جوان آنلاین: سالخوردگی جمعیت یکی از جدی‌ترین چالش‌هایی است که کشورمان با آن درگیر شده‌است. این چالش در کنار تمام تبعات اجتماعی و اقتصادی با تبعات گسترده‌ای در حوزه سلامت همراه است و در آینده‌ای نزدیک با رشد جمعیت سالمند، افزایش بیماری‌های مرتبط با سالمندی نیز امری گریز‌ناپذیر است. بگذریم از اینکه برخی از بیماری‌ها در کشورمان به سمت جوانی می‌رود، به گونه‌ای که با بررسی و مطالعات انجام‌شده، سن سکته مغزی در کشور، ۱۰ سال از میانگین جهانی پایین‌تر است، یعنی سکته مغزی در کشور ما در سنین جوان‌تر اتفاق می‌افتد و فقط مربوط به سنین کهنسالی نیست. همین مسئله هم موجب‌شده تا توجه به درمان‌های نوین و زمان طلایی رسیدگی به بیمار دچار سکته مغزی برای پیشگیری از ناتوانی و فلج وی به عنوان یکی از مهم‌ترین موضوعات در این حوزه مورد توجه قرار بگیرد.
هرم سنی جمعیت کشور رو به سالمندی می‌رود. در دهه‌های آینده درصد سالمندان جامعه افزایش بیشتری خواهد یافت. سلامت عمومی کشور بالارفته و سن امید به زندگی نیز بیشتر شده‌است و بدین ترتیب بیماری‌ها و مشکلاتی که در سنین بالاتر رخ می‌دهد، شیوع بیشتری پیدا می‌کند و طی پنج تا ۱۰ سال آینده برخی امراض و مشکلات سلامتی بیشتر می‌شود. از سوی دیگر سکته‌های مغزی یکی از علل اصلی ناتوانی و فلج در کشور است که با رشد سالمندی در جامعه این عارضه نیز گسترش بیشتری خواهد یافت.
۶ ساعت طلایی
دکتر میربلوک، جراح مغز و اعصاب، فلوشیپ نوروواسکولار اینترونشن هم با اشاره به بالا رفتن میانگین سنی جامعه و با تأکید بر اینکه سکته‌های مغزی یکی از علل اصلی ناتوانی و فلج در کشور است، به «جوان» می‌گوید: «در مورد سکته‌های مغزی بیشترین افراد در سنین بالای ۶۰ سالگی تا ۷۰ سالگی به ما ارجاع می‌شوند. افراد با درگیری‌های عروقی شامل انواع خونریزی‌های عروق مغزی که در سنین پایین‌تری رخ می‌دهند نیز بخشی از مراجعان به ما را تشکیل خواهند داد که اغلب از سن ۵۰ سال به بالا است.»
طبق تأکید وی زمان طلایی درمان از زمان شروع علائم، حدود شش ساعت است، ولی با توجه به مقالات علمی در دنیا اگر بعد از این مدت تا ۲۴ ساعت بعد از مشاهده علائم چنانچه در عکس‌های بیمار ببینیم که می‌توانیم کمکی انجام دهیم، اقدامات لازم را دریغ نمی‌کنیم.
ارتباط نزدیک میان سکته قلبی و مغزی
به گفته دکتر میر بلوک ۷۰ درصد علل بروز سکته‌های مغزی با مشکلات قلبی ارتباط دارد. حدود ۲۳ درصد به مشکلات عروق گردن ارتباط دارد و باقی موارد به مسائل عروقی مربوط به افزایش سن و کهنسالی مربوط است. در سنین جوانی پارگی عروق علت شایعی برای سکته مغزی است. عوامل خطر‌سازی مانند دیابت، دخانیات، علل بسیار مهمی محسوب می‌شوند.
وی درباره روش‌های درمان سکته مغزی اینگونه توضیح می‌دهد: «تا کنون بهترین اقدام اجرایی، به کارگیری داروی «تی. پی. ای» در زمان مناسب برای بیمارانی که به آن نیاز دارند، بوده‌است. متأسفانه در این زمینه نسبت به بسیاری از نقاط دنیا عقب هستیم.»
بنا بر توضیحات این پزشک متخصص در گذشته افرادی که می‌توانستند در فعال کردن بخش‌های درمانی و به کارگیری از تکنیک‌های نوین از جمله «ترومبکتومی» (برداشتن لخته خون از داخل عروق خونرسان مغز) و سکته‌های مغزی، اقدام لازم انجام دهند، جدیت کافی نداشتند و موضوع مورد غفلت قرار گرفته‌است، ولی خوشبختانه طی حدود سه سال اخیر که «ترومبکتومی» شروع شده بیمارستان فیروزگر به صورت ۲۴ ساعته این خدمات را ارائه می‌دهد. البته این خدمات به صورت غیر‌مستمر در بیمارستان امام‌خمینی و بیمارستان امام‌حسین نیز انجام می‌شود و در برخی مراکز درمانی خصوصی اگر شرایط مهیا باشد، برخی متخصصان نیز این درمان را انجام می‌دهند، اما هنوز برنامه جدی، دسته‌بندی شده و جامعی برای ارائه این خدمت در سرتاسر کشور وجود ندارد!
