تکریم سالمند، احترام به خداوند

جوان آنلاین: یکی از نعمات ناشناخته و چه بسا فراموش شده، سالمندان مخصوصاً پدر و مادر سالمند هستند. چرا می‌گویم نعمت فراموش شده یا ناشناخته؟ به علت اینکه ما انسان‌ها کارآمدی هر کسی را در قدرت جسمی و بدنی یا ثروت و مال دنیا یا مقام و جایگاه دنیایی می‌دانیم. در واقع خلاصه نعمت‌ها را به حواس پنج‌گانه گره می‌زنیم، در حالی که بسیاری از نعمت‌های مهم و اساسی که پایه و ریشه نعمت‌های مادی هستند نعمت‌های معنوی و سایر مواردی است که نیاز به دقت عقلی دارد یا متوجه کانون درونی انسان مثل و جدان و فطرت است.
هر چند پدر یا مادر و هر کسی که پا به سن بگذارد، از قدرت بدنی یا گاهی از مواهب مادی یا مقام و جایگاه دنیایی بهره‌ای ندارد، ولی آنچه آن‌ها را مهم و قابل توجه و ستایش کرده و متأسفانه بسیاری از افراد به آن توجه چندانی ندارند، همین چهره دوست داشتنی و تجربه و مهربانی است که با گذشت زمان به دست آورده‌اند و می‌تواند منشأ برکات زیادی شود. اگر وجدان خود را با به کارگیری قوه عقل بیدار کنیم یقیناً پی به این جایگاه برده و نسبت به آنان بی‌توجه نخواهیم بود؛ از این رو برای بیداری وجدان و به کارگیری قوه تعقل سراغ منابع وحیانی و احادیث ائمه عصمت و طهارت رفته و با نگاهی به این جایگاه از این دریچه الهی به چهار اصل از اصول ارتباطی با سالمندان اشاره می‌کنیم.
اصل اول: احترام به سالمندان
وقتی انسان پا به سن می‌گذارد قدرت بدنی و حتی گاهی اوقات فکری و ذهنی او تحت تأثیر قرار می‌گیرد. در اینجا بعضاً توقعات و نیاز‌های او هم به صورت طبیعی بیشتر از دوران دیگر می‌شود، لذا باید مواظب باشیم عکس‌العمل‌های ما متناسب با سن و وضعیت جسمی آنان باشد. اولین واکنش ما باید توجه محترمانه به آنان باشد. سالمندان باید بدانند ما احترام‌شان را به عنوان یک وظیفه انسانی و دینی بدون هیچ منتی داریم و گوش ما شنوای حرف‌های آنان و دست‌های ما آماده برآوردن نیاز‌های آنان است. متأسفانه بعضی افراد در مقابل سالمندان، بی‌صبر هستند یا توقعات سالمندان را با رفتار‌های خشن و منت‌آمیز اجابت می‌کنند. همین باعث رنجش آنان می‌شود و کار را به جایی می‌رساند که سالمندان را مانع دانسته و برای رهایی به خانه سالمندان فکر می‌کنند یا متوسل به پرستار می‌شوند، در حالی که آن‌ها به همان دستانی که زمانی از آنان دستگیری کرده بودند نیاز دارند.
فراموش نکنیم همین دست‌های پدرومادر سالمند است که به دست‌های ما توان داده و الان موقع دستگیری از آنان است، از این رو در حدیثی امیرالمؤمنان (ع) به اصل احترام به سالمندان اشاره کرده و می‌فرماید: وَقِّرْ مِنهُمُ الکَبیرَ یعنی بزرگان خانواده‏ات را احترام گذار. (میزان الحکمه ۲۳۲) در حدیث دیگری نیز پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: مِن إجلالِ اللّه إجلالُ ذی الشَّیبهِ المُسلم (میزان الحکمه: ۳۰۸) یعنی احترام به مسلمان سالخورده، احترام به خداوند است.
