جوان آنلاین: حالا دیگر برای خرید دارو ناگزیر نیستید به داروخانه بروید. پلتفرم‌های آنلاین فروش دارو کار را برای شما آسان کرده است و دارو‌های بدون نسخه و مکمل‌ها را به سادگی در خانه تحویل می‌دهد. این در حالی است که طبق تأکید مینا آژوغ، رئیس اداره‌داروخانه‌های سازمان غذا و دارو عرضه، فروش و تبلیغات فرآورده‌های دارویی در سایت‌ها و سکو‌های اینترنتی غیرمجاز است. از سوی دیگر اعتماد به این پلتفرم‌ها ممکن است برایتان گران تمام شود. همچنان که همین حالا هم این پلتفرم‌های آنلاین پرونده‌هایشان در قوه قضائیه باز است. عرضه دارو‌های تاریخ گذشته، دارو‌های قاچاق، دارو‌های سقط جنین و دارو‌های مخدر برخی از پروندههای قضایی پلتفرم‌هاست. در عین حال آییننامه فروش اینترنتی دارو توسط سازمان غذا و دارو در حال تدوین و قرار است این آییننامه تا پایان سال ابلاغ شود.
به تناسب گسترش فضای مجازی و پلتفرم‌های گوناگون در حوزه‌های مختلف، پلتفرم‌های عرضه دارو هم طی سال‌های اخیر جای خودشان را در فضای مجازی و در میان طرفداران خرید‌های آنلاین باز کرده‌اند. نکته قابل‌تأمل اینکه در بازار این پلتفرم‌ها گاهی وقت‌ها انواع و اقسام دارو‌های قاچاق و غیر‌مجازی، چون دارو‌های سقط جنین هم به چشم می‌خورد و شما می‌توانید این داروها را در خانه تحویل بگیرید. البته برخی از این پلتفرم‌ها بیشتر در حوزه فروش مکمل و دارو‌های بدون نیاز به نسخه پزشک فعالند و گاهی حتی این داروها را با تخفیف‌های ۵۰ درصدی عرضه می‌کنند! این ماجرا یک جور‌هایی اقتصاد داروخانه‌ها را هم تحت تأثیر قرار داده و صدای داروسازان را درآورده‌است. از سوی دیگر سازمان غذا و دارو از یک سو تأکید می‌کند این پلتفرم‌ها مجوز ندارند و از سوی دیگر از تدوین آییننامه برای آن‌ها خبر می‌دهد!
چالش اقتصادی برای داروخانه‌ها
ماجرای اعتراض به پلتفرم‌های عرضه دارو را باید از انجمن داروسازان پیگیر شد. ریشه‌های این ماجرا هم به بحث‌های اقتصادی و گردش مالی داروخانه‌ها باز می‌گردد، گردشی که به اندازه کافی با اجرای طرح دارویار آسیب‌دیده و حالا برای داروخانه‌ها رقیبی سر سخت پیدا شده‌است؛ پلتفرم‌های آنلاین فروش دارو!
شهرام کلانتری، رئیس انجمن داروسازان ایران با بیان اینکه فروش اینترنتی دارو به موجب بند ب ماده ۶ قانون تجارت الکترونیک منع شده‌است، می‌گوید: «هیچ مصوبه قانونی برای خروج از این ممنوعیت وجود ندارد و اقدامات انجام‌شده همه خلاف این بخش از قانون هستند.»
کلانتری با اشاره به ضرورت جداسازی اقلام غیردارویی از این فرآیند می‌افزاید: «پس از اجرایی‌شدن کامل طرح نسخ الکترونیک، چه تضمینی وجود دارد که تحلیل داده‌ها و القای مصرف برخی مواد به مصرف‌کنندگان صورت نگیرد. به بیان دیگر بیم بهره‌برداری و القای مصرف برخی داروها با استفاده از این اطلاعات وجود دارد.»
