جوان آنلاین: در طول تاریخ، همزمان با پیشرفت فناوری، سلاح‌های جنگی نیز پیشرفت کرده و در سال‌های اخیر هوش مصنوعی جنگ‌افزار‌ها را تحت‌تأثیر قرار داده‌است. بدون شک در آینده‌ای نزدیک، هوش مصنوعی در رابطه با تشخیص و شناسایی اهداف و مدیریت جنگ‌ها، نقش کلیدی و مهمی را ایفا خواهد کرد. امروزه امریکا و چین از قابلیت‌های هوش مصنوعی برای توسعه سلاح‌هایشان کمک می‌گیرند که این مسئله تهدید بزرگی به شمار می‌رود و ضرورت توجه به هوش مصنوعی در جنگ‌افزار‌ها را بیش از پیش به ما هشدار می‌دهد. کارشناسان فناوری‌های نوین بر این باورند که هوش مصنوعی می‌تواند در رهبری جنگ به کمک فرماندهان بیاید، چراکه توانایی ایجاد تحول در حوزه هدایت و کنترل جنگ را دارد. در این زمینه، اما برخی نگرانند که مبادا جنگ‌افزار‌های مجهز به هوش مصنوعی به سطحی برسند که دیگر فرماندهان انسان را تحت فرمان و تسلط خود قرار بدهند، آن وقت دیگر کنترل کار از دست می‌رود و همه در مقابل آن‌ها تسلیم می‌شوند. البته بدون شک استفاده از این فناوری، علاوه بر تهدید‌ها و نگرانی‌هایی که به دنبال دارد، فرصت‌هایی را نیز ایجاد خواهد کرد که باید هر چه سریع‌تر به آن‌ها دست پیدا کنیم، چراکه امروزه، سلاح‌های هوش‌مصنوعی دیگر نه فقط به‌صورت آزمایشی، بلکه در میدان‌های جنگ اوکراین و غزه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. «جوان» در رابطه با اهمیت توجه به هوش مصنوعی و همچنین توسعه این فناوری در جنگ‌افزار‌های کشور با محمدرضا قاسمی، دبیر ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه گفتگو کرده‌است.
بار‌ها و بار‌ها به ضرورت استفاده از هوش مصنوعی و توسعه آن در کشور تأکید شده و دیگر اهمیت این موضوع بر کسی پوشیده نیست. به نظر شما نقش هوش مصنوعی در جنگ‌های آینده چیست و ما چگونه باید عمل کنیم؟
خوشحالم که این بحث مهم مطرح شده‌است. هوش مصنوعی یک ابزار است که توانایی‌های انسان را توسعه می‌دهد. همان‌طور که بشر یک روز سنگ را با دست خود پرتاب می‌کرد، بعدتر توانست با اختراع دستگاهی به نام منجنیق سنگ‌های بزرگ را به مسافت‌های دورتری پرتاب کند. قرن‌ها پس از آن نیز با اختراع باروت و ساخت گلوله‌های انفجاری، توپخانه‌ها پدید آمد که مقیاس پرتاب را عوض کرد.
هوش مصنوعی نیز به عنوان یک ابزار در خدمت توسعه و ارتقای توانمندی‌های ذهن انسان است. همان فعالیت‌هایی که با ذهن خود انجام می‌دهیم، مانند یادگیری، محاسبه، حافظه، طراحی نقشه و تصمیم‌گیری، همین کار‌ها را با کیفیتی بالاتر و با سرعت و دقتی بیشتر می‌توانیم بر عهده هوش مصنوعی بگذاریم. از این زاویه که بنگریم، هوش مصنوعی در جنگ‌های آینده می‌تواند نقش کلیدی ایفا کند. از تحلیل داده‌های بزرگ تا بهینه‌سازی تصمیم‌گیری در میدان نبرد، استفاده از این فناوری می‌تواند به افزایش دقت و سرعت عملیات‌ها کمک کند. با توجه به این موضوع، ما باید روی پژوهش و توسعه فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کنیم و زمینه همکاری‌های تمامی مراکز و نهاد‌های پژوهشی و آموزشی را فراهم نماییم.