میر بلوک تصریح می‌کند: «حدود ۵ میلیون نفر جمعیت در حوزه فعالیتی دانشگاه علوم پزشکی ایران تحت پوشش خدمات عمومی بهداشتی، درمانی و سلامت هستند. اگر بتوانیم این جمعیت را از خدمات «درمان حاد سکته‌های مغزی» منتفع کنیم، اقدام ارزنده‌ای است. البته در مدت زمانی که این مرکز به طور جدی فعال شده‌است، چنانچه فرد دچار سکته مغزی به بیمارستان فیروزگر ارجاع شود، کمتر از یکساعت و بدون فوت وقت برای درمان لازم اقدام اورژانسی انجام می‌شود. بدین ترتیب تعیین‌تکلیف خواهد شد که فرد نیاز به دریافت دارو دارد یا باید به طور فوریتی برای «ترمبکتومی» به بخش مربوطه ارجاع شود. کمتر از یکساعت بیمار تعیین‌تکلیف می‌شود و بدین ترتیب احتمال ناتوانی‌های فیزیکی و تکلمی در فرد سکته مغزی به حداقل ممکن می‌رسد و این یک اقدام حیاتی و اثربخش برای فرد بیمار و در نتیجه خانواده و جامعه است.»
علائم مهمی که باید به آن توجه جدی کرد
آنطور که دکتر میربلوک توضیح می‌دهد، اگر فردی دچار هر یک از علائم خاصی موسوم به «بی. ای. اف. اس» شد باید در کوتاه‌ترین زمان به نزدیک‌ترین مرکز درمانی که امکانات رسیدگی وجود دارد، مراجعه کند.
«ب» مخفف کلمه بالانس یعنی تعادل؛ افرادی که دچار عدم‌تعادل حاد به صورت سرگیجه، تهوع، استفراغ، به طور ناگهانی می‌شوند، در این زمره هستند.
«ای» مخفف «آی» یعنی چشم؛ افرادی که دچار اختلال دید، کوری موقت حاد یا دچار تغییر بینایی حاد و ناگهانی می‌شوند.
«اف» مخفف «فیشیال» یعنی صورت؛ افرادی که دچار افتادگی یکطرفه صورت به شکل حاد می‌شوند. افرادی که دچار ضعف اندام به صورت یکطرفه و حاد می‌شوند.
«اس» مخفف اسپیچ؛ افرادی که دچار اختلال گفتاری به طور حاد و ناگهانی می‌شوند.
وی تأکید می‌کند: «اگر افراد با هر یک از این علائم مواجه شدند باید در زمان طلایی و به سرعت به مرکز درمانی ما (بیمارستان فیروزگر) یا مراکزی که امکانات رسیدگی دارند، مراجعه کنند؛ روی این علائم باید خیلی تأکید کرد و تمام افراد جامعه باید به این علائم توجه کنند، چراکه اگر چه سکته‌های مغزی در سنین بالاتر شیوع بیشتری دارد ولی با توجه به شیوه زندگی افراد، بروز آن در سنین پایین‌تر نیز دور از انتظار نیست.»
پیری جمعیت و مهاجرت متخصصان
میربلوک در نهایت با اشاره به مهاجرت متخصصان این رشته تأکید می‌کند: «وزارت بهداشت روی این موضوع که زمینه مهمی برای پیشگیری از مرگ و میر و ناتوانی‌ها و معلولیت‌ها دارد باید برنامه‌ریزی جدی و دقیقی انجام شود. پیشگیری خیلی مهم است، ولی با گسترش سالمندی در جوامع، میزان شیوع این عارضه نیز روبه افزایش است. متأسفانه در ایران بخش‌های درمانی کشور درزمینه رسیدگی به بیماران نیازمند «ترومبکتومی» واقعاً عقب هستند، از طرف دیگر من مطلع هستم که تعدادی از همین چند نفر انگشت‌شمار همکاران متخصص که در ایران مشغول کار بودند، طی مدت‌های اخیر مهاجرت کردند و شاید همین تعدادی که در ایران هنوز فعالیت دارند به دلیل کم‌توجهی به این تخصص و کمبود امکانات و مراکز درمانی اختصاصی از کشور بروند!»
