جوان آنلاین: عده کمی از مشترکان بخش خانگی گاز با مصارف بسیار بالا و خارج از عرف موجب شدند که مصرف در بخش خانگی به شکل انفجاری در فصول سرد سال افزایش یابد و این مصرف بالا نیز نه تنها برای گرم شدن خانه خود نیست بلکه برای اقداماتی لاکچری و غیرمعقول نظیر گرم کردن آب استخر در زیر برف یا دما‌های پایین‌تر از صفر درجه سلسیوس است که باید با سیگنال قیمتی و دریافت واقعی قیمت گاز و حتی قیمتی بسیار بالاتر از قیمت تمام شده واردات گاز با این مشترکان پرمصرف برخورد کرد. مهم‌ترین نکته در زمینه اجرای کامل تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها، اهمیت کنترل مصرف مشترکان پرمصرف است که باعث خواهد شد در فصول سرد سال که کشور دچار ناترازی مقطعی گاز است؛ با سیگنال‌دهی مناسب قیمتی به مشترکان پرمصرف بخش خانگی، علاوه بر کاهش سرانه مصرف مشترکان پرمصرف، بخشی از نیاز گاز صنایع نیز در فصول سرد سال تأمین شود.
بهینه‌سازی مصرف انرژی به حدی اهمیت دارد که بخشی از رشد اقتصادی سال اخیر ایران از طریق همین تمرکز بر بهینه کردن مصرف و رشد بهره‌وری در بخش مصرف و کاهش هدررفت گاز ایجاد شده است. نظام تعرفه‌گذاری پلکانی مؤثر پرمصرف‌ها، تنها با تمرکز برقطع یارانه انرژی مصارف خارج از عرف و اخذ قیمت واقعی واردات گاز از مشترکان پرمصرف، نقش کلیدی در مدیریت مصرف در بخش خانگی و کاهش مصارف لاکچری و غیرمعقول گاز نظیر گرم کردن آب استخر در زیر برف دارد و از طرف دیگر مشترکان کم مصرف نیز مشمول معافیت از پرداخت قبض خواهند شد و از همین محل تنبیه مشترکان پرمصرف، برای تشویق مشترکان کم مصرف بخش خانگی با قبوض رایگان اقدام خواهد شد.
همچنین تمرکز بر اصلاح نظام یارانه‌های انرژی در بخش خانگی موجب خواهد شد، در آینده‌ای نزدیک به هر نفر به جای قیمت ارزان انرژی، یارانه‌ای به میزان مصرف درون الگوی مصرف به شکل خود انرژی تحویل داده شود و از این پس مردم هستند که با یکدیگر تعأمل خواهند داشت و گاز مازاد نیاز یا باید از بازار متشکل انرژی تأمین شود یا معادل هزینه روز واردات گاز، به صورت قیمت واقعی گاز وارداتی توسط مشترکان خارج از الگوی بهینه باید پرداخت شود.
از طرف دیگر با کاهش مصرف در بخش خانگی، زمینه استفاده از انرژی در بخش صنعتی و عدم توقف تولیدات صنعتی نیز فراهم خواهد شد که نشان از اهمیت اجرای فاز دوم تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها دارد.
مهم‌ترین نکته در زمینه اجرای کامل تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها، اهمیت کنترل مصرف مشترکان پرمصرف است که باعث خواهد شد در فصول سرد سال که کشور دچار ناترازی مقطعی گاز است؛ با سیگنال‌دهی مناسب قیمتی به مشترکان پرمصرف بخش خانگی، علاوه بر کاهش سرانه مصرف مشترکان پرمصرف، بخشی از نیاز گاز صنایع نیز در فصول سرد سال تأمین گردد.
صنعت؛ فدای گرم کردن استخرها!
