جوان آنلاین: متأسفانه تورم و فشار‌های اقتصادی باعث شده است بسیاری از حقوق‌بگیران یا افرادی که درآمد ثابتی ندارند به فکر ایجاد مجاری درآمد از کانال‌های دیگری باشند. از جمله خرید و فروش ارز، سکه و ارز‌های اینترنتی که به طور فزاینده در جامعه گسترش یافته است. کارشناسان در واکاوی این مشکل علت‌های مختلفی را بیان کرده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به زیاده‌خواهی، چشم و هم‌چشمی، رقابت‌های نادرست و از طرف دیگر محدودیت درآمد، فشار‌های اقتصادی و سطح پایین حقوق‌ها اشاره کرد. به گفته دکتر مجید ابهری، جامعه‌شناس وقتی در جامعه‌ای حدود ۷۰ درصد افراد آن زیر خط فقر هستند، آن وقت خرید و فروش‌های غیرمفید در جامعه رونق می‌گیرد. از طرفی چشم و هم‌چشمی ناسالم نیز مشوق‌های اصلی این رفتار‌ها می‌شود، چراکه حقوق‌ها و درآمد‌های اداری حتی جواب یک‌سوم مخارج خانواده‌ها و هزینه‌های آن‌ها را نمی‌دهد.
تربیت نسل سالم و پاک متکی به روزی حلال است
دکتر ابهری به آسیب‌های واسطه‌گری سوداگرانه و دریافت حق کمیسیون نامتعارف دلالی که نماد بارزی از ترویج رباخواری است اشاره می‌کند و می‌گوید: «با توجه به اینکه دین مبین اسلام رباخواری و نزول‌خواری را همانند ویروس سرطان در جامعه قلمداد کرده است، فشار‌های اقتصادی و فاصله داشتن از باور‌های اصیل دینی باعث شده تا افراد توجهی به ممنوعیت شرعی و منع رفتاری این موضوع نداشته باشند. رقابت‌های ناسالم بین افراد باعث شده تا رشوه‌خواری در ادارات و سازمان‌ها، خرید‌و‌فروش‌های غیرقانونی و دریافت‌های زیرمیزی‌های ناروا وارد زندگی افراد شود. از نظر اساتید رفتارشناسی، هرچقدر درآمد افراد از محل حلال باشد بر ژنتیک خانواده اثر گذاشته و نسل‌های بعدی از حرام‌خواری ترس و واهمه خواهند داشت. زیاده‌خواهی از یک طرف و همچنین فضاهای مجازی و سایت‌هایی که سفرهای اروپایی، قسطی و خرید‌های کلان را تشویق می‌کنند باعث شده تا فرد بدون توجه به عواقب موضوع، دست به هر کاری بزند تا زیاده خواهی خود را اشباع کند.».
اما دلالی شاید برای افراد عادی- بر خلاف بازاری‌ها که پیچ و خم کاسبی را خوب می‌دانند- با آسیب‌هایی مانند نگرانی، استرس و حتی بیماری‌هایی مانند حمله قلبی و مغزی به دلیل نوسات بازار همراه باشد. ابهری در این‌باره می‌گوید: «در پژوهش زندان‌های کشور، عامل و محرک اصلی دریافت رشوه و اقدامات غیرقانونی، زیاده‌خواهی و فشار‌های خانواده برای تهیه غیرضروی بعضی اقلام بوده است. یخچال‌ها و تلویزیون‌های مدرن که هیچ ضرورتی در زندگی ندارد و مبل‌های لوکس و گرانقیمت و سفرهای کذایی باعث شده است بسیاری از افراد از مجاری قانونی خارج شده و به عاقبت کار خود که به زندان و بی‌آبرویی منجر می‌شود، توجه نکنند. بسیاری از افرادی که رشوه دریافت کرده و لقمه حرام بر سفره خانواده می‌آورند زیاده‌طلبی و دوری از پرهیزکاری و قناعت، عامل تشویق آن‌ها به دریافت رشوه و اقدامات خلاف شرع و قانون بوده است. بنابراین رسانه‌ها به جای تشویق به سبک زندگی اشرافی، رستوران‌های آنچنانی، پوشاک گرانقیمت، مردم را به تقوا و پرهیزگاری و قناعت تشویق نموده و اجازه ندهند بسیاری از افراد از خط قرمز‌های دینی، قانونی و اجتماعی عبور کنند.»
