25 نوامبر، روز
ملی بوسنی است و دکتر جهانگیری معاون اول رئیس جمهور ایران، این روز را به رئیس
شورای وزیران این کشور رسماً تبریک گفته است؛ اما جمهوری بوسنی و هرزگوین از یک
روز ملی واحد برخوردار نیست و 25 نوامبر اگرچه
برای کروات ها و بوشنیاک های بوسنی روز ملی است ولی برای صرب های ساکن این سرزمین
یک روز غیر ملی و جعلی تلقی می شود.
واقعیت های
بوسنی
جمهوری بوسني و هرزگوين
کشوری است که با 51200 كيلومتر مربع مساحت و در حدود 4 ميليون نفر جمعيت در اروپاي
جنوبي و شمال غربي شبه جزيره بالكان واقع شده است. این کشور کوچک و کم جمعیت که
مردم و شهروندان آن را در ظاهر بوسنیایی می شناسند، سه ملیت و قومیت مختلف را در
دل خود جای داده است؛ بوشنیاکها، کروات ها و صرب ها، که به ترتیب به زبان های بوسنيايى،
كرواتی و صربی تکلم و به ترتیب مسلمان، مسیحی کاتولیک و مسیحی ارتدوکس هستند. بر
اساس آمارهای موجود 48 درصد از مردم این کشور بوشنیاک، 31 درصد صرب و 17 درصد کروات
هستند که از این میان ۴۰ درصد مسلمان، ۳۱ درصد ارتودکس و ۱۵ درصد کاتولیک هستند.
پس از پایان جنگ
جهانی دوم و تشکیل جمهوری سوسیالیستی یوگسلاوی، بوسنی با نام جمهوری سوسیالیستی بوسنی
و هرزگوین یکی از شش جمهوری یوگسلاوی گردید
و پس از فروپاشی یوگسلاوی، جمهوری بوسنی و هرزگوین، در پی همه‌پرسی استقلال انجام‌گرفته
در سال ۱۹۹۲، اعلام موجودیت کرد که سرآغاز جنگ‌های خونین در بالکان بود. در این
جنگ ها سه قومیت صرب، کروات و بوشنیاک در سرزمین بوسنی وارد جنگ شدند؛ جنگی که در
آن بوشنیاک های مسلمان قربانیان اصلی بودند.
جنگ خونین بوسنی
در سال 1995 با توافق صلح دیتون پایان یافت ولی این توافقنامه نیز نتوانست شکاف عمیق
قومیتی در این سرزمین را درمان کند. بر اساس توافقنامه دیتون یک دولت مشترک چند قومیتی
دمکراتیک برای کنترل سراسر مرزها بر بوسنی حاکم شد، همچنین لایه دومی از حکومت، شامل
دو بخش فدراسیون بوسنی و هرزگوین (در بر گیرنده دو قومیت بوشنیاک و کروات) و جمهوری
صربسکا (در برگیرنده صرب‌های مقیم بوسنی) نیز در نظر گرفته شد که هریک از این دو
نهاد از اختیارات وسیع حکومتی و قانون گذاری برخوردارند.
این شکل عجیب از
تقسیم بندی یک سرزمین واحد، اگرچه به جنگ پایان داد ولی بوسنی را با مشکلات عدیده
ای روبرو ساخت که یکی از این مشکلات تنوع و تعدد مناسبت ها و مراسمات ملی است؛
روزهایی که از منظر یک قوم جشن و از نظر دیگری یک روز عادی تلقی می شوند و در این
میان به جهت حساسیت های بالای ناسیونالیستی در منطقه بالکان، هیچ یک از اقوام
بوسنی تمایلی به صرف نظر از روز ملی خود را نشان نمی دهند.
تنوع و تعدد تعطیلات
رسمی در بوسنی
بر اساس توضیح
ذکر شده بوسنی از تنوع و تعدد روزهای مناسبتی و اعیاد ملی برخوردار است. بوسنی بر
اساس تقویم رسمی این کشور دارای 31 روز تعطیل رسمی است که هر کدام برای یک قومیت و
یک مذهب خاص دارای ارزش و اهمیت است. بر این
اساس از مجموع تعطیلات رسمی در کشور بوسنی و هرزگوین یک گروه تعطیلات رسمی عمومی و
سراسری، دو گروه جشن و روزهای تعطیل برای
نهادهای مستقل در بوسنی (فدراسیون بوسنی و جمهوری صربسکا) و سه گروه اعیاد و
مناسبت های رسمی برای ادیان سه گانه (مسلمانان، مسیحیان ارتدوکس و مسیحیان
کاتولیک) ساکن در بوسنی را شامل می شود که در ادامه به این روزها به صورت مختصر
اشاره می کنیم:
اول؛ تعطیلات عمومی
بوسنی و هرزگوین: در این روزها تمامی شهروندان بدون تفاوت های قومیتی،
دینی و محل سکونت تعطیل هستند، این روزها بسیار محدود و تنها شامل روزهای اول و
دوم ژانویه (سال نو میلادی) و اول و دوم می (روز جهانی کارگر) می شود.