از نگاه وی اطلاعات خصوصی مردم در حوزه سلامت باید روی سرور‌های امن متعلق به وزارت بهداشت یا هر تولیت امن دیگری قرار گیرد و سرور واسطی در این میان وجود نداشته باشد و کار جست و جوی کالای سلامت‌محور از طریق موتور جست‌و‌جوگر داخلی انجام شود.
عرضه آنلاین دارو فعلاً غیرمجاز
مینا آژوغ، رئیس اداره داروخانه‌های سازمان غذا و دارو هم فروش و تبلیغات فرآورده‌های دارویی در سایت‌ها و سکو‌های اینترنتی غیرمجاز می‌داند و می‌گوید: «تنها مرجع رسمی عرضه دارو، داروخانه است.»
به گفته وی مردم برای تأمین دارو باید داروخانه‌های دارای مجوز (پروانه تأسیس از سازمان) به عنوان تنها مرجع رسمی عرضه و فروش دارو مراجعه کنند، چراکه داروها باید شرایط تأمین، توزیع و عرضه مناسب داشته‌باشند؛ این شرایط مستلزم این است که سازمان غذا و دارو به عنوان دستگاه تنظیم‌گر چارچوبی برای تأمین‌کننده، توزیع‌کننده و عرضه‌کننده در کل فرایند زنجیره تأمین ایجاد کرده‌باشد. تمام تأمین‌کنندگان، توزیع‌کنندگان و عرضه‌کنندگان مجاز زنجیره تأمین ملزم به رعایت این چارچوب هستند.
آژوغ ضمن اشاره به اینکه بستر فروش اینترنتی فعلاً مورد تأیید نیست، تأکید می‌کند: «سازمان غذا و دارو با فروش اینترنتی دارو و عرضه آن در منزل در راستای چارچوب قوانین بالادستی و حاکمیتی موافق بوده و باید بر اساس آییننامه مشخص از سوی این سازمان باشد.»
رئیس اداره داروخانه‌های سازمان غذا و دارو در عین حال با اشاره به اینکه آییننامه فروش اینترنتی دارو توسط سازمان غذا و دارو در حال تدوین است، می‌گوید: «این آییننامه تا پایان سال ابلاغ می‌شود و از طریق سایت سازمان و بستر‌هایی که مورد تأیید سازمان غذا و دارو هستند، به اطلاع مردم می‌رسد.»
عدم‌رعایت پروتکل‌ها
به گفته رئیس اداره داروخانه‌های کشور فعالیت پلتفرم‌های آنلاین فعال در حوزه فروش و عرضه داروها، چارچوب و مجوز‌های مورد نیاز را ندارند، به همین جهت، موارد تخلفات و گزارش‌های ارسالی به سازمان غذا و دارو به دستگاه قضایی ارجاع شده‌است و اقدامات قانونی در چارچوب قانون صورت خواهد گرفت.
طبق تأکید آژوغ با توجه به اینکه در حال حاضر پروتکل‌های زنجیره تأمین (تولید‌کننده به پخش به داروخانه به مصرف‌کننده نهایی) در پلتفرم‌ها رعایت نمی‌گردد، بنابراین هیچ‌کس مسئولیت آسیب‌های ناشی از مشکلات ایجاد‌شده برای مردم را در پلتفرم مربوطه متقبل نبوده و هر گونه گزارشی را مردم باید برای پیگیری مناسب از مراجع قضایی به سازمان غذا و دارو گزارش کنند.
هنگامی که دارو از داروخانه تهیه شده‌باشد، مسئول فنی، مسئول سلامت و اصالت دارو و پاسخگوی مشکلات و چالش‌های دارویی مردم است به این ترتیب در مواردی که دارو از داروخانه‌ها تهیه شده‌باشد، امکان پیگیری و ردیابی مشکلات در راستای رفع و صیانت از حقوق بیمار وجود دارد.
