌های نوروزی برای ۸۳۸ نفر از مسافران با بروز سوانح رانندگی به سفری بی‌بازگشت تبدیل شد و ۱۹ هزار و ۱۶۶ مسافر هم در جریان این سوانح مجروح و معلول شدند. با اینکه گزارش نهایی قربانیان سوانح رانندگی مطابق معمول همه ساله اردیبهشت‌ماه و پس از تعیین وضعیت مجروحان در بیمارستان‌ها از سوی سازمان پزشکی قانونی کشور منتشر می‌شود، اما فراوانی قربانیان جاده‌ای نشان می‌دهد برای عملی شدن پویش «نه به تصادف» باید در باور‌ها و رفتار‌های رانندگانی خاطی تغییر اصولی داد و هنوز راه طولانی در پیش داریم.
سفر‌های نوروزی امسال مطابق برنامه همه ساله از ۲۸ اسفند‌ماه آغاز و تا ۱۵ فروردین‌ماه ادامه پیدا کرد. تفاوت سفر‌های امسال با سفر‌های سال گذشته دعوت فراگیر از مردم برای پیوستن به پویش «نه به تصادف» بود که در صورت عملی شدن آن می‌توانست به ایمن‌ترین دوره‌های سفر‌های جاده‌ای تبدیل شود، اما گزارش‌های تکان‌دهنده پلیس از اتفاق‌هایی که در جاده‌ها رقم خورده، نشان می‌دهد بسیاری از کاربران راه همچنان درکی از خطر ندارند و با رفتار‌های پرخطر، جان خود و دیگران را در معرض آسیب قرار می‌دهند؛ از جمله اینکه سردار تیمور حسینی، رئیس پلیس راهور گزارش داد در این مدت، ۹۷ هزار و ۱۴۴ تصادف در جاده‌های کشور ثبت شد که از این تعداد ۶۹۸ فقره تصادف فوتی بود و ۸۳۸ نفر کشته و ۱۹ هزار و۱۶۶ نفر هم مجروح شدند. بررسی‌های پلیس درباره دلیل بروز سوانح هم نشان می‌دهد ۴۴ درصد تصادفات به دلیل بی‌توجهی به جلو، ۱۵ درصد به دلیل ناتوانی در کنترل وسیله نقلیه و ۱۴ درصد ناشی از تغییر مسیر ناگهانی رانندگان است. اوج تصادفات فوتی هم بین ساعت‌های ۱۶ تا ۲۰ بوده است که ۲۷درصد از کل تصادفات را شامل می‌شود. استان کرمان با ۷۶ نفر فوتی، فارس با ۷۲ نفر فوتی، خراسان رضوی با ۵۳ نفر فوتی و خوزستان هم با ۵۱ نفر فوتی در صدر استان‌های پرخطر قرار داشتند.
همان دلایل همیشگی
آنگونه که اشاره شده، دلایلی هم که پلیس برای بروز سوانح گزارش داده همان دلایل قبلی است، از جمله عدم توجه به جلو، عدم توانایی راننده در کنترل وسیله نقلیه، انحراف به چپ، تغییر مسیر ناگهانی و سرعت و سبقت غیرمجاز که پلیس همواره نسبت به بروز آن هشدار می‌دهد. از جمله مهم‌ترین سانحه خونین نوروز واژگونی اتوبوس مسافربری کرمان به مشهد بود که دهم فروردین‌ماه در گردنه چترود کرمان اتفاق افتاد و ۱۵ نفر از مسافران از جمله راننده ۳۶ ساله و کمک آن کشته و ۴۵ نفر هم زخمی شدند. بررسی‌های پلیس نشان می‌دهد برخی مسافران در شرایط غیرایمن، مثل کف و جعبه اتوبوس، سوار شده بودند. گزارش‌های شاهدان عینی و مصدومان هم حکایت از آن داشت اتوبوس از ابتدا دچار نقص فنی ترمز بوده و راننده به هشدار‌های مسافران توجه نکرده و با سرعت زیاد به حرکت خود ادامه داده تا اینکه حادثه مرگبار اتفاق افتاده است. بررسی‌های نهایی پلیس هم نشان می‌دهد راننده به میزان ۵۰ درصد به دلیل بی‌مبالاتی و عدم توانایی در کنترل وسیله نقلیه ناشی از سرعت زیاد و شرکت تعاونی هم به میزان ۵۰ درصد به‌دلیل بی‌مبالاتی و عدم رعایت ضوابط صدور صورت وضعیت مسافری و سوار کردن مسافر بیش از ظرفیت مجاز وسیله نقلیه عمومی مقصر شناخته شدند. همچنین معلوم شد مسئول وقت شیفت پاسگاه پلیس‌راه چترود در عمل به وظیفه قانونی خود قصور کرده است که از سمت خود برکنار شد.
