سرویس سبک زندگی جوان آنلاین: گسترش شبکه‌های اجتماعی در میان مردم امروزه به گونه‌ای است که امکان کنترل سبک و شیوه زندگی با این نوع رسانه‌های جدید وجود ندارد، یعنی زندگی‌ای که در یک جامعه دینی تصور می‌کنید، در صورت اسرار بر سالم ماندن، قابلیت سازگار شدن با شبکه‌های اجتماعی که اینچنین فراگیر شده است و نظارتی بر آن نیست را ندارد. در واقع خوراک مسموم فضای مجازی برای یک خانواده سالم مناسب و مجاز نیست. حریم خصوصی غیرمطمئن از ویژگی‌های فرهنگی این شبکه‌های اجتماعی است. بین هویت حقیقی و هویت مجازی افراد در شبکه‌های اجتماعی شکاف وجود دارد و این کاملاً با فرهنگ زندگی اسلامی و محیط خانواده اسلامی تفاوت دارد. شبکه‌های اجتماعی افراد را به یک حریم خصوصی می‌برد که نمی‌تواند با شیوه‌ای که حداقل درخور تعلیم و تربیت و زندگی با سبک ایرانی – اسلامی خانواده‌هاست، سازگار باشد.
با آمدن شبکه‌های اجتماعی مجازی، شکل جدیدی از زندگی در فضای مجازی پدید آمده که روابط میان افراد با شکل سنتی آن تغییر کرده است و تأثیر غیرقابل‌انکاری بر روابط اجتماعی بر جای می‌گذارد. شبکه‌های اجتماعی یکی از پرطرفدارترین رسانه‌ها هستند که مخاطبان بسیاری به ویژه از قشر جوان را به دنبال دارند، فرد در شبکه‌های اجتماعی با افراد گوناگونی در ارتباط است که علایق خود در زمینه‌های مختلف را با آنها به اشتراک می‌گذارد. افراد در شبکه‌های اجتماعی می‌توانند هویتی کاملاً دلخواه داشته باشند و بر همان اساس ارتباط خود را با دیگران گسترش دهند. امروزه تغییرات فرهنگی و شکل زندگی افراد در جوامع موجب شده مردم ترجیح دهند در عین تنهایی، ارتباطات وسیعی با جهان پیرامون خود داشته باشند. شبکه‌های مجازی مختلف با سرویس‌ها و خدمات مختلفی که در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند، موجب تأثیرگذاری بیشتر روی زندگی آنها، جامعه و رفتار‌های اجتماعی می‌شوند که یکی از تأثیرات منفی آن روی روابط بین فردی است؛ به‌عنوان‌مثال، مطالعه‌ای در انگلستان نشان داده است حدود یک‌سوم طلاق‌ها در این کشور با شبکه اجتماعی فیس‌بوک در ارتباط است. برخی از شبکه‌های مخصوص اشتراک عکس، با قرار دادن عکس‌هایی از زندگی شخصی کاربران، تقلید از سبک زندگی غربی، تجمل‌گرایی و همچنین تاثیرگذاری فرهنگ‌های مختلف را ترویج می‌دهند.
امروزه خانواده ایرانی در سبد فرهنگی خود مواجه با شبکه‌های ماهواره‌ای، فضای مجازی، رسانه‌های مدرن و... است که هر کدام می‌تواند بخشی از فرآیند تأثیرگذاری در فرهنگ خانواده باشد. بعضی از شبکه‌های ماهواره‌ای که به طور تخصصی تمام تمرکز خود را بر مقوله خانواده نهاده است و پیام مشترک برنامه‌های این شبکه‌ها ترویج و عادی‌سازی خیانت همسران به یکدیگر، عادی جلوه دادن روابط جنسی دختر و پسر پیش از ازدواج، ترویج فرهنگ با هم و هم خانه بودن به جای ازدواج است.