دوم؛ تعطیلات خاص
شهروندان فدراسیون بوسنی و هرزگوین: که شامل روز 25 نوامبر به عنوان
روز ملی و یکم مارس به عنوان روز استقلال بوسنی است و توسط دو قومیت بوشنیاک
(مسلمان) و کروات (مسیحیان کاتولیک) روز ملی و تعطیل محسوب می گردد.
سوم؛ تعطیلات خاص
شهروندان جمهوری صربسکا: که سه روز نهم ژانویه (روز جمهوری)؛
نهم می (روز پیروزی) و بیست و یکم نوامبر
(روز توافقنامه دیتون) می شود و تنها در منطقه جمهوری صربسکا اعمال می گردد.
چهارم؛ تعطیلات
خاص مسیحیان کاتولیک: این مناسبت ها تنها در مناطقی که از اکثریت مسیحیان کاتولیک -که عموماً کروات ها
هستند- برخورداند اعمال می شود. این روزها
شامل ششم ژانویه (عید ظهور و تجلی عیسی)، عید پاک کاتولیک ها و اولین دوشنبه بعد از عید پاک، عید عشای ربانی،
پانزدهم اوت (عیدفرض مریم)، یکم نوامبر (روز واپسین)، دوم نوامبر (روز ارواح)،
بیست و پنجم دسامبر (کریسمس کاتولیک ها) و
بیست و شش دسامبر (روز سنت استفان) می شود.
پنجم؛ تعطیلات خاص
مسیحیان ارتدوکس: در این روزها شهرهایی که در آن صرب های ارتدوکس
اکثریت دارند از تعطیلات رسمی مذهبی برخورداراند. این روزها شامل: هفتم ژانویه (کریسمس
ارتدوکس ها)، چهاردهم ژانویه (سال نو ارتدوکس ها)، عید
پاک و بیست و هشتم اوت (عید فرض مریم مقدس ارتدوکس ها) می گردد.
ششم؛ تعطیلات
خاص مسلمانان: در شهرهایی که در
آن بوشنیاک های مسلمان در آن اکثریت را دارا هستند اعمال و شامل اولین روز از ماه محرم
(به عنوان سال نو اسلامی)، تولد حضرت رسول، عید قربان (چهار روز تعطیلات رسمی) و
عید فطر (سه روز تعطیلات رسمی) می شود.
25 نوامبر؛ روز
ملی مورد اختلاف
گفتیم که جمهوری
بوسنی و هرزگوین از یک روز ملی واحد برخوردار نیست و 25 نوامبر نیز یکی از این
روزهای ملی و مورد اختلاف محسوب می شود. در حالیکه هر ساله در فدارسیون بوسنی و
هرزگوین (بخش های بوشنیاک و کروات نشین) روز 25 نوامبر به عنوان روز ملی جشن گرفته
می شود و تعطیل رسمی است، در مناطق صرب نشین هیچ مراسم و جشنی دیده نمی شود و از
تعطیلی هم خبری نیست و این روز در جمهوری صربسکا تنها یک روز عادی است.
در این روز در
سال 1943 شورای ضد فاشیست بوسنی و هرزگوین (موسوم به زاونو بیها - ZAVNOBiH) قطعنامه‌ای را تصویب و منتشر کرد
که بر اساس آن حقوق سه قومیت صرب، بوشنیاک و کروات در داخل سرزمین بوسنی و
هرزگویین برابر و یکسان تلقی می گردید. بنابراین این روز برای بوشنیاک ها و کروات
ها از اهمیت تاریخی بالایی برخوردار است ولی صرب های بوسنی این واقعه تاریخی را
انکار می کنند و به جای آن 21 نوامبر را
روز ملی قلمداد می کنند. (روزی که در آن توافقنامه دیتون در پایان جنگ خونین بوسنی
در سال 1995 میان رهبران سه قومیت بوشنیاک، کروات و صرب به امضاء رسید و در آن روز
بخش صرب نشین بوسنی (جمهوری صربسکا) هویت جداگانه یافت .)
رهبران جمهوری صربسکا که همواره مدافع بزرگداشت 21 نوامبر، به عنوان
روز ملی خود بوده اند، 25 نوامبر را به عنوان نماد وحدت دولت بوسنی قلمداد نمی
کنند و معتقدند که تاکید بر ملی بودن این روز موجب تضعیف صرب های بوسنی و هرزگوین
می شود. نماد این مخالفت
صرب ها را می توان در اظهارات مقامات جمهوری صربسکا مشاهده کرد؛ به عنوان مثال در
25 نوامبر 2008، میلوراد دودیک، نخست وزیر وقت جمهوری صربسکا در این خصوص گفت: "جشن
25 نوامبر، مراسمی مصنوعی و تحمیلی از یک داستان غیر واقعی و یک ادعای ساختگی است که
هرگز وجود نداشته است."