اصل دوم: پاداش متقابل در مقابل خدمت به سالمندان
یکی دیگر از اصولی که در زندگی دنیا به عنوان یک اصل اجتناب‌ناپذیر مورد توجه قرار گرفته و از سنت‌های خدای متعال محسوب می‌شود، این است که اگر به کسی خوبی کردیم در همین دنیا معادل این خوبی را دریافت و در صورتی که خالص باشد در سرای آخرت یقیناً با پاداشی غیرقابل تصور روبه‌رو خواهیم شد. یکی از این خوبی‌ها احترام و توجه به سالمندان است مخصوصاً اگر پدرومادر باشند. در حدیثی امام علی (ع) فرمودند: وَقِّروا کبارَکم یوَقِّرکم صِغارُکم؛ پیران‌تان را حرمت نهید تا کودکان‌تان شما را حرمت نهند. در حدیثی دیگر پیامبر اکرم (ص) فرمودند: ما أکرم شابّ شیخا لسنّه إلّا قیض اللَّه عند سنّه من یکرمه؛ هر جوانى که پیرى را براى سنش گرامى دارد خدا هنگام پیرى وى یکى را می‌آورد که او را گرامى دارد. این احادیث نشان از پاداش متقابلی است که خدای متعال برای انسان در نظر گرفته است. آری اگر می‌خواهیم در زمان پیری مورد احترام فرزندان خود قرار گیریم، سالمندان خود رادریابیم، چراکه چرخ روزگار می‌چرخد و انسان‌ها نتیجه برخورد‌های خوب و بد خود را خواهند دید.
اصل سوم: توجه به رفتار توحیدی با بزرگسالان
توجه به سالمندان توجه به خداست، در واقع کسی که احترام یک سالمند را حفظ کند، احترام یکی از مخلوقات شایسته خدا را که نیاز به یاری و دستگیری دارد، مورد توجه قرار داده است و این امر باعث خشنودی خدا می‌شود و همین رفتار نشان از توجه به توحید و یکانگی خداست، از این رو پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «احترام گذاشتن به مسلمان مو سفید و سالخورده از جمله تجلیل خداست و از ما نیست کسی که بزرگسال ما را احترام نکند و به خردسال ما مهربانی نکند.»
در حدیث دیگری پیامبر اکرم (ص) فرمودند:وجود پیران سالخورده بین شما باعث افزایش رحمت و لطف پروردگار و گسترش نعمت‌های الهی بر شماست. (نهج‌الفصاحه، ص ۲۲۲)
اصل چهارم: نزول برکت در احترام به بزرگسالان
بی‌شک دستگیری و کمک به بزرگسالان باعث نزول رحمت و برکت در زندگی خواهد شد. متأسفانه بعضی انسان‌ها آنچنان در زندگی دنیا غرق شده‌اند که فکر می‌کنند خدمت به سالمندان برای آنان هزینه دارد و باعث وقت‌گیری و هدر رفتن فرصت از آنان می‌شود، بنابراین برای اینکه این طرز تفکر از ذهن و فکر انسان‌ها خارج شده و بدانند که بر خلاف تصور ما خدمت به سالمندان مایه خیر و برکت از طرف خدای متعال خواهد شد ما را به احادیثی توجه داده‌اند که دقت در این احادیث یقیناً ما را برای رسیدن به خیرات و برکات مشتاق‌تر خواهد کرد. از این رو پیامبر (ص) می‌فرماید: الْبَرَکَةُ مَعَ‏ أَکَابِرِکُمْ‏ یعنی برکت در همراهی و کمک و عنایت شما به سالمندان‌تان می‌باشد. (محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج ‏۷۲، ص ۱۳۷)
متأسفانه گفتمان امروز جماعت ما گفتمان خدمت به سالمندان نیست. چقدر زیبا می‌شد اگر رسانه‌های مختلف اعم از فضای مجازی یا صدا و سیما در قالب‌های مختلف از جمله فیلم و سریال و انواع هنر‌ها این اصول را هنرمندانه برای جامعه به تصویر می‌کشاندند که اگر این اتفاق هنرمندانه رقم بخورد مهربانی، عطوفت و رحمت خدا بیشتر از آنچه که است شامل جامعه خواهد شد.

نویسنده: حجت‌الاسلام  عليرضا فرهنگ/ کارشناس مذهبی و سبک زندگی