سیاست‌های نظام آموزشی در راستای پرورش تقوی و پرهیزکاری دانش‌آموزان باشد
این جامعه‌شناس درباره وظیفه نظام آموزش و پرورش در برابر این موج اظهار می‌دارد: «می دانیم در سیستم آموزشی کشور، فقط به آموزش توجه می‌شود و پرورش درسی اضافی کنار آموزش است. در کتب آموزشی کمتر از رشوه و سوءاستفاده‌های مالی صحبت می‌شود، حتی تصاویری که برای مطالب درسی منعکس می‌شود، ترویج ساده‌زیستی نیست. اینگونه تصاویر، نوعی محرک‌های رفتاری برای زیاده‌خواهی از دوران طفولیت است و از سویی دانش‌آموزان بر اثر گفتمان‌هایی که در مدارس درباره میهمانی‌ها می‌شنوند به مسیر‌هایی کشیده می‌شوند که تقوی و پرهیزکاری هیچ‌گونه نسبتی با آن ندارد.»
رسانه‌ها اذهان عمومی را به قناعت تشویق کنند
ابهری به نقش پررنگ فرهنگ، رسانه و ابزار‌های فرهنگی برای اصلاح وضع موجود اشاره کرد و می‌گوید: «جنگ و تحریم‌های ناجوانمردانه، فشار‌های اقتصادی را بر خانواده‌ها روز به روز بیشتر کرده و از طرفی رانت‌خواری، امضا‌های طلایی، سود‌های نجومی و کلان، سبک زندگی متناسب با طبقه اشرافی را فراهم کرده است. رسانه‌ها و در رأس آن‌ها صداوسیما باید فیلم‌ها و برنامه‌ها را براساس قناعت تنظیم کنند. قناعت با کم‌خواهی و زندگی محدود بسیار تفاوت دارد. قناعت رضایت به داشته‌های خود است و اکتفا به اقلامی که براساس تلاش به دست می‌آید، ولی برخی به مفاهیم آن توجه نکرده و با زیاده‌طلبی و زیاده‌خواهی از مطالعه و گفتمان‌های علمی و فرهنگی فاصله می‌گیرند و در مسیر خطا و خلاف افتاده و تا زندگی دوزخی پیش می‌روند.»
فرهنگ غلط دلالی بین ما و زندگی قناعت گرانه فاصله انداخته است
این جامعه‌شناس در ادامه می‌گوید: «گسترش فرهنگ سوداگری و رباخواری در جامعه، بین ما و زندگی قناعت‌گرانه و تقوامنشانه فاصله می‌اندازد. خوردن غذا‌هایی که ریشه تهیه آن‌ها نادرست و ناصواب است، از نظر ژنتیک بر رشد فکری و فرهنگی و بر مغز و اعصاب اثر می‌گذارد و هر لقمه حرام چند روز و ساعت طول می‌کشد تا از بدن خارج شود و شیوه زندگی افراد را به شرایط عادی برگرداند. به همین دلیل والدین و بزرگ‌تر‌ها باید دقت و توجه داشته باشند که چه چیزی را و چگونه بر سر سفره بیاورند، چراکه رفتار‌های ما، آموزه‌های فرزندان ماست و روزی آن‌ها پا جای پای ما خواهند گذاشت.»
بازگشت به سبک زندگی ایرانی – اسلامی راهکار حذف سوداگری و رشوه‌خواری است
دکتر ابهری درباره راهکار گرایش به فعالیت‌های مفید به جای دلالی گفت: «الگو‌های رفتاری فرزندان متأثر از الگو‌های رفتاری پنج گروه والدین، دوستان، آموزگاران، سلبریتی‌ها و دولتمردان است و آن‌ها حرکات و گفتار این پنج گروه را برای خود الگو قرار می‌دهند. رفتار این پنج گروه، اصلی‌ترین الگوی رفتاری برای نوجوانان و جوانان جامعه است، بنابراین هرچقدر این گروه‌ها به اخلاق اسلامی، انسانی و فرهنگ اصیل نزدیک شوند، به همان اندازه فرزندان از خصائل ناشایست فاصله خواهند گرفت؛ بنابراین برگشت به زندگی اصیل ایرانی و اسلامی اصلی‌ترین و مهم‌ترین راه خروج از زیاده‌خواهی است، همچنین باید به آرمان‌های اصیل اسلامی و مخصوصاً به رهنمود‌های بزرگان دین و اخلاق توجه و آن‌ها را سرمشق زندگی و آموزه‌های رفتاری خود قرار دهیم.»
