جوان آنلاین: تهران، کلانشهر پرجنب‌وجوش ایران، با گسترشی وسیع و جمعیتی چند میلیونی، همواره با چالش‌های پیچیده‌ای در حوزه حمل و نقل عمومی دست و پنجه نرم کرده‌است. هوای آلوده، ترافیک خفقان‌آور و ناوگان حمل و نقل فرسوده، سال‌هاست که سایه سنگینی بر زندگی روزمره میلیون‌ها شهروند تهرانی افکنده‌اند. این چالش‌ها نه‌تنها بر سلامت جسمی و روانی شهروندان تأثیر منفی گذاشته‌اند، بلکه به اقتصاد شهر و بهره‌وری آن نیز لطمه زده‌است. در این میان، خلق منظره‌ای از شهری با آسمان آبی و هوایی پاک، آرزویی دیرینه برای تهرانی‌ها بوده است. برقی سازی ناوگان حمل و نقل پایتخت می‌تواند این آرزوی دیرینه را به واقعیت تبدیل کند.
امروزه تهران در آستانه تحولی بی‌سابقه قرار دارد؛ تحولی که ریشه در اراده‌ای مصمم برای گذار به سمت حمل و نقل پایدار و سبز دارد. برقی‌سازی ناوگان حمل و نقل عمومی، به عنوان راهکاری کارآمد و آینده‌نگر، در اولویت برنامه‌های مدیریت شهری قرار گرفته است. این گزارش، نگاهی ژرف به این تحول شگفت‌انگیز خواهد داشت و به بررسی اقدامات انجام شده، مقایسه آن با رویکرد‌های گذشته و مزایای این طرح برای شهر تهران می‌پردازد.
چالش‌های حملونقل عمومی در تهران
مشکلات تهران که ریشه در رشد سریع جمعیت، گسترش شهرنشینی بی‌رویه و عدم برنامه‌ریزی صحیح در گذشته دارند، امروزه به بحرانی جدی تبدیل شده‌اند. اما خوشبختانه، در دوره کنونی مدیریت شهری، تلاش‌های قابل‌توجهی برای حل این چالش‌های دیرینه آغاز شده و گام‌های اساسی برای گره‌گشایی از این مشکلات برداشته می‌شود.
آلودگی هوا: میراثی تلخ از گذشته: آلودگی هوا، به عنوان یکی از معضلات اصلی تهران، از دهه‌ها پیش وجود داشته و به شدت بر سلامت شهروندان تأثیر منفی گذاشته است. تراکم بالای خودرو‌های شخصی، فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی و استفاده از سوخت‌های فسیلی، همگی از عوامل اصلی این آلودگی بوده‌اند. این معضل نه‌تنها سلامت تنفسی شهروندان را تهدید می‌کند، بلکه به مشکلات قلبی و عروقی و سایر بیماری‌ها نیز منجر می‌شود. اکنون با برقی شدن تدریجی ناوگان حمل و نقل عمومی، امید به کاهش چشمگیر آلودگی هوا و بهبود کیفیت زندگی شهروندان قوت گرفته‌است.
ترافیک سنگین: معضلی همیشگی و از دیگر چالش‌های دیرینه تهران است که به شدت بر زمان و بهره‌وری شهروندان تأثیرگذار بوده است. کمبود خطوط مترو، ناکارآمدی سیستم حمل و نقل عمومی و توسعه نامتوازن شهری، از جمله عوامل مؤثر در ایجاد این ترافیک فلج‌کننده بوده‌اند. در حال حاضر، با توسعه خطوط مترو، افزایش تعداد اتوبوس‌ها و تاکسی‌های برقی و بهبود سیستم مدیریت ترافیک، گام‌هایی برای کاهش حجم ترافیک برداشته می‌شود.
فرسودگی ناوگان: سال‌هاست که ناوگان حمل و نقل عمومی تهران، از فرسودگی و کمبود شدید رنج می‌برد. اتوبوس‌ها و تاکسی‌های فرسوده، نه‌تنها آلودگی هوا را افزایش می‌دهند، بلکه از نظر ایمنی نیز مشکلاتی را ایجاد می‌کنند. این امر، رضایت شهروندان را از حمل و نقل عمومی به شدت کاهش داده و منجر به افزایش استفاده از خودرو‌های شخصی شده‌است، اما اکنون، با خریداری و ورود ناوگان جدید برقی، به تدریج شاهد نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و بهبود کیفیت خدمات هستیم.
کمبود زیرساخت‌ها: چالشی اساسی کمبود زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی، از دیگر موانع پیش روی توسعه این بخش بوده‌است. کمبود ایستگاه‌های مترو، عدم وجود خطوط اتوبوسرانی مناسب و کمبود پارکینگ‌های عمومی، از جمله این کمبود‌ها هستند، اما در حال حاضر، با برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تر و تخصیص بودجه‌های مناسب، سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی برای توسعه زیرساخت‌ها در حال انجام است.
