نقش عقل و دین در کنش‌های اجتماعی در روایتی از امام حسن مجتبی (ع)

جوان آنلاین: احمدحسین شریفی در کانال شخصی خود در پیام‌رسان ایتا نوشت: امام حسن مجتبی (ع) در دو جمله کوتاه رابطه علی و معلولی میان «عقلانیت و ادب» و «دیانت و حیا» را به زیبایی بیان می‌کند:  یک: «لَا أَدَبَ لِمَنْ لَا عَقْلَ لَهُ؛ کسی که عقل نداشته باشد، ادب ندارد.»
این سخن بدان معناست که برای سنجش میزان برخورداری افراد و جوامع از عقلانیت، می‌توان به سنجش میزان ادب (رفتاری، گفتاری، نوشتاری و...) آنان پرداخت. به تعبیر دیگر، برای ترویج ادب و اصلاح ادب و آداب اجتماعی باید عقلانیت را تقویت کرد. 
دو: «وَ لَا حَیَاءَ لِمَنْ لَا دِینَ لَهُ؛ کسی که دین نداشته باشد حیا هم ندارد.» این بدان معناست که راه «حیاگستری» در جامعه، تقویت بنیان‌ها و باور‌های دینی مردم است؛ و به تعبیر دیگر، «رواج‌بی‌حیایی» در جامعه به معنای «رواج بی‌دینی» در جامعه هم است. به تعبیر دیگر می‌توان گفت، امام حسن مجتبی (ع) در این دو جمله کوتاه، دو راهبرد اصلی برای «ادب‌گستری» و «حیاگستری» را بیان کرده‌اند: «تقویت عقلانیت» و «تحکیم بنیان‌های فکر دینی».