جوان آنلاین: آمارهای بخش مسکن نشان میدهد، در بین پنج دولت تشکیل شده پس از جنگ تحمیلی، دولت روحانی همچنان رکورددار رشد قیمت مسکن است که باعث عقبافتادگی کشور در ساخت مسکن شده است.
چند سالی است که وقتی موضوع مسکن به میان میآید مردم از قیمت بالای اجاره و عدم توان مالی خود برای خرید مسکن به خصوص در کلانشهرها شکایت میکنند و از اینکه باید بخش زیادی از درآمد خود را صرف تأمین سرپناه خود و خانوادهشان کنند، گلایه دارند. طبق اصل ۳۱ قانون اساسی داشتن مسکن متناسب با نیاز حق هر فرد و خانواده ایرانی است و دولتها هم مسئول تحقق آن هستند. در طی این چند دهه دولتهای مختلف هرکدام سیاستهایی را در حوزه مسکن اجرا کردهاند که البته نتیجه برخی از آنها افزایش شدید قیمت مسکن و فشار زیاد بر مردم بوده است. اگر نگاهی به آمارهای مربوط به قیمت مسکن در طول دولتهای مختلف بیندازیم، متوجه رشد قیمت بسیار زیاد مسکن در برخی از این دولتها میشویم. (نمودار یک)
خرابی وضعیت مسکن در دولت سازندگی
دولت هاشمی رفسنجانی که با عنوان دولت سازندگی شناخته میشود، بعد از جنگ تشکیل شد. در آن زمان خرابیها و عقبماندگیهای ناشی از جنگ به شدت نیازمند آبادانی و سازندگی بود و طبیعتاً مردم نیز از دولتی که پس از جنگ تشکیل شده بود انتظار جبران عقبماندگیها و ساختن خرابیها را داشتند. مسکن نیز یکی از مهمترین بخشهایی بود که دولت موظف بود کمبودهای آن را رفع و رجوع کند و برای مردمی که تازه جنگ را پشتسر گذاشتهاند آن را تأمین کند، اما سیاستهای اشتباه همچون سپردن زمینها به تعاونیها و رسیدن آنها به دست دلالان بدون اینکه ساختوسازی در آنها انجام شود در نهایت باعث شد که قیمت مسکن افزایشی شود.
طبق آمارها زمانی که هاشمی رفسنجانی سکاندار اداره کشور شد، یعنی در سال ۱۳۶۸، متوسط قیمت هر متر زمین ۴۰ هزار تومان بود که در سال ۱۳۷۲ و پایان دولت اول او با رشد ۳۰ درصدی به ۵۲ هزار تومان رسید.
در دوره دوم ریاست جمهوری هاشمیرفسنجانی جهشی در قیمت مسکن اتفاق افتاد، به طوری که در پایان این دوره متوسط قیمت مسکن با رشد ۲۰۱ درصدی به ۱۵۷ هزار تومان رسید. در این زمان عباس آخوندی که بعدها وزیر راه و شهرسازی دولت «تدبیر و امید» شد، مدیریت وزارت مسکن و شهرسازی را برعهده داشت و نتیجه اجرای سیاستهای او باعث شد تا اولین قله قیمت مسکن در تاریخ جمهوری اسلامی ایران رقم بخورد.
نمودار ۲، روند رشد قیمت مسکن را در طی سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۴۰۳ نشان میدهد که رؤسای جمهور مختلف سکان مدیریت کشور را بر عهده داشتند. همان طور که در نمودار مشخص است در طی این دوره دو قله بزرگ قیمتی وجود دارد که یکی پایان دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی و دیگری در پایان مدیریت روحانی در کشور است که تقریباً هر دو پیک قیمتی، نتیجه مدیریت مستقیم و غیرمستقیم آخوندی است.
دولت هفتموهشتم بیتوجه به تأمین مسکن طبقات پایین
وضعیت ساختوساز در دولت هفتم و هشتم کمی بهتر شد و عرضه مسکن در کشور باعث شد، مقداری از سرعت رشد قیمت مسکن کاسته شود؛ چنانکه در سال ۱۳۸۰ با رشد ۱۲۴ درصدی، متوسط قیمت مسکن به ۳۵۳ هزار تومان رسید و در پایان سال ۱۳۸۴ که پایان این دوره است متوسط قیمت هر متر زمین با رشد ۹۳ درصدی به ۶۸۳ هزار تومان میرسد. با وجود اینکه در این دوران میزان رشد قیمت مسکن کاهش داشته است، اما طبقات پایین جامعه به دلیل سیاست آزادسازی اقتصاد و بازار مسکن، از مسکنهای ساخته شده سهمی نداشتند؛ چنانکه در پایان دوره مدیریت یادشده ۵۰ درصد از کل خانوارهای دهکهای اول تا چهارم فاقد مسکن ملکی بودند و متوسط طول دوره انتظار برای تأمین مسکن ملکی در دهک اول ۱۰۰ بوده است.