اما در مقابل مسلمانان و کروات ها نیز هیچگاه حاضر نشدند به
خاطر حسن همجواری با صرب های بوسنی از این مراسم چشم پوشی کنند. به عنوان مثال ژلیکو
کومشیچ یکی از سه عضو شورای ریاست جمهوری بوسنی در این خصوص در سال 2008 چنین علیه
ادعای دودیک موضع گیری کرد: " تاریخ امضای
توافقنامه صلح دیتون را باید به عنوان یک روز مهم در تاریخ معاصر بوسنی در نظر می
گیرم و باید به شیوه ای محترمانه آن را جشن گرفت، اما 25 نوامبر، تاریخ جشن ملی و تصمیم بزرگی است که من شخصاً این تاریخ را مقدس، محترم و تنها روز ملی بوسنی می‌بینم."
این موضوع نه
تنها در میان سیاستمدارن که در میان عموم جامعه بوسنی نیز به امری غیر قابل حل بدل
شده اشت. در حالیکه یک بخش از کشور در
تعطیلات هستند، در سوی دیگر تمامی ارگان ها و ادارات و دانشگاه ها و مدارس به کار
مشغولند، ولی با وجود مشکلات فراوان ناشی از تفاوت روزهای تعطیل هیچ یک از قومیت
ها حاضر نیست به این مشکل پایان دهد. به واقع سیاستمدارن بوسنی قادر نیستند بر سر
یک واقعه تاریخ به توافق برسند و آن را به عنوان روز مشترک و یاد بود واحد ملی
انتخاب کنند.
شکست قانون وحدت رویه در روزهای ملی
در ژانویه 2009، وزارت کشور بوسنی و هرزگوین لایحه ای ر ا با
عنوان "یک قانون مشترک برای تعیین تعطیلات ملی" از طریق شورای وزیران به
پارلمان این کشور پیشنهاد داد که بر اساس
آن سایر روزهای ملی قومیت های مختلف در بوسنی (فدراسیون و یا جمهوری صربسکا) که در
این قانون ذکر نشده بودند، لغو می گردید.
بر اساس این لایحه هیچ کدام از تعطیلات پیشنهاد شده (سال نو،
روز اول ماه می، روز ضد فاشیست، روز بین المللی علیه خشونت) نبایست هیچ ارتباطی به امور خاص قومیت های مختلف
در بوسنی داشته باشند، اما در همان ابتدا این پیشنهاد، با
مقاومت نمایندگان بوشنیاک و صرب پارلمان بوسنی مواجه شد.
در 17 جولای 2009 شورای وزیران بوسنی تلاش کرد تا با تغییراتی نظر موافق اعضای
پارلمان را برای تصویب این قانون جلب کند، از این رو در بندی از این قانون اعلام
کرد: "تعطیلات رسمی بوسنی و هرزگوین فقط شامل تعطیلات
بین المللی است که قبلاً از شناسایی کافی جهانی برخوردار بوده باشند" و در عمل شورای وزیران قصد داشت با حذف
تمامی مناسبت های قومیتی از اختلافات
بکاهد و یک روز مهم بین المللی را به
عنوان روز ملی بوسنی تعیین کند. ولی این تصمیم نیز با انتقاد بوشنیاک ها مواجه شد،
زیرا هیچ یک از تاریخ های مورد نظر بوشنیاک های مسلمان را شامل نمی شد.
سخن آخر
اقوام ساکن در بوسنی و هرزگوین همانند موزایک هایی هستند که با
وصله های توافقنامه دیتون به هم متصل شده‌اند؛ از یک طرف صرب های بوسنی، که از جانب
صربستان و مونته‌نگرو حمایت می‌شوند و از یک طرف کروات ها بوسنی که از سوی جمهوری
کرواسی تحت حمایت قرار دارند و در پازل آخر بوشنیاک های مسلمانان که بدون پیوستگی
جغرافیایی با جهان اسلام، از حمایت سرزمینی برخوردار نیستند.
از یک سو تفاوت در روزهای تعطیلی و اعیاد رسمی در این کشور یکی
از ده ها نمونه مشکلاتی است که توافقنامه صلح دیتون به همراه داشته است و از سویی
دیگر این مشکلات اقوام را ناچار به نوعی زندگی مسالمت آمیز و پذیرش و تحمل فرهنگ
ها و ادیان مختلف در کنار یکدیگر کرده است.
لایحه " قانون مشترک برای تعیین تعطیلات ملی"
هنوز در پارلمان بوسنی مورد بحث قرار دارد و به احتمال زیاد نیز هرگز به تصویب نخواهد
رسید. بنابراین، بوسنی و هرزگوین هنوز کشوری بدون روز ملی یا دقیق تر، با چند روز
ملی است که برای پاسداشت هر کدام از این مناسبت ها در میان اقوام مختلف ساکن در
بوسنی رقابت وجود دارد.
*؛
دانشجوی دکترای روابط بین الملل
زبان بوسنیاک چیه؟میترسی بگی به زبان ترکی صحبت میکنن ومسلمان هستن؟ 
