جوان آنلاین: قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها از قوانینی بود که در مقابل زیاده‌خواهی‌ها و بدعهدی‌های امریکا و اروپا در برجام به تصویب رسید و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان یک قانون بازدارنده بود.
به گزارش فارس، حدود ۹ سال پیش در چنین روز‌هایی بود که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه وقت در هتل کوبورگ وین در کنار همتای خود در اتحادیه اروپا ایستاد و از امضای برجام خبر داد.
آن روز‌ها دولتمردان وقت مدعی بودند با امضای برجام همه مشکلات اقتصادی از کشور رخت برمی‌بندد و اوضاع اقتصادی دگرگون خواهد شد.
ادعای حل همه مشکلات با برجام
حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت در شب امضای برجام در یک نشست تلویزیونی گفت که «طومار تحریم درهم پیچیده شد، حقوق هسته‌ای ایران تثبیت گردید و اقتصاد ایران در مدار اقتصاد جهانی قرار گرفت.» او همچنین بر این نکته نیز تأکید می‌کند که زنجیر‌های تحریم از پای اقتصاد ایران گسسته شده است و از امروز اقتصاد کشور‌های جهان به روی ایران باز خواهد بود و مشکلات اقتصادی حل می‌شود، البته مهمترین جمله حسن روحانی در شب برجام، لغو تمام تحریم‌ها علیه ایران بود.
رئیس‌جمهور وقت در نشستی با حضور استانداران سراسر کشور هم تأکید کرد که «این [برجام]نعمتی بزرگ از جانب خدا برای مردم عزیز ماست»! و در ۱۳بهمن سال۱۳۹۴ هم تأکید می‌کند که «یکی از اهداف مهم ما در برجام این بود که مردم در رفاه بیشتر باشند.»
حسن روحانی در آن ایام و در مراسم روز ملی محیط زیست می‌گوید که «تحریم‌های ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید و مشکل محیط زیست، اشتغال، صنعت و آب خوردن مردم حل شود!».
رئیس‌جمهور دولت‌های یازدهم و دوازدهم برای برجام تعابیر دیگری نیز آورده است، روحانی از واژه‌هایی مانند: «آفتاب تابان»، «فتح‌الفتوح»، «معجزه قرن»، «بزرگ‌ترین دستاورد تاریخ ایران»، «نشانه تسلیم همه قدرت‌های بزرگ در برابر اراده ملت»، «ورق‌خوردن تاریخ به نفع ایران» و «پیروزی بزرگ‌تر از فتح خرمشهر» برای برجام استفاده کرد.
در کنار حسن روحانی، دیگر مسئولان دولت وقت نیز همواره بر حل مشکلات با برجام تأکید داشتند و همین موضوع باعث شده بود امیدواری مردم برای حل مشکلات به شدت افزایش یابد.
عمل به تعهدات از سوی ایران و بدعهدی طرف مقابل
پس از اینکه برجام از سوی اتحادیه اروپا و امریکا تصویب شد، دولت حسن روحانی عمل به تعهدات را آغاز کرد تا جایی که بار‌ها آژانس انرژی اتمی عمل به تعهدات از سوی ایران را تأیید کرد.
در کنار خوش‌عهدی ایران، اما طرف‌های مقابل در برجام، نه تنها اقدام مؤثری برای رفع تحریم‌ها نکردند بلکه هراز‌گاهی شاهد تحریم‌های جدید دیگری از سوی آنها بودیم.
خروج امریکا از برجام
پس از مدتی که دولت وقت معطل اروپا و امریکا برای عمل به تعهدات ماند، در امریکا ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد. او در نهایت در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ و مدتی پس از اینکه وارد کاخ‌سفید شد، با امضای فرمان اجرایی خروج از برجام، از این توافق خارج شد! ترامپ در همان نشست خروج از برجام گفت که «من دستور اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران را به زودی صادر خواهم کرد.»
واکنش دولت وقت به خروج امریکا
خروج امریکا از برجام هم باعث نشد تا دولت روحانی تعهدات برجامی ایران را کاهش دهد.
حسن روحانی بلافاصله پس از اعلام نظر ترامپ مبنی بر خروج امریکا از برجام، اعلام کرد که از این پس برجام توافقی بین ایران و پنج کشور امضاکننده آن خواهد بود. تصمیم ترامپ آغاز یک جنگ روانی علیه ایران بود و مردم قهرمان ما تحت تأثیر این جنگ روانی قرار نخواهند گرفت.
