جوان آنلاین: مدت‌هاست که چشممان در انتظار قطره‌ای باران به آسمان خشک شده‌است. پاییز به زمستان رسید، بدون آنکه بارانی ببارد. البته این نخستین سالی نیست که آسمان خست می‌کند و بارانی نمی‌بارد. امسال چهارمین سال خشکسالی است، اما امسال این خشکسالی محسوس‌تر است. همچنان که به گفته رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور بارش‌های پاییزه نسبت به بلندمدت ۴۳درصد کاهش یافته‌است و حتی اگر بارش‌های زمستانه در حد نرمال باشد باز هم کم‌بارشی‌های چهارساله را جبران نمی‌کند. این در حالی است که پیش از این پاییز امسال پر باران پیش‌بینی شده‌بود! از سوی دیگر آبان و آذر بی‌هنجاری دمایی بسیار زیادی نسبت به نرمال داشته است، به‌گونه‌ای که اگر آمار دمایی ۵۰ سال گذشته با چند هفته اخیر را مقایسه کنیم، شاهد بی‌هنجاری مثبت دمایی بی‌سابقه طی چند هفته اخیر خواهیم بود.
حال و روز هوا این روز‌ها مانند سال‌های پیش خوب نیست. آلاینده‌های جوی وضعیت هوای تهران و شهر‌های بزرگ را در محدود قرمز و نارنجی قرار می‌دهد و تبعات این آلودگی‌ها گریبانگیر سلامت مردم می‌شود. بر اساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، از ابتدای سال فقط ۹ روز هوای پاک داشته‌ایم. در سال جاری و براساس روز شمار شاخص آلودگی تا امروز ۳ دی ۱۴۰۲ کیفیت هوای پایتخت، ۹ روز در وضعیت پاک، ۱۸۳ روز در وضعیت قابل قبول، ۷۶ روز در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۰ روز ناسالم برای همه شهروندان بود. حالا آنطور که جعفر جندقی، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت می‌گوید بررسی‌ها نشان داده از سال ۱۴۰۰ مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در ایران تا سال ۱۴۰۱ بیش از ۳۰درصد افزایش داشته‌است! در چنین شرایطی است که تنها باد و باران می‌تواند به دادمان برسد و لااقل برای چند روز یا چند ساعت هوا را پاک کند؛ بارانی که نمی‌بارد!
پیش‌بینی‌هایی که درست از آب در نیامد!
تابستان امسال بود که صادق ضیاییان، مدیر کل هشدار سریع سازمان هواشناسی کشور گفت: «اغلب مدل‌های پیش‌بینی از پاییز و زمستان نرمال و پربارش خبر می‌دهد که انتظار داریم بارش‌های پاییز امسال زودتر از موعد شروع شود.»
طبق توضیحات وی دمای هوا در پاییز امسال خیلی خنک نیست و در حد نرمال است، اما تمام مدل‌های پیش‌بینی تا این لحظه از پاییز پربارش‌تر نسبت به پاییز سال گذشته و هم نسبت به دوره بلندمدت خبر می‌دهد. این پیش‌بینی، اما درست از آب در نیامد!
حالا احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور از کاهش ۴۳ درصدی بارش‌های پاییزه نسبت به بلندمدت خبر می‌دهد.
چهارمین سال خشکسالی
وظیفه وضعیت بارش‌ها در کشورمان را اینگونه ترسیم می‌کند: «میانگین بارش‌های کشور طی پاییز ۳۴ میلیمتر ثبت شد، این در حالی است که به صورت نرمال باید از ابتدای سال آبی تاکنون ۶۰میلیمتر بارندگی دریافت می‌کردیم. این میزان بارش ثبت‌شده نشان می‌دهد که ما با کاهش جدی بارندگی مواجه هستیم، به عبارتی ۲۶ میلیمتر معادل با ۴۳ درصد کمتر از میانگین بلندمدت بارندگی دریافت کردیم. سال گذشته در این بازه زمانی ۳۳ میلیمتر بارش در کشور ثبت شد، بنابراین در سال جاری حدود یک میلیمتر میانگین بارش‌ها نسبت به سال گذشته بیشتر بوده‌است، اما به‌طور کلی با میانگین بلندمدت اختلاف زیادی دارد.»
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور تأکید می‌کند: «از سال آبی ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ سه سال خشکسالی را پشت سر گذاشتیم و امسال در چهارمین سال خشکسالی پیاپی هستیم.»
میانگین دمایی بالا
به گفته وظیفه کشور طی پاییز امسال میانگین دمایی بالاتری را نسبت به سال گذشته تجربه کرد، به‌گونه‌ای که طی هفته‌های گذشته غالب نقاط کشور دمایی بیش از نرمال را تجربه کردند. میانگین دمای هوا از ابتدای پاییز حدود ۷/۱۶ درجه سانتیگراد ثبت شد، این در حالی است که در بلندمدت دمای این بازه زمانی ۶/۱۴ درجه سانتیگراد بوده بنابراین دمای هوا در پاییز سال جاری نسبت به بلندمدت ۱/۲ درجه سانتیگراد افزایش داشته و این عدد بسیار بزرگی است.
