جوان آنلاین: سومین ماه پاییزی هم رو به پایان است. در حالی که علاقه‌مندان حیات وحش و محیط زیست چشم انتظار آمدن درنای امید (تک درنای سیبری) بودند، ناگهان یک درنای مهاجر به آبگیر‌های گیلان آمد، درنایی که گمان می‌شد «امید» باشد، اما بررسی‌ها نشان داد که این پرنده، یک درنای خاکستری کمیاب است. با این حال، با ورود این درنا به آبگیر‌های شمال، امید‌ها برای احتمال مهاجرت زمستانه تک درنای سیبری به ایران افزایش پیدا کرده است.
درنای سیبری که «امید» از گونه آنهاست، پرنده‌ای در معرض خطر انقراض از خانواده درناهاست که ۵/۱ متر قد دارد و فاصله دو بال آن بیش از دو متر است. این درنا بدن یک‌دست سفید با پا‌های بلند سرخ رنگ دارد و منقار بلند سیاهی روی صورت قرمز رنگ آن نشسته است. آخرین بار این پرنده، اسفندماه دو سال پیش، در تالاب‌های مازندران دیده شد؛ روزی که به همراه درنای بلژیکی (رؤیا) عزم سفر کرد تا تالاب‌های مازندران را به مقصد سیبری ترک کند. حال دیگر وقت آن است که این پرنده کمیاب به فریدونکار بیاید، اما هنوز خبری از آن نیست، پرنده‌ای که تنها بازمانده از جمعیت غربی درنای سیبری است و ۱۵سال متوالی برای زمستان‌گذرانی به ایران می‌آمد.
دیرآمدن و نیامدن «امید» سابقه دارد
برخی کارشناسان بر این باورند که غیبت دو ساله «امید» ممکن است به‌دلیل شکار یا تلف شدن او باشد. عده دیگر، اما معتقدند که یک سال غیبت، دلیل قطعی برای تلف شدن «امید» نیست و هنوز امیدوارانه به انتظار آمدن تک درنای سیبری به کشور هستند. برخی، اما رد و نشان «امید» را در جا‌های مختلف می‌دهند؛ گاه می‌گویند در مسیر و خط پروازی آذربایجان است و گاه هم سرزمین‌های سرد سیبری. البته دیرآمدن و نیامدن «امید» به ایران سابقه دارد، موضوعی که عطاء‌الله کاویان، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مازندران نیز بدان اشاره می‌کند و به «جوان» می‌گوید: «پیش‌تر سابقه داشته که درنای امید دو سال یا حتی سه سال به ایران نیاید و روند مهاجرتی‌اش طول بکشد. همچنین یک بار این درنا، دی‌ماه به تالاب فریدونکنار آمد.»
نقش گرمایش جهان در مهاجرت پرندگان
زیستگاه تابستانی و محل زادآوری درنای سپید، صحرا‌های سیبری است و زمستان‌ها را در آبگیر‌ها و تالاب‌های شمال ایران می‌گذراند. درنایی که هر سال هزاران کیلومتر را بین زیستگاه تابستانی و زمستانی خود پرواز می‌کرد تا نمادی از امید و استقامت باشد. تک درنای سیبری ۱۵ سال سفرش را از سیبری به سمت روسیه آغاز می‌کرد؛ توقف کوتاهی در ولگای روسیه داشت و بعد از عبور از قزاقستان و آذربایجان، از غرب دریای مازندران وارد ایران می‌شد تا در تالاب‌های فریدونکنار، ازباران و سرخرود حدود چهار ماه مهمان ایران باشد. حالا، اما دو سال است که خبری از آن نیست. آقای کاویان این احتمال را می‌دهد که روند گرمایش جهانی بر روند مهاجرتی این پرنده تأثیر گذاشته باشد: «تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی بر روند مهاجرت پرنده‌ها تأثیر می‌گذارد. در حال حاضر روز‌های آخر آذرماه سپری می‌شود و تازه اولین درجه حرارت‌های زیر ۱۰ درجه در محدوده تالاب فریدون کنار را تجربه می‌کنیم.»
مدیرکل اداره حفاظت محیط‌زیست استان مازندران به بالا رفتن سن این درنا و کمتر شدن توان او نیز اشاره می‌کند: «پرنده‌ای مثل درنای امید با سنی که دارد و مثل سال‌های قبل از توان پروازی بالایی برخوردار نیست، باید روند مهاجرتش را به گونه‌ای مدیریت کند که با کمترین میزان صرف انرژی به یک شرایط آب و هوایی مناسب برسد و خودش را با محیط تطبیق دهد.»