رئیس‌جمهور وقت همچنین افزود: من به وزارت خارجه دستور دادم که طی چند هفته آینده، با مذاکرات با کشور‌های اروپایی و دو کشور بزرگ روسیه و چین، رایزنی‌ها، هماهنگی‌ها و مذاکرات لازم را انجام دهد، اگر در پایان این مهلت و زمان کوتاه، ما به این نتیجه رسیدیم که با همکاری پنج کشور می‌توانیم همه آنچه در برجام خواست ملت ایران بوده به دست آوریم، به رغم میل امریکا و رژیم‌صهیونیستی و تلاش‌های آنها و حرف‌های بی‌نزاکت امشب ترامپ، برجام پایدار خواهد ماند و ما می‌توانیم به نفع صلح و امنیت منطقه و جهان قدم‌های خود را برداریم.
افزایش تحریم‌ها و محدودیت‌های اتحادیه اروپا
اگرچه روحانی گفته بود طرف‌های دیگری که در برجام هستند چند هفته فرصت دارند تا بر اساس برجام به تعهدات خود عمل و خواسته‌های ایران را محقق کنند، ولی مدت‌ها از این موضوع گذشت و همچنان تحریم‌ها در حال بیشترشدن بود؛ بانک‌ها و شرکت‌های غربی و اروپایی از ترس امریکا، جرئت همکاری با ایران را نداشتند و هیچ تغییری هم در اقتصاد کشور به واسطه برجام ایجاد نشد.
تحریم‌های امریکا بعد از اجرای برجام صدای وزیر امور خارجه وقت ما را هم درآورد. ظریف در مهرماه سال۱۳۹۵ درباره نتایج برجام و تصمیم‌های طرف مقابل بر این نکته تأکید کرد که «به خاطر مجازات‌های امریکا، هیچ یک از بانک‌های بزرگ اروپایی کار با ایران را شروع نکرده است.»
ابراهیم عزیزی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در این باره می‌گوید که «آقای دکتر عراقچی در جلسات کمیسیون امنیت ملی حاضر می‌شدند، ما وقتی که دیدیم رفتیم پای یک موافقتنامه قرار بوده منافع ملی ما، قرار بوده انتفاع اقتصادی ملت ایران، مشکلات مالی، بانکی، کشتیرانی و مسائل مهم ما در قالب این توافقنامه مرتفع بشود، نه تنها این اتفاق نیفتاده، بلکه شاهد تصمیمات و مصوبات کنگره امریکا بودیم، شاهد تصمیمات یکجانبه خود رئیس‌جمهور امریکا آقای ترامپ بودیم و برخی محدودیت‌هایی که اتحادیه اروپا، عرض کردم ۷۵۰تحریم به هزارو ۶۰۰ تحریم افزایش پیدا کرد.»
افزایش انتقادات از بدعهدی‌های برجامی
بدعهدی طرف‌های مقابل برجام و افزایش تحریم‌ها صدای بسیاری از کارشناسان، نمایندگان مجلس و رسانه‌ها را درآورده بود.
وقتی امانوئل بون، مشاور دیپلماتیک رئیس‌جمهوری فرانسه در ادامه دیدار با مقامات جمهوری اسلامی ایران با علی شمخانی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی دیدار کرد، شمخانی با انتقاد از بی‌عملی کشور‌های اروپایی برای اجرای تعهدات‌شان در برجام و فقدان اراده کافی برای مقابله با اقدامات تخریبی امریکا در این توافقنامه چندجانبه اظهار داشت که با توجه به عدم‌استفاده اروپا از فرصت یک ساله اجرای تعهدات یک‌طرفه از سوی ایران، تصمیم قاطع کشور ما اجرای تعهدات، متناسب با اقدام متقابل طرف‌های دیگر است و زمان انجام اقدامات یک‌طرفه به پایان رسیده است.
