جوان آنلاین: عدم توجه به ابعاد عاطفی روایت واقعه عاشورا، به‌خصوص برای کودکان باعث شده برخی افراد به غلط با برجسته کردن بعد جنگی و نظامی مسئله عاشورا و شهادت امام حسین علیه‌السلام، اهل بیت و یارانش را به وادی‌ای ببرند که برخی آن را با خشونت و خونریزی مترادف بدانند. این در حالی است که متخصصان و کارشناسان معتقدند باید روی وجوه عاطفی حادثه عظیم عاشورا برای کودکان و همچنین تقویت ابعاد حماسی آن برای نوجوانان و جوانان تمرکز و تکیه شود، چه اینکه حضرت زینب (س) به عنوان پیام‌آور کربلا همه این واقعه را در یک جمله متعالی خلاصه می‌کند و می‌گوید: «چیزی جز زیبایی ندیدم». با این نگاه می‌توان محتوا و آثار متنوعی به منظور معرفی واقعه عاشورا و همچنین تبیین اهداف آن بدون افتادن در مسیر خونین‌نمایی مطلق از این حادثه عظیم، تولید و ارائه کرد.
سال‌های زیادی است که دستگاه‌ها و بخش‌های مختلف کشور برای بازنمایی واقعه عظیم عاشورا و همچنین معرفی شخصیت امام حسین علیه‌السلام، اهل بیت و یارانش به منظور تبیین اهداف و علل این حادثه عظیم، تولیداتی را به جامعه ارائه کرده و می‌کنند.
روایت عاطفی و حماسی عاشورا
از مهم‌ترین مباحثی که در سال‌های اخیر بیشتر از قبل مورد تأکید و تذکار کارشناسان و متخصصان قرار گرفته است، بحث انعکاس و بازنمایی دقیق و البته اثر‌گذار عاشورا با مرکزیت و مورد توجه قرار دادن تفکیک شخصیتی و روان‌شناختی افراد جامعه است، چه اینکه قطعاً شیوه روایت و بازگو کردن واقعه عاشورا برای یک فرد بزرگسال با یک کودک یا نوجوان کاملاً متفاوت است.
تأکید کارشناسان روی ارائه روایت عاطفی از واقعه عاشورا برای کودکان و پرهیز از ضریب دادن به خونین‌نمایی مطلق آن به عنوان شاه‌بیت این نکات است و باید مورد توجه و دقت همه ارکان تولید‌کننده محتوا برای این طیف سنی جامعه و برنامه‌های مرتبط با فرهنگ حسینی و عاشورایی قرار بگیرد.
جمله قصار و ماندگاری که اتفاقاً در ایام محرم و صفر پربسامد و پرتکرار هم هست، جمله مشهور «جز زیبایی ندیدم»، حضرت زینب سلام‌الله‌علی‌ها در مورد عاشوراست که همواره گفته می‌شود، ولی در عرصه تولید محتوا کاربردی نمی‌شود. در واقع این جمله مانیفست تولید محتوا در مورد عاشورا برای کودکان و نوجوانان باشد، چه اینکه ایشان به خوبی روی وجه عاطفی این واقعه تأکید دارند، اما همچنان مورد غفلت قرار می‌گیرد. این همان نکته‌ای است که محمدرضا سنگری، نویسنده و پژوهشگر ادبیات روز گذشته در نشست شعرخوانی شاعران کودک و نوجوان آیینی که به مناسبت آغاز ماه محرم و در آستانه روز شعر آیینی و روز ملی ادبیات کودک و نوجوان در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد به آن اشاره کرد و گفت که مبادا امام‌حسین (ع) را فقط در وجه تراژیک خلاصه کنیم.
ابعاد چهارگانه کربلا
سنگری با تأکید بر اینکه امام حسین (ع) وقتی حرکت خود را شروع کردند، ۹ اصل مطرح کردند که باید بتوانیم به آن‌ها عمل کنیم، افزود: در واقع امام حسین (ع) کشتی نجات هستند. باید ببینیم چطور می‌توانیم با او از این گرداب‌ها عبور کنیم. این امکان تنها با مطالعه و درک صورت می‌گیرد. مبادا امام حسین (ع) را فقط در وجه تراژیک خلاصه کنیم. این خوب است، اما کافی نیست. باید ابعاد چهارگانه کربلا را دریابیم. اول نگاه عارفانه، مانند عمان سامانی و نیر تبریزی که از این بعد به عاشورا پرداختند. این پژوهشگر با اشاره به بعد دوم و حماسی کربلا، یادی از قیصر امین‌پور و منظومه «ظهر دهم» او داشت و ادامه داد: رجزخوانی عمربن جناده نوجوان ۱۲ ساله کربلا «امیری حسین و نعم الامیر» از رجز‌های متفاوت عاشوراست. در کربلا ۲۳ کودک و نوجوان داریم که برای هر کدام می‌توان یک منظومه آماده کرد.