آژوغ در ادامه چند نمونه از موارد پیگیری شده از مجاری عرضه آنلاین را نام می‌برد و می‌افزاید: «مواردی که پلتفرم‌های عرضه دارو را از مراجع قضایی پیگیری کرده‌ایم، شامل دارو‌های تاریخ گذشته، دارو‌های قاچاق، دارو‌های سقط جنین و دارو‌های مخدر است که برخی از پروندههای پیگیری شده هنوز باز هستند.»
نسخه‌پیچی بدون توجه به تداخلات دارویی
سجاد اسماعیلی، سخنگوی سازمان غذا و دارو با اشاره به تخلف برخی پلتفرم‌ها در فروش آنلاین دارو به ویژه دارو‌های غیرمجاز و ورود دستگاه قضا به این موضوع، در عین حال از اقدام سازمان غذا و دارو برای تدوین آییننامه ارسال غیرحضوری دارو به مصرف‌کننده نهایی و ابلاغ آن تا پایان امسال خبر می‌دهد.
به گفته وی بعضاً داروها مانند دارو‌های سقط جنین که برای سلامت مصرف‌کننده بسیار مضر است و البته مخالف قانون حمایت از جوانی جمعیت است و همچنین دارو‌هایی که تداخلات خطرناک دارند و مصرف آن برای بیمار مضر است، متأسفانه توسط این پلتفرم‌ها به فروش می‌رسد. سخنگوی سازمان غذا و دارو با قدردانی از آنچه «ورود جدی دستگاه قضا به عرصه فروش دارو توسط پلتفرم‌ها و برخورد با آن» مطرح کرد، می‌افزاید: «در زمینه فروش اینترنتی دارو و اصطلاحاً دارورسانی در منزل، سازمان غذا و دارو به هیچ عنوان مخالف دسترسی راحت مصرف‌کننده به داروی مورد نظر نیست، اما این دسترسی باید بر اساس الزامات و پیوست‌های مربوطه باشد، چراکه دارو یک کالای سلامت‌محور است و عرضه آنلاین نیز باید ضابطه‌مند باشد.
در همین راستا سازمان غذا و دارو در حال تدوین و نهایی کردن آییننامه ارسال غیرحضوری دارو به مصرف‌کننده نهایی است. به این ترتیب پس از آماده‌سازی زیرساخت‌های مربوط به فناوری اطلاعات، دستورالعمل مربوطه تا پایان سال به تمامی معاونت‌های غذا و داروی سراسر کشور جهت اجرا ابلاغ خواهد شد تا به این ترتیب بتوانیم طبق قانون، نظارت کامل را بر زنجیره تأمین و عرضه دارو داشته‌باشیم.»
از نگاه سخنگوی سازمان غذا و دارو به این ترتیب با تقویت ابزار‌های نظارتی، سازمان غذا و دارو می‌تواند بر اساس نظارت هوشمند، زنجیره را رصد کند و در صورت لزوم بتواند پاسخگوی مراجع مربوطه نیز باشد.
مراقب ناصرخسرو‌های مجازی باشید
با تمام انتقادات مطرح‌شده نسبت به پلتفرم‌های آنلاین دارو باید توجه داشت، بحث فروش دارو‌های غیرمجاز در فضای مجازی موضوعی است که به نظر می‌رسد جدای از پلتفرم‌های فروش دارو مورد واکاوی قرار گیرد. شکل‌گیری ناصرخسرو‌های مجازی پیش از آغاز فعالیت پلتفرم‌های آنلای فروش دارو بود و این ماجرا همچنان ادامه دارد. پلتفرم‌های آنلاین عرضه دارو، اما اغلب در حوزه دارو‌های بدون نیاز به نسخه و مکمل‌ها فعالند و در صورت بروز تخلفاتی همچون عرضه دارو‌های قاچاق یا تاریخ گذشته در صورت وجود ساز و کار نظارتی مناسب قابل‌ردیابی هستند و به نظر می‌رسد نظارت بر آن‌ها بسیار ساده‌تر از نظارت بر صفحات اینستاگرامی و کانال‌های تلگرامی عرضه دارو‌های غیر مجاز است.
