مهر: داود محمدبیگی درباره ویژگی‌های طرح چکاوت بانکی، گفت: در کنار
سیستم‌های موجود در حوزه نظام نوین پرداخت در کشور یکی دیگر از سیستم‌های
پیش بینی شده در طرح استقرار نظام بانکداری الکترونیکی سامانه انتقال
تصویر چک و یا سامانه مدیریت چک‌ها است.
مدیر اداره نظام های پرداخت بانک مرکزی با اعلام اینکه نظام فعلی که در آن
اصل چک ها به صورت کاغذی از بانک بستانکار به اتاق پایاپای اسناد بانکی
ارسال شده و اتاق نیز فرایند تبادل آن با بانک بدهکار و اعلام نتیجه به
بانک بستانکار را انجام می دهد دارای اشکالات متعددی است، تصریح کرد:
پردازش دستی موجب کندی عملیات تسویه و افزایش بروز خطاهای نیروی انسانی شده
ضمن آنکه ریسک ناشی از حمل و نقل چک‌ها بسیار بالاست و همچنین بسیار
پرهزینه است.
این مقام مسئول از عدم امکان نظارت موثر بانک مرکزی بر فرایند تسویه بین
بانکی به عنوان یکی دیگر از چالش های چک های کاغذی یاد کرد و افزود:
استاندارد نبودن مشخصات فیزیکی و محتوای چک و بسیاری موارد دیگر که در روش
فعلی تسویه چک ها وجود دارد.
وی با یادآوری اینکه در حال حاضر یکی از ایرادات چک‌ها علاوه بر کاهش
اعتماد عمومی‌به این ابزار پرداخت، استاندارد نبودن آنها است، اظهار داشت:
به طوری‌که چک‌ها توسط بانکها در رنگ ها و طرح ها و بعضا اندازه‌های مختلف
صادر می شود، بر این اساس بانک مرکزی موضوع استاندارد سازی چک‌ها را در
دستورکار قرار داده و استانداردسازی علاوه بر لحاظ فاکتورهای امنیتی امکان
پردازش چک توسط سامانه را فراهم می کند.
گردش لاشه چک متوقف می‌شود
محمدبیگی با بیان اینکه با اجرای پروژه چکاوک، بانک مرکزی سامانه ای در
اختیار بانکها قرار می دهد که عملا آنها را از گردش لاشه چک بی نیاز می
کند، بیان کرد: در واقع اصل چک پس از اسکن در بانک بستانکار و درج اقلام
اطلاعاتی آن در سامانه بایگانی خواهد شد.
به گفته وی یکی از مزایای این پروژه افزایش سرعت پردازش و نقدشوندگی چک
هاست. با این سامانه چک‌ها در دورترین نقاط کشور حداکثر در مدت 24 ساعت
وصول می شود در صورتی‌که در حال حاضر این فرایند با توجه به بعد مسافت و
ضرورت حرکت فیزیک چک در شبکه ممکن است چند روز‌به طول بیانجامد .
مدیر اداره نظام های پرداخت بانک مرکزی، تاکید کرد: ویژگی دیگر این سامانه
انسجام و یکپارچگی آن با سایر سامانه‌های ملی پرداخت، مانند ساتنا و پایا
است . این انسجام علاوه بر تسریع و سهولت فرایند تسویه بین بانکی و واریز
وجوه به حساب مشتریان، امکان نظارت و کنترل بر فرایند نقدشوندگی چک و
دسترسی به آمار و اطلاعات مربوط به چک‌های برگشتی را به صورت برخط در
اختیار بانک مرکزی قرار می‌دهد. در واقع با ایجاد این سامانه یکی دیگر از
اجزاء بانکداری الکترونیک محقق می گردد.
