جوان آنلاین: کانال تلگرامی اندیشکده تهران نوشت:
سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران نقطه اتصال دو روند کلیدی به شمار می‌رود: نخست، نظارت و راستی‌آزمایی فنی در حوزه هسته‌ای چه در چارچوب تعهدات ایران ذیل ان‌پی‌تی و چه در چارچوب سازوکار‌های حقوقی برجام. دوم، تحولات سیاسی در عرصه بین‌المللی و مذاکرات دوجانبه ایران و آمریکا.
مکانیسم ماشه و گزارش سال دهم برجام
با توجه به زمان اندک باقی‌مانده تا پایان مکانیسم ماشه (اکتبر ۲۰۲۵) و هشدارکشور‌های اروپایی برای فعال‌سازی آن در صورت عدم حصول یک توافق تا ماه ژوئن، گزارش جامع مدیرکل آژانس بین‌المللی در سال دهم برجام از اهمیت زیادی برخوردار است. بنا به اعلام گروسی این گزارش پیش از ماه ژوئن منتشر خواهد شد. درصورت منفی بودن این گزارش کشور‌های اروپایی بهانه لازم را برای فعال کردن ماشه بدست می‌آورند و در صورت مثبت بودن می‌توان به عدم فعال‌سازی آن امیدوارتر بود؛ بنابراین سفر گروسی از حیث تاثیر بر این گزارش مهم است.
اختلافات فنی و تقاضای آژانس برای تضمین‌های معتبر
در حال حاضر، فارغ از ملاحظات سیاسی برخی موضوعات فنی میان ایران و آژانس (چه در چارچوب پادمان و چه در چارچوب برجام) وجود دارد که نوع تعامل ایران با آژانس درباره آنها بر گزارش مدیرکل تاثیر خواهد داشت:
۱. نظارت و نصب تجهیزات: ایران پس از توقف اجرای پروتکل الحاقی، برخی از این تجهیزات نصب شده نظیر دوربین‌های نظارتی در مراکز کلیدی مانند نطنز و فردو را از کار انداخته بود. آژانس خواستار نصب مجدد این تجهیزات است.
۲. مکان‌های اعلام‌نشده و کشف ذرات اورانیوم: آژانس خواهان توضیح درباره یافتن ذرات اورانیوم با غنای بالا در مکان‌هایی مانند تورقوزآباد و آباده است که به‌طور رسمی به آژانس اعلام نشده‌اند. ایران مدعی است هیچ مکانی که باید تحت موافقت‌نامه پادمان جامع (CSA) اعلام شود وجود ندارد.
۳. ناهمخوانی در موازنه مواد هسته‌ای (SRD): یک موضوع مورد اختلاف ایران و آژانس ناهمخوانی در میزان اورانیوم موجود در پسمان جامد ارسال شده از JHL به UCF بوده است. پس از نامه ایران در فوریه سال گذشته آژانس در نامه رسمی خود به ایران تأیید کرد که ناهمخوانی مذکور «حل و فصل» شده است، اما بر خلاف این نتیجه، در گزارش‌های بعدی از کلمه «اصلاح شده» استفاده کرده است.
در همین رابطه گروسی گفته است ایران باید تضمین‌های معتبری برای ماهیت صلح آمیز برنامه هسته‌ای ارائه دهد. برای دستیابی به گزارشی مثبت که به انقضای دائمی مکانیسم ماشه منجر شود، ایران ممکن است اقداماتی مانند موافقت با نصب مجدد دوربین‌ها و سایر تجهیزات نظارتی آژانس، بازگشایی ایستگاه‌های لرزه‌نگاری در چارچوب CTBT و تعامل بیشتر با آژانس را دنبال کند.
مذاکرات با آمریکا
سفر گروسی بی‌ارتباط با مذاکرات جاری ایران و آمریکا نیست. هر توافقی نیازمند راستی‌آزمایی تعهدات هسته‌ای ایران از سوی آژانس خواهد بود. اگر چه ممکن است آمریکا بخواهد ناظران خود را به ایران بفرستند، اما به احتمال زیاد مورد موافقت ایران قرار نخواهد گرفت. بر همین اساس گروسی برای حضور در دور بعدی مذاکرات ایران و آمریکا دعوت شده است. در عین حال گروسی نقش مهمی در هماهنگی دو مسیر برجام و مذاکرات ایران و آمریکا خواهد داشت.
اهمیت این سفر برای ایران
با توجه به نکات فوق سفر گروسی از دو جهت برای ایران اهمیت دارد. نخست ارائه گزارش مثبت که بهانه فنی فعال‌سازی ماشه را بگیرد و دوم هماهنگی مسیر حقوقی برجام با مسیر مذاکرات با آمریکا. همچنین ایران تلاش خواهد کرد آژانس در مورد تهدیدات نظامی آمریکا یا رژیم صهیونیستی علیه صنعت هسته‌ای ایران موضع‌گیری کند و از حمله احتمالی به تاسیسات خود پیشاپیش مشروعیت‌زدایی کند.
نتیجه‌گیری
دو سناریو اصلی را می‌توان در نظر گرفت: نخست؛ دستیابی به تفاهم با آژانس، صدور گزارش مثبت، پایان خطر مکانیسم ماشه و باز شدن مسیر برای مذاکرات سازنده با اروپا و آمریکا. دوم؛ صدور گزارش منفی از سوی آژانس، فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط اروپا، بازگشت تحریم‌های سازمان ملل و فروپاشی احتمالی مذاکرات. در این سناریو، گفتمان تهدیدمحور علیه ایران تقویت شده و احتمال اقدامات نظامی یا امنیتی علیه ایران در دستور کار قرار می‌گیرد.
با این وجود باید در نظر داشت گزارش جامع گروسی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران متاثر از مذاکرات ایران و آمریکا خواهد بود. اگر آمریکا به دنبال توافق باشد تلاش خواهد کرد آژانس گزارش مثبت منتشر کند و مانع فعال‌سازی مکانسیم ماشه شود و اگر اهداف دیگری دنبال کند فشار خواهد آورد آژانس گزارش منفی منتشر کند.