نه به تصادف
وقوع سونامی جاده‌ای در حالی اتفاق افتاد که سازوکار‌های بسیاری برای برقرار شدن سفر‌های نوروزی به کار گرفته شد، از جمله اینکه ۹۰ هزار نفر از مأموران پلیس راهور و امدادگران برای برقرار شدن سفر‌های امن در جاده‌های کشور مستقر شدند و پلیس حضور پررنگی در رسانه ملی داشت و گزارش‌های مستمر آن مدام منتشر می‌شد. پیش از آن به پیشنهاد وزارت بهداشت پویش «نه به تصادف» با هدف ارتقای آگاهی عمومی درباره خطرات بی‌احتیاطی هنگام رانندگی و کاهش تصادفات مطرح و تلاش رسانه‌ای برای دعوت عمومی پیوستن به این پویش فراگیر شد. روشن است براساس داده‌های پلیس، عامل انسانی نقش تعیین‌کننده و تأثیر‌گذار در کاهش آمار تصادفات و فوتی‌های ناشی از آن است، از همین رو بسیاری از چهره‌های محبوب با دعوت عمومی به این پویش در قاب رسانه‌ها حاضر شدند و از شهروندان درخواست کردند برای صیانت از جان خود و دیگران به قانون احترام بگذارند و با نقش‌آفرینی این عامل در کاهش تصادف‌ها مؤثر باشند. روشن است روش‌هایی که برای انتقال پیام این پویش به کار گرفته می‌شود در موفقیت آن نقش بسزایی دارد و استمرار آن در اطلاع‌رسانی درست می‌تواند در موفقیت آن مؤثر باشد.
هشدار‌های پلیس
همزمان با فراگیر شدن پویش «نه به تصادف»، پلیس با سیستم‌های هوشمند، دوربین‌های کنترلی و بازرسان نامحسوس تخلفات پرخطر مانند رانندگی با سرعت غیرمجاز، سبقت غیرمجاز و رعایت نکردن حد فاصل طولی را با جریمه‌های سنگین مواجه کرد. همچنین از ۱۳ فروردین، هر راننده‌ای که مرتکب تخلف حادثه‌ساز شد، گواهینامه‌اش به مدت سه ماه توقیف شد که براساس آمار پلیس ۳ هزار و ۱۶۶ راننده متخلف شناسایی و گواهینامه آنها توقیف و در سوابق رانندگی‌شان ثبت شد که علاوه بر توقیف گواهینامه، مشمول جریمه نیز شده‌اند.
همچنین بنا شد رانندگانی که موفق به کسب رتبه‌های برتر در رعایت قوانین شدند از امتیازات ویژه‌ای همچون کاهش هزینه بیمه، تخفیف در عوارض و سایر مشوق‌های اقتصادی برخوردار شوند. پلیس بر این باور است این اقدام نه تنها می‌تواند انگیزه‌ای برای رعایت قانون ایجاد کند، بلکه به اصلاح رفتار‌های ترافیکی کمک شایانی خواهد کرد. با این حال وضعیت موجود نشان می‌دهد بین تلاش‌های صورت گرفته و نتیجه حاصل شده موازنه‌ای وجود ندارد، از همین رو با ارجاع دوباره به سه عامل اصلی یعنی خودرو، جاده و نیروی انسانی چاره‌ای نیست جز اینکه برای به‌روز کردن خودروها، جاده‌ها و فرهنگ‌سازی و آموزش رانندگان سرمایه‌گذاری کرد به این امید که سال‌های پیش‌رو از میزان قربانیان کاسته شود. براساس گزارش وزارت راه، در حال حاضر هزار و ۱۳۰ نقطه حادثه‌خیز در کشور وجود دارد. آنگونه که وزیر راه گزارش داده تا خرداد‌ماه امسال ۱۳۰ نقطه حادثه‌خیز اصلاح می‌شود و هزار نقطه دیگر هم در دستور کار قرار دارد که اعتبار آن باید تأمین شود که در صورت تأمین رفع خطر هزار نقطه ظرف دو سال آینده انجام می‌شود.