سید علی مرتضوی کارشناس حوزه اقتصادی در گفتگو با «جوان» با اشاره به مصرف بیش از حد پرمصرف‌ها و تأثیرات آن بر صنایع تصریح کرد: «مصرف بیش از حد مشترکان پرمصرف و بسیار پر مصرف باعث شده سهم صنایع از گاز طبیعی محدود شود. ایران ۱۸ درصد از ذخایر گاز جهان را دارد و ۲۲ پالایشگاه مشغول تولید گاز هستند؛ اما حتی این میزان از تولید نیز کفاف مصارف کشور را نمی‌دهد و گاز صنایع در روز‌های سرد زمستان قطع می‌شود. با نیمه تعطیل شدن صنایع در زمستان‌ها ارزش افزوده کمتری در اقتصاد ایجاد می‌شود، اما با بهینه‌سازی مصرف مشترکان پرمصرف، گاز طبیعی به همه مشترکان در بخش‌های مختلف می‌رسد و بخش صنعت نیز از این انرژی پاک و دوستدار محیط‌زیست، بهره‌مند خواهد شد.»
این کارشناس ادامه داد: «مصرف گاز خانگی سال به سال بیشتر می‌شود و گاز واحد‌های صنعتی در روز‌های سرد زمستان، قطع می‌شود. یکی از مهم‌ترین و ارزان‌ترین اقداماتی که برای رفع ناترازی می‌توان انجام داد بهینه‌سازی مصرف گاز در بخش خانگی است. اگر شیوه مصرف گاز در کشور بهینه نشود، با تداوم وضعیت مصرف فعلی و تولید فعلی؛ ناترازی گاز تا سال ۱۴۲۰ به بیش از ۵۰۰ میلیون متر مکعب در روز می‌رسد. عده قلیلی از مشترکان در بخش خانگی با مصارف غیرعادی و خارج از الگوی بهینه علاوه بر افزایش سرانه مصرف گاز، بیشترین حجم یارانه انرژی را نیز دریافت می‌کنند برای اصلاح این وضعیت باید روی مصارف خارج از عرف مشترکان پرمصرف، عوارض وضع شود و قیمت گاز نیز به صورت تصاعدی افزایش یابد به نحوی که مصارف خارج از الگوی بهینه هیچ یارانه انرژی دریافت نکنند که این مدل مترقی قیمت‌گذاری، نظام تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها نام دارد.»
وی با اشاره به اثرات ناترازی انرژی بر صنعت تصریح کرد: «ناترازی انرژی در فصول سرد سال موجب عدم تولید صنایع و عدم صادرات این تولیدات خواهد شد که عدم‌النفع بزرگ اقتصادی را به همراه دارد. مصرف ۶۰ الی ۷۰ درصدی بخش خانگی و تجاری در چهار ماه سرد سال باعث کمبود گاز صنایع عمده می‌شود. عدم‌النفع ۱۲ میلیارد دلاری پتروشیمی‌ها، نیروگاه‌ها، کارخانه‌های فولاد و کارخانه‌های سیمان نتیجه قطعی گاز صنایع در زمستان است. بستن شیر گاز صنایع به طور آنی گریبان مردم را نیز می‌گیرد؛ زیرا با کاهش تولید عرضه محصولات نیز کاهش میابد و تقاضای مازاد بر تولید؛ قیمت‌ها را بالا می‌برد و تورم ایجاد می‌شود.»
این کارشناس اقتصادی با اشاره به این موضوع که هر مصرف کننده‌ای که بیشتر مصرف کند، سهم بیشتری از یارانه دارد، تصریح کرد: «افزایش روز افزون مصرف در بخش خانگی به دلیل مصرف پر مصرف‌هاست و یارانه ناعادلانه‌ای که به افراد پرمصرف می‌رسد باعث شده سه برابر اروپا گاز مصرف کنیم. نظام تعرفه‌ای فعلی به دلیل اعطای یارانه انرژی و انرژی ارزان به پرمصرف‌های مرفه، انگیزه بهینه‌سازی را ایجاد نمی‌کند و همین موضوع سبب بی‌اثر شدن سیاست قیمتی علیه مشترکان پرمصرف شده است. با این قیمت‌های پایین انگیزه برای صرفه‌جویی در مشترکان پرمصرف شکل نمی‌گیرد و با این مصرف بی‌رویه، دیگر گازی برای توسعه صنایع باقی نمی‌ماند.»