طلاق در خانواده‌ها از جمله وجوه منفی پدید آمده از درون نهاد اجتماعی این شبکه‌هاست که آثار مخرب آن در ابعاد اجتماعی بسیار زیاد بوده و ناهنجاری‌های اجتماعی بسیاری را موجب می‌شود. محتوای نامناسب این شبکه‌ها موجب کاهش ارتباطات خانوادگی می‌شود. شبکه‌های اجتماعی توانایی آسیب زدن به بنیان خانواده، شایعه‌پراکنی و انتشار اخبار کذب را دارند و می‌توانند با انتشار گسترده یک خبر دروغ و شایعه آن را به حقیقت تبدیل کنند! حضــور مستمر و مداوم هر یک از زوجین در فضای مجازی به ویژه در حضور دیگری، با کاهش توجه به نیاز‌های عاطفی و روانی همسران همراه است و افزایش نارضایتی و تنش‌های روانی را به دنبال دارد. در بسیاری از مواقع ارتباطات نامتعارف و مکرر با جنس مخالف در فضای مجازی سبب از بین رفتن قبح ماجرا می‌شود و در پی آن خیانت همسران را نسبت به یکدیگر به وجود می‌آورد. عادی‌سازی ارتباطات غیراخلاقی در فضای مجازی به رواج بی‌وفایی و گسست در روابط همسران و شانه خالی کردن از مسئولیت در مقابل یکدیگر منجر می‌شود. به این ترتیب فضای مجازی می‌توانــد عاملی برای فاصله گرفتن زوجین از یکدیگر و طلاق گردد.
به عبارت دیگر، فضای مجازی اصلی‌ترین عامل خیانت و نیز نمونه بارز ســرد شدن زوجین نسبت به یکدیگر و همچنین بارزترین نوع طلاق عاطفی است؛ نقش مخرب شبکه‌های اجتماعی و مجازی در جامعه از بین رفتن پاکدامنی در برقراری ارتباط با جنس مخالف است که عاملی برای از بین رفتن حرمت‌ها شده است.
افت تحصیلی نیز از دیگر تبعات استفاده نادرست از شبکه‌های اجتماعی و اینترنت است. در خصوص شبکه‌های اجتماعی بازی‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی که از طریق دسترسی به موبایل یا رایانه می‌باشد می‌تواند به یادگیری و تحصیلات فرزندان لطمه وارد سازد. کوچک‌ترین اثر مخرب فضای مجازی در خانواده‌ها این است که اعضای خانواده اکثر اوقات در زمان‌های حضور در خانه، غایب شده‌اند! در جمع خانواده نشسته، اما دلشان جای دیگری است. اگر هر یک از اعضای خانواده به حال خود رها شوند خواه ناخواه به گمراهی می‌روند. اما آموزش و راهنمایی زمانی مؤثر است که فرزندان به مسائل نامناسب مبتلا نشده باشند و آلودگی‌های فضای مجازی، روح و جسم آنها را تسخیر نکرده باشد و افکار باطل، مطالب غیراخلاقی و شبهات فراوان اعتقادی ذهن آنان را دچار تشویش و تخریب نکرده باشد.
والدین می‌بایست در ابتدا خود را مقید به اصول اخلاقی دانسته تا به تبع آن فرزندان از آنها پیروی کنند.
والدین باید میان نیاز حقیقی فرزندان و درخواست‌های افراطی آنها تفاوت قائل شوند و ابزاری برای فرزندان تهیه کنند که محتوای مناسبی داشته باشد و به تعبیری محرک آنها در مسائل غیراخلاقی نباشد. زمان و مکان استفاده از فضای مجازی یکی از راهکار‌های مهم برای استفاده بهینه و مطلوب از فضای مجازی است. والدین برای تغییر الگوی استفاده از فضای مجازی می‌توانند از گفتگو و تعاملات خانوادگی، ارتباط با اقوام و بستگان، ارتباط با دوستان شایسته، داستان‌گویی و بازی‌ها و تفریحات سالم بهره ببرند.
*پژوهشگر سواد رسانه‌ای
منابع و مآخذ:
۱) نامه جامعه- شماره ۱۱۰ - تأثیرات سوء شبکه‌های اجتماعی
۲) موج رسا- تلگرام چه بلایی بر سر خانواده‌های ایرانی آورده است؟
۳) شبستان- برنامه‌ریزی شبکه‌های ماهواره‌ای برای نابود کردن بنیاد خانواده است
۴) وبلاگ علوم اجتماعی- بررسی متغیر فضای مجازی و تاثیر آن بر خانواده
۵) تابناک- خوب، بد؛ فیس‌بوک!