امیدوار به آمدن امید
دوستداران محیط زیست و حیات وحش، منتظر کوچ و مهاجرت «امید» به ایران هستند. آقای کاویان نیز همین طور. او که به دیدن «امید» امیدوار است، می‌گوید «این احتمال را می‌دهیم که درنای امید به عرض‌های جغرافیای پایین‌تر برود و وارد مرز ایران نشود. یعنی تمام محدوده آذربایجان را با توجه به شرایط اقلیمی مناسب‌تری که دارد، انتخاب کند. مگر اینکه سرمای هوا در عرض‌های جغرافیایی مثل آذربایجان، خیلی شدید شود. البته این چیزی است که ما پیش‌بینی می‌کنیم و شاید برخی خلاف آن را بگویند. جز اینکه امیدوار به آمدن این درنا باشیم، کاری نمی‌توانیم انجام دهیم، چراکه این پرنده، پرنده حیات وحش است.»
ماجرای مشاهده تک درنای مهاجر در گیلان
به تازگی یک درنای خاکستری به گیلان آمده است، درنایی که از پرندگان حمایت شده ایران است و هر ساله جمعیتی از آن به صورت مهاجر عبوری در استان گیلان دیده می‌شوند. آن‌طور که مسئولان می‌گویند این درنا، احتمالاً پس از تغذیه و تجدید قوا به مهاجرت خود ادامه می‌دهد.
این درنای خاکستری، پرنده‌ای درشت جثه با منقار نوک تیز، گردن و پا‌های کشیده است و گستردگی بال‌هایش به ۲۲۰تا ۲۴۵سانتی متر می‌رسد. پر‌های بدن خاکستری مایل به آبی مات، جلوی پیشانی، فاصله چشم‌ها تا منقار و جلوی گردن سیاه و تارک سر قرمز است و نوار پهن سفید رنگی از پشت چشم‌ها شروع می‌شود و در دو طرف تا پایین گردن امتداد می‌یابد. این پرنده در ضمیمه دو کنوانسیون منع تجارت بین‌المللی گونه‌های در معرض خطر انقراض (سایتیس) قرار دارد.
اما آیا ارتباطی میان مهاجرت درنای خاکستری مشاهد شده در گیلان، با مهاجرت «امید» به مازندران وجود دارد؟ آقای کاویان در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «اینکه یک درنای خاکستری در گیلان دیده شده و براساس آن حدس و گمان بزنیم که پس، درنای امید هم تا نیمه راه آمده و به ایران نرسیده یا اینکه تلف شده، واقعاً نمی‌شود و از نظر من ارتباطی میان آنها وجود ندارد. به عقیده من اگر اطلاعاتی نداریم، نباید اطلاعاتی با شک و تردید
به مردم بدهیم.» او ادامه می‌دهد: «وقتی درنای خاکستری در استان گیلان دیده شد، بلافاصله یکی از همیاران این استان با یکی از روسای ادارات شهرستانی ما در مازندران تماس گرفت و فیلمی هم ارسال کرد، فیلمی که در هوای گرگ و میش غروب بود و از فاصله نسبتا دور گرفته شد. از آنجایی که نحوه پرواز و بال زدن این درنا شبیه درنای امید بود، همکارانم خود را به محل رساندند، اما بعد از بررسی، گزارش دادند که آن پرنده، درنای امید نیست و درنای دیگری است.»
مدیر کل اداره حفاظت محیط زیست مازندران در پایان اظهار می‌دارد: «طبق آن چیزی که طی سال‌های گذشته رخ داده، درنای امید در تالاب فریدونکنار و در یک محل مشخصی (یعنی جای حضور و زمستان‌گذرانی‌اش بود) دیده می‌شد. درنایی که محیط‌بان‌های ما آن را با چشم می‌دیدند یا همیاران به محض رویتش به ما اطلاع می‌دادند. آن وقت تیم ما به محل می‌رفتند و این پرنده را از نزدیک می‌دیدند، شناسایی می‌کردند و بعد اعلام می‌شد که درنای امید آمده است. واقعیت تا این لحظه هیچ اطلاعاتی که به ما بگوید درنای امید به استان مازندران آمده، وجود ندارد. حالا اگر این درنا در جایی از مسیر باشد، چون از حوزه دسترسی
و پایش و مأموریت استان خارج است، نمی‌توانیم با قطعیت درباره‌اش نظر بدهیم.»