سنگری در ادامه خاطرنشان کرد: مورد سوم، بعد تراژیک کربلاست. برخی می‌گویند آیا برای کودک باید از سوگ گفت؛ جنس این غم متفاوت است. کربلا کلاس تربیت عاطفی است. وقتی برای کودکی که بی‌رحمانه به شهادت رسید، گریه می‌کنیم، تربیت عاطفی شکل می‌گیرد. کسی که برای این موضوع اشک می‌ریزد، ظلم نمی‌کند. در کربلا تعداد زیادی کودک و نوجوان حضور داشتند و امام حسین (ع) عاشق کودکان و نوجوانان بودند. براساس این موارد، بیش از ۴۸۰ داستانک می‌توان در باب مسائل مختلف کربلا مطرح کرد و زمینه سرودن ۸۰۰ شعر را به شاعران ارائه داد.
تقویت تعقل و تفکر در کودکان و نوجوانان
حامد علامتی، مدیرعامل کانون پرورش فکری نیز با اشاره به اینکه مأموریت کانون، پرورش و تربیت کودکان و نوجوانان است، گفت: این مأموریت در دوره کودکی، تعریف خاص خودش را دارد و در دوره نوجوانی هم اهداف خاص خودش را دنبال می‌کند، اما عامل اصلی تربیت چیست. خیلی خوب است ما این را بشناسیم. شهید مطهری در کتاب تعلیم و تربیت سه عامل را به عنوان عوامل اصلی تربیت معرفی می‌کند که خیلی خوب است علاقه‌مندان به آن مراجعه کنند. عامل اول؛ تعقل، تفکر و تعلم. این سه گزاره نخستین عامل رشد و تربیت است. تلاش برای تقویت تعقل و تفکر در کودکان و نوجوانان کاری است که به عنوان مأموریت کانون پرورش فکری شناخته می‌شود.
علامتی تصریح کرد: تعلم یا آموزش دادن هم از مأموریت‌های آموزش و پرورش است و حتی بخشی از آن در کانون هم دنبال می‌شود. با تعلم به تنهایی کسی نمی‌تواند به سرمنزل برسد و در واقع تعقل و تفکر، حکم چراغ را برای انسان دارد تا بتواند مسیر را با دقت پیدا کند، ببیند و در آن گام بگذارد. دومین عامل از منظر شهید مطهری، تقوا و تزکیه نفس است. اگر می‌خواهیم رشد معنوی داشته باشیم باید مراقبت کنیم تا فرزندانمان آلوده نشوند. مراقبت در مقابل آلودگی همان تقوا و تزکیه است. این فقط به اسلام ربط ندارد. شهید مطهری در همان کتاب حتی در مکتب‌های اخلاقی غیرمذهبی عامل تقوا و تزکیه نفس را برای تربیت به عنوان یک عامل اصلی می‌دانند.
مدیرعامل کانون گفت: سومین عامل اصلی تربیت، عبادت و عمل است، یعنی ایجاد یک عرصه عملی برای تمرین آنچه فراگرفته است. ایجاد روح عبادت باعث می‌شود انسان مدام به خود تذکر بدهد. خداوند که به عبادت ما احتیاجی ندارد، اما این کار مسیر یادآوری است. تنها راه خروج از غفلت همین یادآوری در عمل است. هر کدام از این سه ضلع را تقویت کنید، بخش‌های دیگر هم تقویت می‌شوند، اما این‌ها را نمی‌توان جدای از هم دید.
وی تصریح کرد: محرم و آموزه‌های عاشورا بستر و موضوع تعقل و تفکر است. محرم، بستر آموزش و فراگیری برای کودکان و نوجوانان است. مورد دوم اینکه کودک و نوجوان در بستر محرم طهارت و پاکی قهرمانان کربلا را می‌بیند و انگیزه و زمینه طهارت در او تقویت می‌شود. الگو و انگیزه پیدا می‌کند و محیط محرم در قالب هیئت و دعا و سینه‌زنی به او فضا می‌دهد و حمایتش می‌کند برای اینکه شفاف و نورانی شود.
علامتی در پایان خاطرنشان کرد: مورد آخر اینکه فضای محرم، فضای عمل است. هر آنچه کودک و نوجوان بیاموزد، عرصه عمل و تقویت ایمان دارد. بستر و بذر ایمان اینجا شکل می‌گیرد. اگر تعقل و تفکر نباشد، اگر آموزش تکمیل نشود، اگر آن طهارت و فطرت حفظ نشود، بذر ایمان شکل نمی‌گیرد و این مهم است.