فراوانی قربانیان از نگاه روانشناسی
دکتر محمدباقر راستی، روانشناس درباره چرایی فراوانی تصادف‌های نوروزی به‌زعم اطلاع‌رسانی‌های مستمر می‌گوید: «از بعد روانشناسی این موضوع از چند جنبه قابل بررسی است؛ اول اینکه پویش «نه به تصادف» برای کاهش سوانح رانندگی به درستی مطرح و خوشبختانه در رسانه ملی هم به خوبی به آن پرداخته شد. چهره‌های شاخص از جمله هنرمندان و ورزشکاران به این پویش ملحق شدند که این موضوع در جای خود عملکرد فوق‌العاده‌ای است. نکته مهم این است که این موضوع باید ادامه‌دار باشد و مسئولان و صداوسیما نباید دامنه این موضوع را رها کنند. عملکرد سیستم یادگیری هم اینطور است که تکرار باعث یادگیری می‌شود. سال‌ها قبل در خودروها هیچ کس کمربند ایمنی نمی‌بست که بستن آن اجباری و این موضوع تکرار شد تا اینکه در حال حاضر بستن کمربند ایمنی به خوبی رعایت می‌شود. به باور من در حال حاضر هم نباید فرصت را از دست داد و موضوع نه به تصادف از هر دیدگاهی باید پیگیری شود، خصوصاً بحث روانی و ذهنی که مردم عادت داده شوند طوری رانندگی کنند که تصادفی رخ ندهد و آموزش‌های لازم در این پویش مطرح شود.»
تمرکز و آرامش هنگام رانندگی
دکتر راستی درباره نقش عوامل بازدارنده تصادف‌ها هم می‌گوید: عمده سفر‌های نوروز به صورت خانوادگی صورت می‌گیرد از همین‌رو هنگام رانندگی خانواده‌ها و خصوصاً راننده باید آرامش خود را حفظ کنند. باید یاد بگیریم در موقعیت‌های مختلف، نقش‌های مختلف ایفا کنیم. از آنجا که هنگام رانندگی خطر همواره در کمین است، راننده باید آرامش و تمرکز چندین برابری داشته باشد. رانندگان باید عواملی را که باعث از دست رفتن آرامش و تمرکز می‌شود، شناسایی و از آن دوری کنند. یکی از عوامل این است که نباید چیزی ذهنمان را مشغول کند. باید ذهنمان را آرام کنیم. روشن است در جامعه مشکلات متفاوتی وجود دارد که هنگام رانندگی باید آن را کنار گذاشت. یکی از اشتباهات بزرگ رانندگان این است که ذهن‌شان مشغول جای دیگر است. مردم عزیز باید بدانند برای رانندگی باید تمرکز بالا داشته باشند یا مثلاً خواب‌آلودگی. هر کس احساس خواب‌آلودگی می‌کند باید توقف کند، خصوصاً شب‌هنگام که ذهن خسته است و احتمال خواب‌آلودگی زیاد است. گرسنگی، تشنگی و موضوعاتی که باعث پرت شدن حواس می‌شود را باید از آن دوری کرد. نکته دیگر اینکه راننده نباید تصمیم‌های آنی بگیرد. اینکه راننده با دیدن یک تابلو یا مغازه بلافاصله تغییر مسیر دهد، خطرناک است، بنابراین راننده باید از قبل برنامه‌ریزی داشته باشد که بخواهد توقف کند، چراکه دیگر رانندگان از ذهنیت دیگران خبر ندارند و احتمال بروز حادثه افزایش پیدا می‌کند. حرکت با سرعت زیاد، لجبازی کردن و عدم احترام به قانون، قطعاً منجر به بروز سانحه می‌شود. منافع انسان‌ها در احترام به قانون است، از همین رو باید تلاشمان این باشد مسائل را با هم درگیر نکنیم. مشکلات اقتصادی و خانوادگی و مسائل روزمره در جای خود قابل بحث است، اما هنگام رانندگی باید به قانون احترام گذاشت. بنابراین رانندگان باید در ذهن خودشان تأثیر‌گذار باشند. هیچ کس جز خود فرد نمی‌تواند ذهنش را آرام کند، روانشناس هم می‌تواند مسیر را نشان دهد و نمی‌تواند وارد ذهن افراد شود. بنابراین رانندگان باید تلاش کنند هنگام رانندگی آرامش داشته باشند و این بزرگ‌ترین رمزی است که رانندگان بتوانند آن را اجرا کنند که تصادفی وجود نداشته باشد. موضوع‌هایی که به آن اشاره شد، دلایلی هستند که بی توجهی به آن در جریان سفر‌های نوروز به بروز سوانح منجر شده است و برای فرهنگ‌سازی در این باره باید سرمایه‌گذاری کرد که بتوان از این آسیب عبور کرد. عوامل دیگری هم وجود دارد که در حیطه کاری ما نیست، مثل قوانین و جاده‌ها که باید کارشناسان این امر اظهارنظر کنند.