عدم هماهنگی بین دستگاه‌ها: مانعی بر سر راه پیشرفت: در گذشته، عدم هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف مرتبط با حمل و نقل عمومی، یکی از عوامل اصلی عدم پیشرفت در این حوزه بوده است، اما اکنون، با ایجاد هماهنگی بیشتر بین نهاد‌های مختلف، به ویژه در بحث برقی‌سازی، شاهد پیشرفت چشمگیرتری هستیم.
جهش به سوی آینده‌ای سبز
مدیریت شهری کنونی تهران، با رویکردی نوین، اقدامات بی‌سابقه‌ای را در حوزه حمل و نقل عمومی به اجرا گذاشته است. برخلاف رویکرد‌های گذشته که بیشتر واکنشی و مقطعی بودند، این دوره، با برنامه‌ریزی دقیق، تخصیص بودجه قابل‌توجه، و همکاری با شرکای بین‌المللی، در حال ایجاد تحولی بنیادین در این بخش حیاتی از زندگی شهری است. اختصاص بخش قابل‌توجهی از بودجه هر ساله به حمل و نقل عمومی، نشان از عزم راسخ این مدیریت برای حل مشکلات دیرینه این حوزه دارد.
تخصیص بودجه کلان و بی‌سابقه: یکی از شاخص‌ترین اقدامات این دوره، تخصیص بودجه بی‌سابقه و قابل توجهی به حوزه حمل و نقل عمومی است. این بودجه، نه‌تنها برای نوسازی ناوگان فرسوده، بلکه برای توسعه زیرساخت‌ها، ایجاد خطوط جدید مترو و اجرای طرح‌های نوآورانه مانند برقی‌سازی، مصرف شده‌است. این حجم از سرمایه‌گذاری، در مقایسه با دوره‌های گذشته، کاملاً بی‌سابقه است و نشان از اولویت‌بندی این حوزه در برنامه‌های مدیریت شهری دارد.
برقی‌سازی گسترده: برقی‌سازی ناوگان حمل و نقل عمومی، از مهم‌ترین و چشمگیرترین اقدامات این دوره است. قرارداد‌های بزرگ با کشور‌های پیشرفته مانند چین، برای خرید هزاران دستگاه اتوبوس و تاکسی برقی، نه تنها به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند، بلکه به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و افزایش امنیت انرژی نیز منجر می‌شود.
توسعه مترو، شاهرگ حیاتی حمل و نقل تهران: این اقدام به عنوان یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی، با جدیت در حال انجام است. تکمیل ایستگاه‌ها، احداث خطوط جدید، و افزایش ظرفیت حمل و نقل مترو، گام‌های اساسی برای کاهش ترافیک و بهبود دسترسی شهروندان به این سیستم حمل و نقل پاک و کارآمد هستند. تخصیص بودجه قابل‌توجه به این پروژه، نشان از اهمیت استراتژیک مترو دارد.
بهبود سیستم مدیریت ترافیک: بهینه‌سازی جریان ترافیک: بهبود سیستم مدیریت ترافیک، یکی دیگر از اقدامات کلیدی است. استفاده از فناوری‌های نوین، بهینه‌سازی چراغ‌های راهنمایی و رانندگی، و ایجاد سیستم‌های هوشمند مدیریت ترافیک، به روان‌سازی جریان ترافیک و کاهش زمان سفر شهروندان کمک می‌کند.
توجه به حمل و نقل عمومی ریلی: توجه ویژه به حمل و نقل عمومی ریلی، مانند توسعه مترو و راه‌آهن شهری، نشان از عزم جدی برای کاهش بار ترافیکی بر دوش خودرو‌های شخصی دارد. این امر، در بلندمدت به کاهش آلودگی هوا و بهبود کیفیت زندگی شهروندان کمک خواهد کرد.
شفافیت در هزینه‌ها: شفافیت در هزینه‌های انجام شده و اعلام علنی بودجه اختصاص یافته به حمل و نقل عمومیت است. این امر به اعتمادسازی بیشتر و نظارت بهتر شهروندان کمک می‌کند.
توسعه حمل و نقل عمومی از چین
قرارداد منعقد شده بین شهرداری تهران و کشور چین، یکی از بزرگ‌ترین قرارداد‌های تاریخ حملونقل عمومی در ایران است. این قرارداد، شامل خرید ۲ هزارو ۵۰۰ دستگاه اتوبوس برقی و ۲۷ هزارو ۵۰۰ دستگاه تاکسی برقی است. قرارداد با چین مزایای متعددی برای پایتخت ایران دارد.
صرفه‌جویی در هزینه‌ها: با خرید مستقیم از چین، هزینه‌ها به شکل چشمگیری کاهش یافته است. اتوبوس‌های برقی چینی، با در نظر گرفتن هزینه‌های جانبی، خدمات پس از فروش و انتقال تکنولوژی، کمتر از ۲۵۰ هزار یورو تمام می‌شوند.
