جوان آنلاین: روایت یک نوجوان از زمینه‌ها و روز‌های آغازین جنگ تحمیلی در یکی از شهر‌های جنوبی کشورمان، خرمشهر، اگرچه برای مخاطب نوجوان امروز مانند مرور تاریخ بخش‌هایی از ایران در گذشته‌ای نه‌چندان دور است، اما برای آن‌ها که این دوره تاریخی معاصر را زیسته‌اند، یادآور خاطرات تلخ و شیرینی است که کشورمان در اواخر دهه ۶۰ با آن درگیر بوده‌است. اغلب نویسندگان ادبیات پایداری هنوز خاطرات و ذهنیاتی از آن دوران دارند که وقتی در قالب ادبی داستان مکتوب و منتشر می‌کنند، برای نسل جدید خوانندگان کتاب در ایران، مواجهه ادبی با تاریخ معاصر محسوب می‌شود که در کنار یادآوری رشادت‌های رزمندگان و همچنین رنج‌ها و مقاومت ساکنان مناطق مرزی در دفاع مقدس، ابعاد دیگری از روح حماسی حاکم بر آن دوران را هم متجلی می‌کند. از رمانهای قابل‌توجه در این زمینه، اثری با عنوان «موندو» به قلم محمدرضا آریان‌فر است که با محوریت زندگی یک نوجوان خرمشهری در آستانه شروع جنگ تحمیلی حکومت بعثی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران و همچنین روز‌های ابتدایی جنگ در محدوده جغرافیایی خرمشهر در استان خوزستان روایت می‌شود. قهرمان اصلی داستان، «مهران» نام دارد که به قول خودش در کتاب، همه او را «موندو» صدا می‌کنند. ۱۳ ساله است و دوستانی دارد و خانواده و آشنایانی که همگی زندگی روزمره خود را در یکی از شهر‌های جنوبی کشورمان، خرمشهر می‌گذرانند و هر کدام دغدغه‌ها و مسائل شخصی خاص خود را در زندگی دارند، اما با شنیده شدن زمزمه‌های شروع جنگ، زندگی این افراد وارد مرحله تازه‌ای می‌شود و چالش‌های اصلی داستان از این مرحله به بعد آغاز می‌شود.
کلیت رمان به دو بخش «آتش زیر خاکستر» و «خاکستر زیر آتش» تقسیم‌شده و همان طور که از عناوین این بخش‌ها می‌توان حدس زد، بخش اول به روز‌های قبل از شروع رسمی جنگ تحمیلی اختصاص یافته که به ظاهر وضعیت عادی است و آدم‌ها دارند زندگی روزمره خود را می‌گذرانند، اغلب دغدغه‌های شخصی و خانوادگی خود را دارند، اما زیر پوست شهر، تحرکاتی از جانب دشمن بعثی در حال وقوع است که خیلی محسوس نیست و تنها افراد خاصی که برخی مشاغل حساس دارند، نشانه‌های آن را احساس می‌کنند، اما در بخش دوم، عملاً جنگ تحمیلی شروع‌شده و دیگر آن تعادل قبلی در زندگی روزمره افراد دیده نمی‌شود. آدم‌ها ناخواسته از خانواده و حتی محل زندگی خود دور و پراکنده می‌شوند و در این میان، رفتار‌ها و حرکات شخصیت موندو که در مرکزیت داستان قرار دارد، زیر ذره‌بین نویسنده قرار میگیرد. موندو در یک خانواده نسبتاً پرجمعیت، همراه پدر و مادر، سه خواهر و مادربزرگ‌ها بزرگ‌شده و یکی از تبعات جنگ که آدم‌ها و حتی اعضای خانواده‌ها را از هم دور می‌کند، تأثیر بیشتری بر روحیه او می‌گذارد. وقتی اطرافیان موندو هر یک درگیر مسائل شخصی خود در بحبوحه جنگ می‌شوند، موندو به یکباره احساس تنهایی می‌کند و، چون در سن حساس نوجوانی قرار دارد، ناخودآگاه به تخیل و خیالپردازی روی می‌آورد و یک شخصیت غیرانسانی، که مترسکی ساخته و پرداخته خودش است، همدم و همراه او در آن روز‌های بحرانی و آشفته ایام جنگ می‌شود. بخشی از داستان به دلخوشی‌های موندو با این شخصیت غیرانسانی اختصاص‌یافته که او تقریباً در همه‌جا مترسک را همراه خود دارد. حتی زمانی که گلوله‌باران بخش‌های مختلف شهر توسط دشمن بعثی به اوج می‌رسد و گروه‌های زیادی از ساکنان بی‌دفاع و بی‌پناه شهر چاره‌ای جز ترک خانه و کاشانه خود نمی‌بینند و اموال و دلبستگی‌های خود را در شهر رها می‌کنند و راهی مناطق امن در شهر‌ها و روستا‌های اطراف می‌شوند، موندو همواره مترسک را با خود دارد و حتی در فکر و ذهنش با مترسک به عنوان یک دوست و همراه، حرف می‌زند، هر چند این درددل و حرف‌زدن با مترسک، طبعاً یک‌طرفه است و موندو بیشتر خودش با خودش حرف می‌زند و به ظاهر مخاطبش مترسک است. در بخش‌های زیادی از نیمه دوم رمان، موندو بیشتر یک مشاهده‌گر است که اغلب بی‌هدف در شهر پرسه می‌زند، صدای بمبارانها را می‌شنود، گاهی خودش را به نزدیک محل بمباران شده می‌رساند و از نزدیک خرابی‌های به‌جا مانده از خانه‌ها و مغازه و تأسیسات شهری و همچنین پیکر شهدا و مجروحان را می‌بیند و متأثر می‌شود، اما چاره کار را در دنیای نوجوانانه خود، به پناه بردن به تخیل می‌بیند و به مترسک پناه میبرد و با او گاهی از صحنه‌هایی که دیده یا درباره‌شان شنیده حرف می‌زند. نویسنده کوشیده‌است با خلق یک شخصیت غیرانسانی در بطن داستان، یعنی همان مترسک و هموار کردن مسیر خیالپردازی برای قهرمان داستان، موندو، تا حدود زیادی از بیان مستقیم خشونت جاری در جریان جنگ بکاهد و صحنه‌های اغلب خشونت‌بار جنگ را از فیلتر عنصر خیالپردازی توسط قهرمان نوجوان داستان عبور دهد تا روح و روان مخاطب نوجوان رمان هم در معرض آسیب احتمالی ناشی از مواجهه مستقیم با صحنه‌های خشونت‌بار جنگ قرار نگیرد. رمان موندو از این منظر، اثر قابل‌توجهی است، چون بسیاری از ویژگی‌های آثار جنگی برای مخاطبان نوجوان را رعایت کرده و خوانندگان نوجوان آثارش را با فاصلهگذاری تعمدی بین خشونت جنگ و روحیه حساس نوجوانان، با یک روایت خیال‌انگیز از یک موقعیت بحرانی آشنا کرده‌است. چاپ اول کتاب «موندو» نوشته محمدرضا آریان‌فر در ۱۴۶ صفحه با شمارگان ۵۰۰ نسخه و قیمت ۶۵ هزار تومان از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده‌است.
