یکی از ابعاد هویت زنانه حضرت زهرا (س) همسری است. ایشان به تبعیت از کلام پدر که جهاد زن را در شوهرداری می‌دانست، اهتمام ویژه‌ای به ایفای این نقش در طول زندگی ۹ ساله با حضرت علی (ع) داشتند، به طوری که حضرت علی (ع) در توصیف کیفیت حضور ایشان در مقام همسر در خانه او می‌فرمایند: «هرگاه به فاطمه می‌نگریستم، همه رنج‌ها و ناراحتی‌هایم را فراموش می‌کردم.» نقش همسری حضرت زهرا (س) را می‌توان در ابعاد و مؤلفه‌های زیر مورد بازخوانی قرار داد:
اولین و مهمترین مصداق همسری شایسته اطاعت و فرمانبرداری از شوهر است که این امر در سیره و زندگی حضرت زهرا (س) به بهترین وجه تحقق یافته بود. یکی از نمونه‌های اطاعت‌پذیری ایشان از همسر خویش که در تاریخ نقل شده است، به ماجرای عیادت خلفای اول و دوم از ایشان در ایام بستری بودن مربوط می‌شود که حضرت علی (ع) از حضرت زهرا (س) سؤال کردند، آیا آن‌ها را به حضور می‌پذیری؟ و حضرت زهرا (س) در پاسخ فرمودند: «خانه، خانه توست و من همسر تو هستم. هر آنچه می‌خواهی انجام بده». این سخن در آن شرایط سخت روحی و جسمی ایشان، نشان از اوج ولایت‌پذیری و اطاعت از همسر در سیره حضرت زهرا (س) دارد.
حضرت زهرا (س) در همراهی و کمک‌کردن به همسرش حضرت علی (ع) از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کرد و ایشان را در راه رسیدن به اهداف مشترک زندگی و مسائل مختلف یاری می‌رساند. نقل است که روزی پیامبر (ص) از علی (ع) پرسید: زهرا را چگونه همسری یافتی؟ علی (ع) در پاسخ عرض کرد: او را در راستای اطاعت خدا یاوری نیکو یافتم.
ایشان همچنین در مدارا و سازش با مقدورات شوهر کاملاً طبق توصیه پدرش عمل کردند که فرمودند: «هر زنی با شوهر خود مدارا نکند و او را به چیزی بکشاند که قدرت و توان آن را ندارد، هیچ کار نیکی از او قبول نخواهد شد و در حالی خدا را ملاقات خواهد کرد که خدا بر او خشمناک است. کم‌توقعی حضرت زهرا (س) از همسرش علی (ع) در حدی بود که در طول ۹ سال زندگی مشترک، حتی برای یک بار، تقاضای مادی از علی (ع) نکرد. روزی به خانه حضرت زهرا (س) غذا نرسید، حضرت زهرا (س) اندوخته غذایی خود را به کودکان گرسنه‌اش داده بود و خود شب را گرسنه‌تر از آن‌ها به سر برد. علی (ع) بامداد آن شب، از حضرت زهرا (س) تقاضای غذا کرد، حضرت زهرا (س) ماجرا را به عرض علی (ع) رسانید، علی (ع) فرمود: «در چنین وضعی چرا به من نگفتی تا به جست‌وجوی غذا بپردازم؟» فاطمه (س) در پاسخ گفت: «من از خدایم شرم کردم که موجب شوم تا شما خود را در فشار قرار دهید و بر چیزی که مقدورتان نیست، خود را به زحمت افکنید.»
حضرت فاطمه (س) با الهام از دستورات الهی و با دارا بودن درک صحیح از روابط زن و شوهر، همواره به همسر بزرگوارش احترام و عشق می‌ورزید و او را مورد محبت قرار می‌داد و در کلام خود علاقه و احترام را توأماً در نظر داشت. در میان جمع او را با کنیه ابوالحسن و گاه او را یابن عمّ رسول‌الله (ص) خطاب می‌کرد (همان، ۲۴۰). محبت حضرت فاطمه (س) نسبت به همسرش به اندازه‌ای بود که روایت شده است که در لحظات احتضار می‌گریست و به علی (ع) می‌فرمود: «به خاطر آنچه [از مشکلات و سختی‌ها]که پس از من به تو خواهد رسید می‌گریم.»
یکی دیگر از مصادیق تاریخی مبنی بر همسری شایسته حضرت‌زهرا (س) سازگاری با همسر و راضی نگه داشتن او از خود است. حضرت‌زهرا (س) طوری در خانه حضرت علی (ع) زندگی کردند که ذره‌ای غم، اندوه و عصبانیت ناشی از عدم‌سازش به این زندگی راه پیدا نکرد، چنان که حضرت علی (ع) در این زمینه تصریح فرموده است: «به خدا سوگند، زهرا تا آن زمان که خدا او را به سوی خود برد، مرا ناراحت نساخت و عملی انجام نداد که مرا ناخشنود کند.»
ایشان همواره سعی می‌کردند در محیط خانه و نزد شوهر خویش آراسته باشند. قرائنی در زندگی حضرت زهرا (س) وجود دارد که نشان می‌دهد حضرت سعی می‌کردند در محیط خانه و خانواده، عطرآگین و آراسته باشند. ایشان همیشه نزد خود عطر نگه می‌داشتند. از ام‌سلمه چنین رسیده است: «از ریحانه پیامبر (ص) عطر خواستم و گفتم: سرورم! آیا عطر و بوی خوشی نزد خویش دارید؟ ایشان فرمود: آری و بی‌درنگ شیشه عطری آورد و اندکی از آن را بر کف دستم ریخت. بوی خوشی از آن برخاست که هرگز به مشامم نرسیده بود.» نقل شده که حضرت فاطمه (س) حتی در واپسین لحظات زندگی به اسما فرمود: «عطر مرا که همیشه خود را با آن معطر می‌کردم، بیاور.»
منابع در دفتر روزنامه موجود است
پژوهشگر مطالعات جنسیت و خانواده