این مقام مسئول همچنین در تشریح نحوه کارکرد این سامانه توضیح داد: عملکرد
این سامانه بسیار ساده است کل فرایند به این صورت است که مشتری چک را به
بانک خود تحویل می‌دهد. شعبه تحویل گیرنده چک پس از اسکن چک ، تصویر چک را
به همراه برخی اطلاعات نظیر شماره حساب و نام ذینفع یا به صورت دستی و یا
با استفاده از بارکد خوان به سامانه منتقل کرده و پس از تایید شعبه،
تصویرچک به همراه اطلاعات مورد نیاز به بانک بدهکار‌منتقل می شود.
وی، ادامه داد: شعبه پرداخت کننده پس از کنترل اطلاعات و کنترل موجودی
حساب مشتری در صورت کفایت حساب، چک را پاس کرده و در غیر این صورت در
سامانه اعلام عدم کفایت موجودی می کند ضمن آنکه بانک بستانکار نیز بر اساس
نتیجه اعلام شده توسط بانک بدهکار وجه مورد نظر را به حساب مشتری واریز می
کند.
محمدبیگی با تاکید بر اینکه سامانه چکاوک مسئولیت تبادل تصاویر و اطلاعات
چک را بر عهده دارد و عملیات تسویه بانک و مشتری و بانک بستانکار با بانک
بدهکار از طریق سامانه پایا و ساتنا انجام می شود، تبیین کرد: هم اکنون
مشکلی که در زمینه چک وجود‌دارد بحث کاهش اعتماد عمومی به چک است، در
سالهای گذشته به دلیل افزایش چک های برگشتی، اعتماد عمومی به چک کاهش یافته
است.
3 سناریوی مقابله با صدور چک‌های بلامحل
این مقام مسئول با بیان اینکه با توجه به استفاده از چک در معاملات و
مراوادات روزمره شهروندان موضوع اعتبار بخشیدن به این ابزار و فراهم کردن
شرایطی که مردم با اطمینان و آرامش خاطر از این ابزار استفاده کنند، گفت:
سخت گیری به جایی که بانک مرکزی در دستورالعمل جدید حساب جاری داشت نیز از
همین تفکر و نگرش ناشی می شود. برای انجام این کار زیرساخت های قانونی لازم
وجود دارد و ما هم بر اساس مصوبات شورای پول و اعتبار سه پروژه را آغاز
کرده ایم.
وی با اعلام اینکه اول موضوع استانداردسازی چک ها دوم پروژه چکاوک و سوم
متمرکزسازی چاپ و صدور دسته چک است، تصریح کرد: البته در کنار این کارها
سامانه های جانبی نیز برای صدور دسته چک، اعتبار سنجی مشتریان قبل از صدور
دسته چک و نیز فراهم آوردن زیر ساخت‌هایی برای استعلام بر خط از سامانه نیز
دیده شده است.
به گفته این مقام مسئول با اجرای این طرح بصورت کامل قطعا تاثیرات بسیار
خوب و مثبتی را در حوزه چک شاهد خواهیم بود. نکته خوب این طرح وجود دیدگاه
کلان و همه جانبه بانک مرکزی در آن است و برای اینکه بتوان آنرا اجرا نمود
کل طرح را به 3 پروژه تقسیم نمودیم. البته زیرساختهای قانونی مورد نیاز نیز
از قبل شکل گرفته بود.
جزئیات طرح استانداردسازی چک‌ها
مدیر اداره نظام های پرداخت بانک مرکزی همچنین در خصوص استانداردسازی
چک‌ها، اظهار داشت: در بحث استانداردسازی چک‌ها، بانک مرکزی بر اساس
دستورالعمل حساب جاری و با استفاده از مستندات سازمان استاندارد و استفاده
از نظرات بانکها و کلیه ذینفعان این حوزه و همچنین در نظر گرفتن
نیازمندی‌های سامانه چکاوک تمام اقلام اطلاعاتی‌که باید در چک‌وجود داشته
باشد،(اعم از پشت و روی چک) را استخراج و طراحی کرد.
