سه سامانه مهم و کاربردی بررسی مشاغل سخت و زیان‌آور، سامانه بر خط حوادث شغلی و سامانه بازرسی از کارگاه‌های مشمول قانون کار برای پاسخ به پرسش‌های روزانه و تسهیل در فرآیند فعالیت‌های کارگران و کارفرمایان در معاونت روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی راه‌اندازی شده و به مرحله اجرا رسیده است.
سامانه اول:
سامانه بررسی مشاغل سخت و زیان‌آور
طبق آیین‌نامه مشاغل سخت و زیان‌آور موضوع بند ۵ جزء «ب» ماده واحده قانون اصلاح تبصره ۲ الحاقی ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی مصوب سال ۱۳۸۰ موضوع تصویب‌نامه شماره ۱۵۳۶۵/ت ۳۶۰۰۵ هـ مورخ ۵/۲/۱۳۸۶، تعیین سخت و زیان‌آور بودن مشاغل موضوع ماده (۱) بر حسب درخواست کارگر، کارفرما، تشکل‌ها، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی در هر کارگاه با بررسی سوابق، انجام بازدید و بررسی شرایط کار از سوی کارشناسان بهداشت حرفه‌ای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و بازرسان کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با تأیید کمیته‌های بدوی و تجدیدنظر استانی موضوع این آیین‌نامه انجام می‌گیرد.
طراحی سامانه مشاغل سخت و زیان‌آور ذیل سامانه جامع روابط کار با اهداف سهولت دسترسی متقاضیان بهره‌مندی از مزایای بازنشستگی در کار‌های سخت و زیان‌آور به فرم‌های درخواست، ثبت و نگهداری الکترونیکی اطلاعات و سوابق درخواست متقاضیان، تبادل اطلاعات الکترونیکی و سریع با سایر دستگاه‌های ذی‌مدخل و دیگر ادارات کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی در دستور کار است.
ذی‌نفعان این سامانه کارگران، کارفرمایان، تشکلات کارگری و کارفرمایی، سازمان تأمین اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هستند.
نتایج حاصل از پیاده‌سازی این سامانه نیز ساماندهی کار دبیرخانه‌های کمیته‌های استانی سخت و زیان‌آور کشور، اصلاح و بهبود فرآیند بررسی مشاغل سخت و زیان‌آور، دستیابی به آمار و اطلاعات مرتبط با کارگاه، کارگران و کارفرمایان کل کشور مشمول کار‌های سخت و زیان‌آور، بهبود و ارتقای وضعیت ایمنی در کارگاه‌های مشمول سخت و زیان‌آور با ایجاد هشدار مهلت دو ساله جهت سالم‌سازی شرایط محیط کار و ایجاد وحدت رویه در کمیته‌های استانی، کاهش مدت زمان رسیدگی به پرونده‌های متقاضیان و کاهش نیاز به مراجعه حضوری ارباب رجوع و در نهایت افزایش رضایتمندی جامعه هدف می‌گردد.
متقاضیان واجد شرایط بازنشستگی می‌توانند با مراجعه به آدرس PRKAR. mcls. gov. ir و از طریق زیرسامانه مشاغل سخت و زیان‌آور درخواست بررسی و تطبیق مشاغل خود را به صورت الکترونیکی به کمیته استانی ارائه کنند. مراحل بعدی فرآیند که در حال طراحی است بدین گونه که پس از بررسی مدارک ارائه شده و انجام بازدید و بازرسی از سوی بازرسان کار و بهداشت حرفه‌ای و بررسی نتایج آلاینده سنجی به عمل آمده از محیط کار، اعضای کمیته نسبت به صدور رأی اقدام و رأی صادره از طریق سامانه به طرفین ابلاغ می‌شود.
سامانه دوم:
طراحی و اجرای سامانه برخط حوادث شغلی
در این سامانه امکان ثبت درخواست‌های بازرسی و اعلام حوادث شغلی به وقوع پیوسته در کارگاه‌های مشمول قانون کار از سوی اشخاص حقیقی (کارگران و بستگان اشخاص حادثه‌دیده) و اشخاص حقوقی (کارفرما، نمایندگان قانونی کارفرما و سایر مراجع رسمی درخواست‌کننده) پیش‌بینی شده است. متقاضیان درخواست حوادث ناشی از کار می‌توانند با مراجعه به سامانه جامع روابط کار به نشانی prkar. mcls. gov. ir پس از احراز هویت، بخش بررسی حوادث ناشی از کار را انتخاب و ثبت درخواست کنند.
در راستای اجرای تبصره ماده ۹۵ قانون کار این سامانه طوری طراحی شده که امکان ثبت آنلاین حوادث به وقوع پیوسته در کارگاه‌های مشمول قانون کار فراهم شده است، به طوری که علاوه بر کارگران و مراجع رسمی درخواست‌کننده، کارفرمایان و نمایندگان قانونی آنان نیز امکان گزارش و ثبت حوادث ناشی از کار به وقوع پیوسته ازسوی کارفرمایان مشمول قانون کار فراهم شده است. بدین منظور پس از ثبت اطلاعات کامل حادثه از سوی متقاضی، کد رهگیری برای متقاضی پیامک شده و امکان رصد و پیگیری درخواست‌های ارسالی در هر مرحله از مراحل بررسی هستند.