مرتضوی با اشاره به این موضوع که مهم‌ترین راهکار برای حل ناترازی استفاده بهینه پرمصرف‌ها از گاز است تصریح کرد: «آمار‌ها نشان می‌دهد که پرمصرف‌ها اکثراً از قشر‌های مرفه هستند. مرفه‌ها می‌توانستند با خرید بخاری‌های کم مصرف یا عایق‌بندی ساختمان گاز کمتری مصرف کنند، اما به جای آنکه برای بهینه‌سازی هزینه کنند، استخر خانه خود را با گاز یارانه‌ای گرم می‌کنند. منطقه‌های یک، دو و سه تهران مصرف سرانه بیشتری دارند و در مناطق شهری پایین‌تر تعداد مشترکان پرمصرف کمتر است. با قیمت‌گذاری دستوری و بسیار پایین گاز در ایران، قشر مرفه گاز بیشتری مصرف می‌کند و برای مصارف لاکچری خود هزینه کمی می‌پردازد در حالیکه این افراد تمکن مالی بیشتری دارند و می‌توانند هزینه واقعی گاز را پرداخت کنند.»
وی در ادامه افزود: «پرمصرف‌ها عمدتاً مصارف غیرمعقول و خارج از عرف دارند که باعث افزایش مصرف بخش خانگی می‌شود. از طرفی آمار‌ها نیز نشان می‌دهد که پرمصرف‌ها اکثراً از قشر‌های مرفه هستند. از همین رو نظام تعرفه‌گذاری مؤثر پلکانی به این افراد سیگنال قیمتی می‌دهد که موجب کاهش مصرف پرمصرف‌های مرفه خواهد شد. مصارفی نظیر گرم کردن استخر‌های روباز مشترکان پرمصرف مرفه موجب قطعی گاز صنعت شده است.»
مرتضوی کارشناس اقتصادی در پایان با اشاره به تأثیرات اجرای طرح تعرفه‌گذاری پلکانی، تصریح کرد: «در چهار ماه پایانی سال ۱۴۰۰ فاز اول طرح تعرفه‌گذاری پلکانی گاز اجرا شد که به نسبت مدت مشابه در سال ۱۳۹۹ مصرف روزانه گاز ۲۵ میلیون متر مکعب کاهش یافت. در فاز اول این طرح، جدولی دوازده پلکانی برای تعرفه گاز مشترکان ارائه شد که در سه پله اول تعرفه تغییری نمی‌کرد، اما از پله چهار تا دوازده در هر پله ۴۰درصد به مبلغ تعرفه اضافه می‌شد. آمار‌ها نشان می‌داد ۸۹ درصد مشترکان گاز در پله یک تا شش مصرف می‌کنند، اما ۱۱ درصدی که الگوی مصرف را رعایت نمی‌کنند، مرفه‌هایی هستند که برای رفاه بیشتر، گاز بیشتری مصرف می‌کنند. با استمرار این طرح در سال‌های بعد، پرمصرف‌ها؛ بخش زیادی از ناترازی گاز را از طریق بهینه‌سازی مصرف و مدیریت مصرف جبران خواهند کرد.»
لزوم تمرکز بر مدیریت مصرف بخش خانگی جهت حل معضل توقف تولیدات صنعتی
علی جدی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در گفتگو با «جوان» با اشاره به این موضوع که نفت، گاز، بنزین و تمام حامل‌های انرژی جزو انفال عمومی هستند، تصریح کرد: «نحوه اختصاص یارانه انرژی در کشور باید با دقت تدوین شود. روش تعرفه‌گذاری غیرپلکانی که در آن هر کس بیشتر از گاز مصرف کند، بیشتر از یارانه بهره می‌برد، درست نیست.»