ورود نسل جدید چک‌های بانکی در ماه رمضان
وی، یادآور شد: این طرح در حال نهایی شدن بوده و بر اساس تبصره ذیل ماده
28 دستورالعمل حساب جاری در قالب شیوه نامه ای به بانکها ابلاغ خواهد شد
ضمن آنکه حداکثر تلاش خود را می کنیم که تا قبل از پایان ماه مبارک رمضان
این شیوه نامه را به بانکها ابلاغ کنیم.
محمدبیگی با بیان اینکه بر این اساس در آینده ای نزدیک کلیه چک ها بر اساس
استاندارد و چارچوبی واحد صادر خواهند شد. در این شیوه نامه اقلام
اطلاعاتی مانند محل قرارگرفتن آرم بانک، اندازه چک، اندازه ته چک (سوش)،
محل امضاء و ... به صورت دقیق مشخص شده است .
این مقام مسئول با اعلام اینکه بانک مرکزی بر اساس مصوبه شورای پول و
اعتبار موظف به ایجاد زیرساخت صدور متمرکز چک با قابلیت‌های کنترل سیستمی
است، بیان کرد: طبیعی است زمانی که چک ها بدون نظارت بانک مرکزی و به
صورت غیرمتمرکز توسط بانکها چاپ و توزیع می‌شوند عملا نظارت و کنترل بر
نحوه انجام کار امری بسیار پیچیده و ناممکن است. کاملا واضح است که اصولا
نظارت بر فرایندهایی که به صورت متمرکز انجام می شود بسیار آسان تر و با
هزینه های بسیار کمتر امکان پذیر است.
به گفته وی نکته حائز اهمیت دیگر این است که در شیوه جدید، چک پس از صدور
از طریق پست در اختیار مشتری قرار گیرد. این موضوع از دو جنبه اهمیت دارد:
اولا آدرس مشتریان نزد بانکها همواره بروز است و ثانیا امکان سوء استفاده
و خدای نکرده تخلف را سلب می کند. این کار در 2 فاز انجام خواهد شد در
فاز اول موضوع چاپ چک ها به صورت متمرکز انجام می شود و شخصی سازی چک ها به
صورت توزیع شده صورت می گیرد و در فاز دوم چاپ و شخصی سازی به صورت
متمرکز انجام خواهد شد.
فرآیند صدور دسته چک‌های جدید
محمدبیگی در ادامه با تاکید بر اینکه فرایند صدور چک 4 مرحله دارد، افزود:
دریافت درخواست متقاضی که این کار می‌تواند هم به‌صورت مکانیزه انجام شود و
هم به صورت مراجعه حضوری متقاضی به شعبه، اعتبارسنجی مشتری که در این بخش
با توجه به سابقه اعتباری مشتری از جمله وجود یا عدم وجود چک برگشتی،
میزان بدهی مشتری به شبکه بانکی و .. تعیین می شود که آیا برای این شخص چک
صادر شود یا خیرحتی در این بخش می توان تعیین نمود که با توجه به وضعیت
اعتباری شخص مثلا چک 25 برگی صادر شود یا 10 برگی.
وی با تاکید بر اینکه چاپ برگه‌های چک به صورت خام، در این بخش با
استاندارد اعلام شده در شیوه نامه چک ها چاپ می شوند، گفت: مرحله پایانی
شخصی سازی چک و ارسال چک به آدرس پستی مشتری است. منظور از شخصی سازی درج
اطلاعات متغیر نظیر نام و نام خانوادگی، شماره حساب ، شماره شبا ، بارکد دو
بعدی، کد بانک و شعبه و لوگوی بانک و .. است.
این مقام مسئول، تاکید کرد: با بررسی صورت گرفته و مکاتباتی که با بانکها
شده است در فاز اول شخصی سازی در بانکها انجام خواهد شد و از امکاناتی که
در حال حاضر شبکه بانکی از آن بهره مند است استفاده خواهیم کرد. کلیه این
مراحل و زمان‌بندی اجرای آن در شیوه نامه مشخص شده است.