در دوره دولتهای نهم و دهم بخش مسکن مورد توجه قرار گرفت و با اجرای طرح مسکن مهر تعداد زیادی ساخت و ساز در کشور اتفاق افتاد. در این دوره سهم قیمت زمین از مسکنهای ساخته شده کسر شد و همین مسئله موجب شد تا طبقات پایینتر نیز فرصت خانهدار شدن را تجربه کنند. این دولت از لحاظ کمی بیشترین ساخت و ساز را در کشور انجام داد و عرضه مسکن به میزان زیادی رشد کرد.
هرچند در پایان این دوره نیز قیمت مسکن رشد داشته است، اما به گفته کارشناسان دلیل رشد قیمت در این دوره متفاوت از دو دوره قبل بوده و عمدتاً به دلیل بیماری هلندی و شوک ارزی بوده است، چراکه در آن زمان درآمدهای کشور به دلیل افزایش قیمت نفت رشد پیدا کرد و تزریق این درآمد موجب رشد قیمت مسکن نیز شد.
دولت روحانی رکورددار جهش قیمت مسکن
بدترین دهه برای حوزه مسکن در کشور مربوط به دهه ۹۰ و دولت حسن روحانی است. در این دهه طرحها فقط روی کاغذ مطرح میشدند و هیچگاه از روی کاغذ فراتر نمیرفتند. هرچند اگر به نمودار رشد قیمت مسکن توجه کنیم یک کاهش قیمت در پایان دولت اول روحانی میبینیم که این کاهش به دلیل تأخیر در تزریق مسکنهای مهر دولت دوم احمدینژاد بوده است.
طبق آمار متوسط قیمت مسکن در ابتدا دولت یازدهم ۳ میلیون و ۸۳۴ هزار تومان بود که در پایان این دولت با رشد ۴۶ درصدی به ۵ میلیون و ۶۳۰ هزار تومان رسید، اما دولت دوازدهم یعنی دولت دوم روحانی در نهایت نتیجه بیعملی چند ساله را دریافت کرد و زمانی که دیگر خبری از دوپینگ و تزریق مسکن از دولتهای قبل نبود به یکباره متوسط قیمت مسکن با رشد ۴۳۷ درصدی مواجه شد و به ۳۰ میلیون و ۲۷۴ هزار تومان رسید و ۵/۹ برابر متوسط قیمت مسکن در پایان دوره اول شد. (نمودار سه)
دولت سیزدهم میراثدار یک دهه بیتوجهی به ساخت مسکن
دولت سیزدهم در چنین شرایطی مدیریت را به دست گرفت. در همان ابتدا دولت سیزدهم، وعده ساخت ۴ میلیون مسکن امیدها را زنده کرد که با ساخت مسکن قیمتها کاهش پیدا کند، اما یک دهه بیتوجهی به ساخت مسکن و انباشت تقاضا کار را بسیار دشوار کرد.
با وجود این آمار و ارقام مربوط به رشد قیمت مسکن نشان میدهد تلاشهایی که رئیسجمهور شهید در راستای تولید مسکن و حل معضل گرانی در بازار مسکن انجام داد، تا حدودی به ثمر نشست و رشد متوسط قیمت مسکن را به میزان زیادی کاهش داد؛ چنانکه رشد قیمت مسکن از ۴۳۷ درصد به ۱۶۹ درصد رسید. هرچند همین میزان رشد نیز در نهایت موجب رسیدن متوسط قیمت مسکن به ۸۱ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان شد.
به نظر میرسد اگر دولت چهاردهم ساخت ۴ میلیون مسکن که در قانون جهش تولید مسکن دولت مکلف به ساخت آن بوده است و در دولت سیزدهم نیز بخشی از عملیات اجرایی آن انجام شد، تحقق پیدا کند. علاوه بر آن روند ساخت مسکن نیز در کشور ادامه پیدا کند، انتظار کاهش بیشتر رشد قیمت مسکن و خانهدار شدن مردم به واقعیت بدل خواهد شد در غیر این صورت باید بار دیگر منتظر جهش زیاد قیمت بود.