پس از ثبت اطلاعات از سوی متقاضیان، درخواست‌ها به رئیس اداره کار شهرستان ارجاع و مورد بررسی قرار گرفته و در صورت نیاز به بازرسی، با توضیحات و دستور، به کارشناس مسئول بازرسی ارجاع و سپس از سوی کارشناس مسئول به بازرس کار ارسال می‌شود. پس از دریافت دستور، بازرس کار با مراجعه به محل وقوع حادثه براساس فرمت گزارش تعریف شده نسبت به جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز اقدام کرده و پس از انجام بررسی‌های فنی و تحقیقات میدانی مورد نیاز، بازرس کار نسبت به تکمیل فرم گزارش بررسی حادثه و درج شرح نحوه وقوع حادثه، علل وقوع حادثه براساس مستندات آیین نامه‌های مصوب شورای عالی حفاظت فنی مربوطه اقدام و گزارش مربوطه را جهت اقدامات بعدی برای رئیس مافوق خود ارسال می‌کنند.
در نهایت، گزارش بازرس کار در دبیرخانه اداره کار شهرستان ثبت و پاسخنامه مرجع رسمی درخواست‌کننده (مرجع انتظامی، دادسرا یا سازمان تأمین اجتماعی) تنظیم و همراه با گزارش بازرس کار به مرجع مربوطه ارسال می‌شود.
همزمان با پاسخنامه به مراجع رسمی درخواست‌کننده، نواقص آیین‌نامه‌ای منجر به بروز حادثه در راستای پیشگیری از بروز مجدد آن، طی ابلاغیه‌ای تحت عنوان ابلاغ رفع نقص تنظیم شده که بعد از ثبت در دبیرخانه برای کارفرما ارسال می‌شود.
سامانه سوم:
سامانه بازرسی از کارگاه‌های مشمول قانون کار
با عنایت به ماده ۹۶ قانون کار، بازرسان کار موظفند بر اجرای صحیح مقررات قانون کار و آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های حفاظت فنی در کارگاه‌های مشمول قانون کار به دو صورت بازرسی موردی و ادواری نظارت کنند. بازرسان کار براساس تقاضای کارگران، کارفرمایان و مراجع ذی‌ربط در چارچوب وظایف قانونی خود از کارگاه‌های مشمول قانون کار، بازرسی کنند یا طبق برنامه زمانبندی شده این مهم انجام می‌شود.
سامانه بازرسی از کارگاه‌های مشمول قانون کار با هدف توسعه دولت الکترونیک و به منظور بسترسازی نظارت سیستمی بر کارگاه‌های مشمول قانون کار و با محوریت ثبت و مستندسازی تخلفات کارفرمایان از قانون کار و آیین‌نامه‌های حفاظت فنی تهیه و در حال اجرای آزمایشی در اداره کل بازرسی کار است. در سامانه بازرسی ادواری که با هدف شناسایی و اولویت دهی به کارگاه‌های پر خطر برای انجام بازرسی‌های دوره‌ای تهیه شده است، ابتدا در هر شهرستان با توجه به ظرفیت‌های آن شهرستان در حوزه بازرسی (تعداد بازرسان کار، ظرفیت بازرسی هر بازرس کار در سال، سهم بازرسی ادواری هر بازرس کار و انتخاب دوره زمانی (سه ماهه یا شش ماهه یا یک‌ساله) تعداد کارگاه‌ها جهت بازرسی ادواری برای زمان مورد نظر به دست می‌آید سپس با توجه به گروه‌های فعالیت پرخطر و ضریب اهمیتی که برای شاخص‌های مورد نظر تعریف شده است، فهرست کارگاه‌های پرخطر استخراج شده جهت بازرسی به بازرسان کار در هر شهرستان ارسال می‌شود.
در اجرای بازرسی‌های موردی، امکان ثبت شکایت یا درخواست بررسی نحوه اجرای صحیح مقررات قانون کار و آیین نامه‌های حفاظت فنی در سامانه جامع روابط کار (prkar. mcls. gov. ir) و پیگیری آن فراهم است، به طوری که درخواست متقاضیان در هر شهرستان به بازرسان کار ارجاع و موضوع به صورت بازرسی موردی از سوی بازرس کار پیگیری می‌شود.
بر همین اساس، بازرسان کار حین انجام بازرسی‌های ادواری و موردی، اطلاعات کارگاه را تکمیل و موارد نقص را به کارفرما به صورت الکترونیکی ابلاغ می‌کنند و صدور ابلاغ در محل و نظارت برخط بر عملکرد بازرسان کار فراهم می‌شود.
مزایای اجرای سامانه‌های اداره کل بازرسی کار
- هوشمندسازی بازرسی از کارگاه‌های پرخطر
- ارتقای ایمنی در کارگاه‌های کشور
- ایجاد بانک اطلاعاتی صحیح در حوزه بازرسی کار
- دسترسی به آمار و اطلاعات صحیح در حوزه بازرسی کار
- ایجاد شفافیت در اطلاعات مربوط به زیرسامانه‌های اداره کل بازرسی کار
- کاهش بروکراسی اداری و عواقب ناشی از آن برای جامعه کارگری و کارفرمایی
- صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌ها
- دسترسی آسان به گردش کار فرآیند درخواست متقاضی و اعتمادسازی در آن‌ها
- کاهش هزینه‌های دولت در فرآیند‌های رسیدگی به درخواست متقاضی
- صرفه‌جویی در وقت و انرژی و کاهش آلودگی در سطح شهر با توجه به عدم مراجعه حضوری متقاضیان
- تسهیل و افزایش سرعت در ارائه خدمات زیرسامانه به متقاضیان
- امکان رصد و پیگیری مراحل انجام کار از سوی متقاضی در مراحل به صورت برخط
- امکان تهیه گزار‌ش‌های پویا و متنوع و به روز از سامانه
- رفع اختلاف در گزارش‌دهی آماری حوادث در کشور
- تسریع در خدمت‌رسانی به مردم
- قابلیت رصد وضعیت ایمنی کارگاه‌های بازرسی شده و حوادث ناشی از کار کل کشور به صورت برخط