شرایط پرداخت مناسب: طرف چینی، اتوبوس‌ها و تاکسی‌ها را به صورت یوزانس (اقساطی) با نرخ بهره کمتر از ۵ درصد و مدت بازپرداخت سه ساله واگذار می‌کند.
انتقال تکنولوژی: یکی از مهم‌ترین بند‌های قرارداد، انتقال تکنولوژی ساخت اتوبوس‌ها و تاکسی‌های برقی به ایران است. این امر، به توسعه صنعت خودروسازی برقی در کشور کمک خواهد کرد.
ضمانت‌نامه بانکی بین‌المللی: برای جلوگیری از بدعهدی طرف چینی، شهرداری تهران ۳۴۳ میلیون یورو ضمانت‌نامه بانکی بین‌المللی اخذ کرده‌است.
تأکید بر خدمات پس از فروش: تأکید بر خدمات پس از فروش، یکی دیگر از نکات مثبت این قرارداد است که تضمین می‌کند در صورت بروز مشکل، پشتیبانی لازم ارائه خواهد شد.
مقایسه با دوره‌های پیشین
بر اساس اظهارات شهردار تهران، در سال ۱۳۸۹، حدود ۴ هزارو ۹۶۰ دستگاه اتوبوس فعال در تهران وجود داشت. این تعداد در سال ۱۳۹۶ به ۳ هزارو ۴۸۰ دستگاه کاهش یافت. همچنین در ابتدای دوره مدیریت شهری کنونی، کمتر از هزار دستگاه اتوبوس فعال در شهر وجود داشت. این آمار‌ها به خوبی نشان می‌دهد که در دوره‌های گذشته، نه‌تنها ناوگان حملونقل عمومی نوسازی نشد، بلکه به شدت فرسوده و ناکارآمد شده بود.
بازسازی و نوسازی ناوگان اتوبوسرانی تهران
سرپرست شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه اعلام می‌کند که توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی با دو رویکرد بازسازی و نوسازی در اولویت این شرکت قرار دارد. در این راستا، به تازگی بازسازی ۵۷۵ دستگاه اتوبوس غیرفعال انجام شده‌است که به عنوان گامی مهم در تحقق احکام توسعه ناوگان به شمار می‌آید. وی خاطر نشان کرد که در این مدت دو تا سه سال تغییراتی قابل‌توجه جهت نوسازی ناوگان اعمال شده‌است.
در ادامه، وی به تهیه ناوگان جدید از مجموعه سازندگان داخلی اشاره می‌کند: «تقریباً از تمام ظرفیت داخلی استفاده شده‌است.» تا به امروز ۵۲۰دستگاه اتوبوس عقاب از تولیدات داخلی به ناوگان اتوبوسرانی تهران تحویل شده و ۲۰۰دستگاه دیگر نیز از طرف شرکت اسنا دریافت شده‌است. انتظار می‌رود که تا پایان خرداد سال آینده هزار دستگاه اتوبوس عقاب به ناوگان اضافه شود و همچنین به زودی حدود ۱۰۰دستگاه دیگر از تولیدات داخلی در دسترس خواهد بود.
وی همچنین به ضرورت برقی‌سازی اتوبوس‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: که این اقدام به کاهش آلودگی هوای پایتخت کمک خواهد کرد. اتوبوس‌های برقی شرکت شتاب ساخته شده و ایرادات آنها برطرف شده‌است. قرارداد ۲۰۰دستگاه با این شرکت به امضا رسیده و ۲هزارو۵۰۰دستگاه اتوبوس هایگری نیز در پارکینگ‌ها قابل‌مشاهده هستند. با استفاده از اتوبوس‌های برقی، انتظار می‌رود که آلودگی هوا و آلودگی صوتی کاهش یابد. تا به امروز نزدیک به ۲۰۰ دستگاه از این اتوبوس‌های چینی وارد کشور شده و برنامه‌ریزی شده که تا پایان سال از ظرفیت این اتوبوس‌ها در خطوط استفاده شود، بنابراین با توجه به تعداد اتوبوس‌هایی که قرار است وارد کشور شود و همچنین تعداد اتوبوس‌هایی که هم‌اکنون در دسترس هستند، نزدیک به تحقق برنامه چهارم یعنی ۷هزارو۵۰۰ دستگاه اتوبوس خواهیم رسید.
در پایان گفتنی است برقی‌سازی حملونقل عمومی در تهران، یک گام اساسی در راستای بهبود کیفیت زندگی شهروندان و مقابله با آلودگی هوا است. مدیریت شهری، تلاش دارد تا تحولی اساسی در این حوزه ایجاد کند. قرارداد منعقد شده با چین در راستای برقی‌سازی شهر، نقش مهمی در تحقق این اهداف دارد و می‌تواند گره‌های بسیاری را از مشکلات حملونقل عمومی در پایتخت باز کند.
