جوان آنلاین: مجله الکترونیکی «زومیت» خبر داد: باستان‌شناسان زمانی گمان می‌کردند که جنگل‌های بارانی آمازون در دوران باستان مکان مساعدی برای زندگی نبود و فقط تعداد اندکی از جوامع شکارچی‌گردآورنده در آن زندگی می‌کردند. اما بقایای خاک‌برداری‌های عظیم، اهرام و جاده‌های بولیوی تا برزیل که در دو دهه گذشته کشف شده‌اند، به طور قطع ثابت می‌کنند که آمازون از مدت‌ها پیش از ورود مستعمره‌نشینان اروپایی محل سکونت جوامع بزرگ و پیچیده بوده است.
اکنون شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد یک جامعه انسانی دیگر، در واقع قدیمی‌ترین جامعه کشف شده تاکنون، آثاری از خود را در آمازون به جای گذاشته است. دانشمندان با فناوری نقشه‌برداری لیزری «لیدار»، شبکه متراکمی از شهر‌های باستانی به‌هم پیوسته‌ای را آشکار کرده‌اند که در دره اوپانو در اکوادور، زیر درخت‌های جنگل پنهان شده اند. این سکونتگاه‌های باستانی حداقل ۲ هزارو۵۰۰ سال قدمت دارند و بیش‌از هزار سال قدیمی‌تر از هر جامعه پیچیده دیگری در آمازون هستند.
کارلا جیمز بتانکور، باستانشناس از دانشگاه بن می‌گوید باستان‌شناسان با استفاده از فناوری لیدار می‌توانند زیر پوشش جنگلی را ببینند و مکان‌های باستانی نهفته را بازسازی کنند. محققان بدین شیوه درک ما از آمازون دوران پیشا کلمبی را متحول می‌کنند. کشف شبکه شهری باستانی در دره اوپانو تنوع دیرینه فرهنگ‌های ناشناخته آمازون باستانی را برجسته می‌کند.
استفان روستین، باستانشناس در مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه، در زمانی حدود ۳۰ سال پیش کاوش دره اوپانوی اکوادور را آغاز کرد. تیم روستین با تمرکز بر دو شهرک بزرگ به نام‌های سنگای و کیلاموپه، تپه‌هایی را در اطراف میدان‌های مرکزی دو شهرک کشف کرد که ظروف سفالی تزئین‌شده با رنگ و خطوط حکاکی‌شده و کوزه‌های بزرگی با بقایای چیچا (نوشیدنی سنتی ذرت) را در خود پنهان کرده بودند.
تاریخ‌گذاری رادیوکربن نشان داد که محوطه‌های باستانی دره اوپانو از حدود سال ۵۰۰ پیش‌از میلاد تا بین سال‌های ۳۰۰ و ۶۰۰ پس‌از میلاد مسکونی بوده است، روستین به ساینس می‌گوید: «می‌دانستم که تپه‌های بسیار و سازه‌های زیادی داریم، اما دید کاملی از منطقه نداشتم.»
در سال ۲۰۱۵، با تأمین بودجه بررسی لیدار دره اوپانو توسط مؤسسه ملی میراث فرهنگی اکوادور، همه چیز شروع به تغییر کرد. پالس‌های لیزری توسط هواپیما‌های مجهز به جنگل تابانده شد و با اندازه‌گیری مسیر بازگشت پالس‌ها، ویژگی‌های توپوگرافی بخش‌های پنهان‌شده زیر درختان آشکار شد.
داده‌های لیدار باعث شد که روستین و همکارانش بتوانند ارتباطات بین سکونتگاه‌ها را مشاهده و نکات بسیاری را کشف کنند. تیم محققان پنج سکونتگاه بزرگ و ۱۰ سکونتگاه کوچک‌تر را در وسعت ۳۰۰ کیلومتر مربع در دره اوپانو شناسایی کردند؛ هرکدام از این سکونتگاه‌ها پر از ساختمان‌های مسکونی و سازه‌های تشریفاتی بود.
شهر‌ها توسط مزارع کشاورزی مستطیلی‌شکل در‌هم‌آمیخته احاطه شده بودند و حفاری‌های اطراف مزارع نشان می‌دهد که مردم در دامنه تپه‌ها محصولاتی از جمله ذرت، مانیوک و سیب‌زمینی شیرین کشت می‌کردند. شهر‌ها با جاده‌های عریض و مستقیم به یکدیگر متصل می‌شدند و بین خانه‌ها و محله‌های هر سکونتگاه نیز خیابان‌های بسیاری قرار داشت. محققان می‌گویند در این مکان آثار شهرنشینی به وضوح مشاهده می‌شود.
اگرچه محققان هنوز نمی‌دانند که دقیقاً چند نفر در دره اوپانو زندگی می‌کردند، سکونتگاه‌ها بزرگ بودند. به عنوان مثال، بخش مرکزی کیلاموپه منطقه‌ای را پوشش می‌دهد که از نظر وسعت با فلات هرم‌دار جیزه در مصر یا خیابان اصلی تئوتیئواکان در مکزیک برابری می‌کند. به گفته محققان، گستردگی چشم‌انداز اوپانو با «باغ‌شهر» مایا‌ها نیز رقابت می‌کند و هر‌آن‌چه تاکنون کشف شده «فقط نوک کوه یخ» شهر‌های یافت شده در آمازون اکوادور است.
شبکه جاده‌هایی که محوطه‌های اوپانو را به هم متصل می‌کند، نشان می‌دهد که همه این جاده‌ها متعلق به یک زمان هستند. جاده‌ها از آثار باقیمانده از سایر جوامع پیچیده آمازونی، از جمله سیستم شهری باستانی تمدن «لانوس د موخوس» که اخیراً در بولیوی کشف شده است، هزار سال قدیمی‌تر هستند. روستین می‌گوید شهر‌های دره اوپانو متراکم‌تر و به‌هم پیوسته‌تر از موخوس بودند. او می‌افزاید: «ما می‌گوییم آمازون، اما باید بگوییم آمازونی‌ها تا تنوع فرهنگ‌های باستانی منطقه را به تصویر بکشیم.»
با این حال، محققان همچنان در حال بررسی جزئیات هر دوی این تمدن‌ها هستند. مردم ساکن دره اوپانو و موخوس، کشاورزانی بودند که جاده، کانال و ساختمان‌های بزرگ مسکونی یا تشریفاتی می‌ساختند. اما، «ما اکنون در حال درک نحوه عملکرد و کاربرد این شهر‌ها هستیم»، مثلاً چند نفر در این شهر‌ها زندگی می‌کردند، با چه تمدن‌هایی تجارت می‌کردند و جوامع چگونه مدیریت می‌شدند.
توماس گاریسون، باستانشناس و جغرافی‌دان از دانشگاه تگزاس که متخصص فناوری لیدار است، می‌گوید: «اکنون برای اینکه شهر‌های دره‌ی اوپانو را با جوامع پیچیده و گسترده‌ای مانند تمدن مایا و تئوتیئواکان مقایسه کنیم، خیلی زود است. با این حال، شگفت‌انگیز است که ما در قرن بیست‌و‌یکم می‌توانیم فرهنگ‌های پیچیده و جدیدی را کشف کنیم.»
یافته‌های محققان در مجله ساینس منتشر شده است.