وظیفه ادامه می‌دهد: «با بررسی هفتگی و ماهانه وضعیت دمایی در می‌یابیم طی برخی هفته‌های آذرماه میانگین دمای مناطق فصلی شمال کشور بین ۷ تا ۱۰ درجه سانتیگراد بیش از نرمال بود و گرمای بی‌سابقه‌ای را در عرض‌های شمالی و مناطق سردسیر شمال کشور - که استان تهران را نیز در بر می‌گیرد - تجربه کرده‌ایم.»
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور درباره علت این کم‌بارشی‌ها اینگونه توضیح می‌دهد: «از جمله دلایلی که موجب می‌شود تا سامانه بارشی فراوانی بر کشور وارد نشود، گرمای هوای بیش از حد نرمال پاییز سال جاری است. آبان و آذر بی‌هنجاری دمایی بسیار زیادی نسبت به نرمال داشته‌است، به گونه‌ای که اگر آمار دمایی ۵۰سال گذشته با چند هفته اخیر را مقایسه کنیم، شاهد بی‌هنجاری مثبت دمایی بی‌سابقه طی چند هفته اخیر خواهیم بود.»
بحران خشکسالی
از نگاه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نکته بسیار مهم این است که با طولانی‌تر شدن خشکسالی، تأثیرات منفی آن نیز بیشتر و شدیدتر می‌شود. هاشم امینی، مدیر عامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشورهم با تأکید بر اینکه درحال گذراندن چهارمین سال پیاپی خشکسالی در کشور هستیم، می‌افزاید: «به رغم پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی مبنی بر بارش‌های نرمال و فرانرمال، متأسفانه شاهد کاهش بارش‌ها در پاییز امسال بوده‌ایم.» امینی با بیان اینکه کاهش بارش‌ها نگرانی‌ها در حوزه منابع آب کشور را افزایش داده‌است، می‌افزاید: «در چنین شرایطی وظایف ما بیشتر می‌شود و باید مدیریت علمی و جهادی در زمینه تأمین آب و مصرف آن داشته‌باشیم.»
به گفته وی بیلان منفی در سفره‌های آب زیرزمینی و کاهش میزان بارش‌ها، شرایط تأمین پایدار آب را به چالش می‌کشد؛ هر چه منابع آب سطحی کاهش یابد، برداشت از منابع آب زیرزمینی افزایش می‌یابد و با تشدید بیلان منفی سفره‌های زیرزمینی، شاهد افزایش فرونشست‌ها نیز در نقاط مختلف خواهیم بود.
امیدواری به بارش‌های نرمال در زمستان
تازه اول زمستان هستیم و هنوز به باریدن آسمان امیدواریم، اما آیا می‌توان به بارش‌های زمستانه و از آن مهم‌تر پیش بینی‌های هواشناسی امید بست؟
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور درباره وضعیت دمای کشور در زمستان به ایسنا می‌گوید: «به طور کلی میانگین دمای کشور در زمستان بیش از حد نرمال پیش‌بینی می‌شود. مدل‌های عددی که شبیه‌سازی جو برای پیش‌بینی آینده نشان می‌دهند، بیانگر این هستند که دمای میانگین فصل زمستان به‌طور نسبی ۱ تا ۵/۱ درجه سانتیگراد و در عرض‌های شمالی تا ۲ درجه سانتیگراد بیش از نرمال است.»
وی درباره بارندگی‌های کشور طی زمستان اینگونه توضیح می‌دهد: «به دلیل اینکه مدل‌های زیادی برای شبیه‌سازی وجود دارد، برخی از مدل‌ها شرایط مایل به کم‌بارشی و برخی مدل‌های دیگر نیز شرایط نرمال و اندکی بیش از نرمال دارند و نشانگر شرایطی هستند که بیشتر به سمت نرمال گرایش دارد و انتظار داریم بر اساس خروجی مدل‌ها بارش‌ها در حد نرمال باشد.»
تنش آبی در نیمه دوم سال حتمی است
وظیفه که نمی‌خواهد دوباره پیش‌بینی‌های سازمان متبوعش نادرست از آب در بیاید، تأکید می‌کند: «تمام این پیش‌بینی‌ها در حد احتمالات است و نمی‌توان به‌طور صد در صد به آن‌ها استناد کرد همچنین نکته مهم و قابل‌توجه این است که وضعیت دمایی قابل‌پیش‌بینی‌تر از میزان بارندگی‌ها است، چراکه متغیر‌های بسیار زیادی در میزان بارندگی تأثیرگذار است و نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی درباره میزان بارش‌های زمستانه ارائه داد، اما به طور کلی شرایط نرمالی مورد انتظار است.»
به گفته وی در پاییز حدود ۲۵ درصد بارندگی کشور تأمین می‌شود، اما از این میزان حدود ۴۴ درصد بارندگی‌ها کمتر از نرمال بود. این عدد و رقم بسیار بزرگی است، بنابراین تاکنون حتی ۱۰ تا ۱۵ درصد بارش امسال را دریافت نکرده‌ایم و حتی اگر زمستان پربارشی هم داشته باشیم باز هم جبران این کم‌بارشی بسیار دشوار است.
وظیفه با تأکید براینکه با کمبود جدی منابع آبی مواجه هستیم، می‌گوید: «حتی اگر بارش‌های زمستانی در حد نرمال نیز باشد به دلیل کمبود جدی آب طی سال‌های گذشته و پاییز سال جاری، کمبود‌های گذشته جبران نمی‌شود و از نیمه‌دوم بهار با تنش شدید آبی در بسیاری از نقاط کشور مواجه خواهیم شد.»
