جوان آنلاین: گذار به سمت بودجه بدون نفت یک هدف استراتژیک برای بسیاری از کشور‌های تولیدکننده نفت از جمله ایران است. هدف اصلی، تنوع بخشیدن به پایه درآمد اقتصاد و تغییر اتکا از درآمد‌های نفتی نوسان به منابع درآمد پایدارتر است. دستیابی به این امر مستلزم استفاده از منابع پایدار برای هزینه‌های جاری و سرمایه‌گذاری مجدد درآمد حاصل از فروش دارایی‌های سرمایه‌ای برای توسعه و کسب دارایی‌های سرمایه‌ای جدید در اقتصاد است. سال مالی ۱۴۰۳ نشان‌دهنده دوره بسیار مهمی برای ایران در این گذار است که دولت گام‌های مهمی برای افزایش درآمد‌های مالیاتی و اجرای اصلاحات ساختاری با هدف تحقق بودجه بدون نفت برداشته است.
فرار مالیاتی موضوع مهمی در هر اقتصادی است و ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. فرار مالیاتی مالیات‌دهندگان بزرگ، به ویژه در بخش‌های شفاف و زیرزمینی اقتصاد، یکی از نگرانی‌های اصلی دولت ایران بوده است. دولت سیزدهم نیز به منظور کاهش وابستگی کشور به نفت و خنثی کردن اثرات تحریم‌ها، تمرکز خود را بر مبارزه با فرار مالیاتی گذاشته است. اصلاح ساختاری بودجه ۱۴۰۳ با هدف حرکت به سمت کاهش کسری تراز عملیاتی، به عنوان گامی مهم در دستیابی به بودجه بدون نفت برجسته شده است. با توجه به اینکه انتظار می‌رود بیش از ۶۲ درصد از درآمد کشور برای سال آینده از طریق درآمد‌های مالیاتی پایدار ایجاد شود، مبارزه با فرار مالیاتی در تضمین درآمد‌های مالیاتی پایدار بسیار مهم می‌شود. اقتصاد زیرزمینی در ایران به عنوان حوزه قابل توجهی که در آن فرار مالیاتی رخ می‌دهد، شناسایی شده است. برآورد‌های بانک جهانی نشان می‌دهد که اقتصاد زیرزمینی حدود ۲۰ درصد از کل اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهد. با این حال، ارقام غیر رسمی نشان می‌دهد که فرار مالیاتی در بخش زیرزمینی می‌تواند به ۳۵ درصد برسد. اگر این روند ادامه پیدا کند، اقتصاد زیرزمینی می‌تواند نزدیک به نیمی از اقتصاد ایران را تشکیل دهد. بنابراین رسیدگی به فرار مالیاتی در این بخش برای دستیابی به درآمد‌های مالیاتی پایدار ضروری است. علاوه بر بخش زیرزمینی، فرار مالیاتی در بخش شفاف اقتصاد نیز رواج دارد. بسیاری از افراد و شرکت‌ها به عنوان مالیات دهندگان بزرگ شناخته شده‌اند، اما از روش‌های مختلفی برای فرار مالیاتی استفاده می‌کنند. این افراد و شرکت‌ها باید برای اصلاح نظام مالیاتی و افزایش درآمد‌های مالیاتی مورد هدف قرار گیرند.
در میان مالیات دهندگان بزرگ در بخش شفاف، اینفلوئنسر‌ها و هنرمندانی که درآمد قابل توجهی کسب می‌کنند به عنوان گروهی با سطوح بالایی از فرار مالیاتی شناسایی شده‌اند. با وجود تعداد کمی که دارند، تأثیر قابل توجهی بر درآمد‌های مالیاتی دارند. عدم شفافیت دقیق در این بخش، فرار مالیاتی را برای اینفلوئنسر‌ها و هنرمندان آسان‌تر می‌کند. با شناسایی واسطه‌ها و تمرکز بر شفافیت جریان‌های مالی، مقامات مالیاتی می‌توانند به طور مؤثر از این قشر پردرآمد، اما فرار مالیاتی مالیات دریافت کنند. سایر مشاغل خاص در اقتصاد ایران مانند آرایشگاه‌ها نیز دارای فرار مالیاتی بالایی هستند. ارقام مالیات سرانه برای مشاغل در این صنایع اغلب پایین است و میزان مالیات پرداخت شده با حقوق یک کارمند دولت قابل مقایسه است. با این حال، درآمد حاصل از این مشاغل بسیار بیشتر از مالیات پرداخت شده است. با هدف قرار دادن مشاغل و اصناف با درآمد‌های کلان، مقامات مالیاتی می‌توانند از این نهاد‌ها مالیات بگیرند و درآمد‌های مالیاتی را افزایش دهند.
مالیات دهندگان بزرگ صنعتی نیز با استفاده از معافیت‌های غیرضروری به فرار مالیاتی کمک می‌کنند. این معافیت‌ها درآمد‌های دولت را کاهش می‌دهد و نیاز به اصلاح دارد. انگیزه‌های هدفمند باید برای اطمینان از درآمد‌های مالیاتی پایدار طراحی و معافیت‌های غیر ضروری حذف شوند. در پایان، مبارزه با فرار مالیاتی از سوی مالیات دهندگان بزرگ در هر دو بخش شفاف و زیرزمینی اقتصاد ایران برای دستیابی به درآمد‌های مالیاتی پایدار بسیار مهم است. اصلاح ساختاری دولت ایران در بودجه ۱۴۰۳ گامی در جهت درست با هدف کاهش کسری تراز عملیاتی و کاهش اتکا به نفت است. دولت با تمرکز بر شفافیت اقتصادی، شناسایی مالیات دهندگان بزرگ و اصلاح نظام مالیاتی می‌تواند به طور مؤثر با فرار مالیاتی مبارزه کند و درآمد‌های مالیاتی را افزایش دهد. این امر به کاهش وابستگی اقتصاد به نفت و کاهش تأثیر تحریم‌ها بر زندگی مردم کمک می‌کند.