به نظر شما، بهره‌مندی از هوش مصنوعی در نبرد‌های نظامی فرصت محسوب می‌شود یا تهدید؟
این موضوع دو وجه دارد. از یک طرف، هوش مصنوعی می‌تواند باعث افزایش کارایی و دقت در عملیات‌ها شود؛ چه عملیات‌های دفاعی و چه در حمله به اهداف نظامی دشمن، که البته یک فرصت بزرگ است، اما از طرف دیگر، خطرات ناشی از تصمیم‌گیری‌های خودکار و عدم شفافیت در عملکرد این سیستم‌ها نیز وجود دارد. هوش مصنوعی خصوصاً در نوعی که مبتنی بر یادگیری عمیق است، مانند یک جعبه سیاه و تاریک می‌ماند که نمی‌توان از شیوه و روش محاسباتی آن سر در آورد. بنابراین باید به دقت به مسائل اخلاقی و قانونی این فناوری‌ها توجه و ضوابطی تنظیم کنیم که مانع بروز حوادث ناخواسته شود.
برای اینکه در این زمینه از سایر کشور‌ها عقب نمانیم، باید از چه سطحی برای توسعه و استفاده از هوش مصنوعی استفاده کنیم؟ آیا باید از آموزش در مدارس و دانشگاه‌ها آغاز کنیم یا اینکه توسعه این فناوری در صنعت را اولویت قرار دهیم؟
هر دو جنبه باید همزمان پیش بروند. آموزش در مدارس و دانشگاه‌ها ضروری است که نسل جدید با مفاهیم و کاربرد‌های هوش مصنوعی آشنا شوند، تا از یک سو، آماده شوند در آینده بخشی از دانشمندان این عرصه باشند و از سوی دیگر، با درک درست از ماهیت هوش مصنوعی بتوانند آگاهانه با آن مواجه گردند و رفتار منفعلانه یا همراه با هراس نداشته باشند. همچنین، سرمایه‌گذاری در صنعت و توسعه فناوری‌های پیاده‌سازی هوش مصنوعی نیز اهمیت زیادی دارد، بنابراین باید برنامه‌های آموزشی مناسب، آزمایشگاه‌ها و تسهیلات تحقیقاتی را فراهم کنیم تا بتوانیم نیروی کار ماهر و فناوری‌های پیشرفته تولید کنیم.
چقدر پتانسیل استفاده از هوش مصنوعی را در کشور داریم؟
پتانسیل استفاده از هوش مصنوعی در کشور ما بسیار بالا است. ما دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی قدرتمندی داریم که می‌توانند در این زمینه فعالیت کنند. همچنین، وجود نیروی کار جوان و با استعداد و علاقه‌مند به فناوری‌های نوین می‌تواند به توسعه این حوزه کمک کند.
بیشترین کاربرد هوش مصنوعی همین امروز چه می‌تواند باشد و زیرساخت لازم برای آن چیست؟
یکی از بیشترین کاربرد‌ها می‌تواند در حوزه تحلیل داده‌های کلان، ابزار‌های درک زبان طبیعی و پیش‌بینی پدیده‌ها باشد. برای این کار به زیرساخت‌های مناسب از جمله سخت‌افزار‌های قوی، نرم‌افزار‌های پیشرفته و همچنین دسترسی به داده‌های معتبر نیاز داریم. همچنین، آموزش‌های لازم برای تحلیلگران داده و مهندسان هوش مصنوعی نیز ضروری است.
در پایان، اگر نکته‌ای وجود دارد که لازم است بیان شود، بگویید؟
مهم است که به اخلاقیات هوش مصنوعی بیشتر توجه کنیم. توسعه این فناوری باید با در نظر گرفتن ارزش‌های اسلامی و انسانی باشد. باید دقت کنیم از این فناوری برای بهبود شرایط زندگی و امنیت مردم استفاده شود و نه برای افزایش فاصله طبقاتی و بی‌عدالتی.
از شما بابت وقت و اطلاعاتی که در اختیارمان گذاشتید، متشکرم.
خواهش می‌کنم، امیدوارم این گفتگو به افزایش آگاهی درباره هوش مصنوعی و کاربرد‌های آن کمک کند.