وی ادامه داد: «گاز به عنوان یک نعمت خدادادی در ایران با قیمت بسیار پایینی در اختیار مردم قرار می‌گیرد. به طوری که حتی هزینه‌های تولید نیز از مردم دریافت نمی‌شود. مصرف بی‌رویه در بخش خانگی به کسری تراز گاز در فصول سرد سال منجر می‌شود که قطعی گاز صنایع عمده را به دنبال دارد. صدمه‌ای که بخش تولید از قطعی گاز می‌بیند، بسیار جدی است و به همین دلیل ضرورت دارد مدیریت مصرف گاز در کشور مدنظر قرار بگیرد. تعرفه‌گذاری پلکانی روش معقولی است. به این معنا که افراد تا محدوده مصرفی خاصی از یارانه انرژی بهره‌مند می‌شوند و برای مصارف بالاتر از الگو هزینه‌ها به صورت پلکانی افزایش می‌یابد.»
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس خاطرنشان کرد: «در تعرفه‌گذاری پلکانی در پله آخر که عمدتاً شامل اقشار مرفه جامعه است، قیمت گاز به بهای صادراتی نزدیک می‌شود.»
وی ادامه داد: «بدیهی است که دولت وظیفه‌ای برای ارائه یارانه برای مصارف غیرضرور ندارد. مشترکانی که در چارچوب الگو از گاز استفاده می‌کنند، هزینه گاز مصرفی‌شان یارانه‌ای است. حتی مشترکان خوش مصرف مشمول بخشودگی می‌شوند و مشوق‌های در نظر گرفته شده بهره می‌برند. اما مشترکانی که مصارف غیرمتعارف دارند، باید هزینه واقعی گاز را بپردازند.»
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس خاطرنشان کرد: «نکته مهمی که باید مردم بدانند این است که قرار نیست هزینه گاز مصرفی خانوار‌ها به صورت عمومی افزایش پیدا کند. روش تعرفه‌گذاری پلکانی هدفش این است که مصارف غیرضرور مدیریت شوند.»
وی ادامه داد: «نمی‌توانیم به مصارف خارج از الگو از محل انفال و اموال عمومی یارانه پرداخت کنیم. به همین دلیل با استفاده از روش تعرفه‌گذاری پلکانی گاز که در مجلس نیز تصویب شد، درصدد بهینه‌سازی مصرف هستیم. به نحوی که پرمصرف‌ها هزینه واقعی گاز را بپردازند و خوش مصرف‌ها از گاز به قیمت یارانه‌ای و حتی بخشودگی و مشوق بهره‌مند شوند.»
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس خاطرنشان کرد: «تعرفه‌گذاری پلکانی یک روش منطقی و عادلانه برای تعیین قبوض گاز مشترکان است. از این روش در کشور‌های مختلف استفاده می‌شود و کارآیی‌اش ثابت شده است.»
وی در خصوص آمار شرکت ملی گاز ایران مبنی بر اینکه اجرای فاز اول این طرح به مدیریت محسوس مصرف گاز کمک کرد، توضیح داد: «روش‌های مختلفی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی وجود دارد. باید به فرهنگ‌سازی برای مصرف صحیح انرژی بپردازیم و از روش‌هایی مانند تعرفه‌گذاری پلکانی نیز بهره ببریم تا بهترین نتیجه را به دست آوریم.»
کسانی که پارسال قبضهای چند ده میلیونی داشته اند اگریک هفته ای شمال تشریف برده خوش گذرانده و درنتیجه یک بار استخر روبازشان را با گاز گرم نکنند و نه تنها گازشان مجانی است که پول پارسال را هم پس میگیرند 