وی اجرای برنامه کاهش مرحله‌به‌مرحله تعهدات هسته‌ای را راهبرد غیرقابل تغییر ایران برشمرد و اظهار داشت: این مسیر در چارچوب بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام تا زمان تحقق کامل حقوق ایران ادامه می‌یابد. تحریم‌ها هر روز بیشتر می‌شد و بدعهدی‌ها هم ادامه داشت. ایران باید در قبال این وضعیت کاری می‌کرد. نمایندگان مجلس در مصاحبه‌ها و برنامه‌های مختلف بار‌ها از دولت وقت خواستند اقدامی در راستای این وضعیت انجام دهد. در نهایت اینکه چندین موضوع باعث شد تا مجلس به این نتیجه برسد وارد عمل شود و در مقابل اقدام نادرست اروپا و امریکا که به منافع ملت ضربه می‌زد، بایستد:
- خروج یکجانبه و غیرقانونی امریکا از برجام در هشتم می۲۰۱۸ و اعمال مجدد تحریم‌های لغوشده تحت برجام
- اعمال تحریم‌های جدید به بهانه‌های مختلف و تغییر عناوین آنها، اعمال فشار بر سایر کشور‌ها و شرکت‌های خصوصی برای پیروی از سیاست شکست‌خورده به اصطلاح فشار حداکثری
- عدم‌اتخاذ اقدامات مناسب از سوی اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی برای تضمین عملی منافع ایران تحت برجام و مقابله مؤثر با تحریم‌های امریکا و جبران آنها از نظر اثرات رفع تحریم
-وخیم‌ترشدن شرایط برجام در اثر عدم‌اجرای تعهدات طرف‌های اروپایی از جمله در زمینه‌های مالی، بانکی، بیمه، تجارت، انرژی و سرمایه‌گذاری
- عدم‌بهره‌مندی عملی ایران از توافق هسته‌ای و برهم‌خوردن توازن میان تعهدات مندرج در برجام و تعادل بین داده‌ها، ستانده‌ها و فراهم‌شدن زمینه حقوقی توقف جزئی یا کلی تعهدات ایران تحت بندهای۲۶ و ۳۶ برجام
- اتخاذ سیاستی مرکب از زیاده‌خواهی، بی‌اقدامی در برابر تعهدات خود، خرابکاری (هسته‌ای) و ترور (شهید فخری‌زاده، دانشمند برجسته دفاعی و هسته‌ای).
قانونی بازدارنده و کارآمد
این‌ها از مواردی بود که موجب شد نمایندگان مجلس شورای اسلامی قانون اقدام راهبردی را تصویب کنند؛ قانونی که مقام معظم رهبری در دیدار نمایندگان مجلس یازدهم درباره آن فرمودند: «قانون اقدام راهبردی کشور را از سرگردانی در قضیه هسته‌ای نجات داد. این قانون کاملاً مشخص کرد که باید چه کار کنیم، الان هم داریم نشانه‌هایش را در دنیا مشاهده می‌کنیم.»
براساس این قانون دولت مکلف به آغاز غنی‌سازی ۲۰درصد، افزایش ظرفیت غنی‌سازی و تولید اورانیوم غنی‌شده به میزان ماهانه ۵۰۰کیلوگرم، نصب و غنی‌سازی هزار ماشین نسل۲ و حداقل یک آبشار از ماشین‌های نسل۶، بهره‌برداری از کارخانه تولید اورانیوم فلزی در اصفهان، بهینه‌سازی و راه‌اندازی رآکتور آب سنگین اراک و طراحی یک رآکتور آب سنگین جدید و توقف نظارت‌های فراتر از پادمان از جمله اجرای داوطلبانه سند پروتکل الحاقی شد.
بسیاری از کارشناسان مسائل بین‌الملل معتقدند این قانون مجلس موجب شد دست دولت برای ادامه مذاکرات باز شود و از سویی بازدارنده باشد.
ابوالفضل ظهره‌وند، کارشناس سیاست خارجی می‌گوید: قطعاً قانون اقدام راهبردی مجلس به نظر من هم یکی از افتخارات مجلس است و هم یک عامل بازدارنده بود و همین عامل سبب شد در دولت آقای رئیسی هم مذاکرات انجام شد، اما مذاکرات نتوانست از مسیر بایسته خودش خارج شود؛ طبق آن چیزی که امریکایی‌ها می‌خواستند بروند به سمت سایر بحث‌ها.
اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی هم می‌گوید: موضوع مهم قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها یک اقدام قابلیت‌ساز بوده است تا در حقیقت بتواند با دشمن که به صورت کاملاً یک‌طرفه، غیرقانونی و خلاف عرف بین‌المللی به دنبال متوقف‌کردن یا محدودسازی صنعت هسته‌ای ایران است، مقابله کند.
