جوان آنلاین - تارکد مجموعه‌ای ۱۰ قسمتی به کارگردانی محمدصالح نیکنام که از تولیدات جدید شبکه مستند و مرکز هنری رسانه‌ای نهضت به حساب می‌آید و در هر قسمت به یکی از پرونده‌های امنیتی مرتبط با تحولات و چهره‌های شاخص در دهه اول پس انقلاب اسلامی پرداخته شده، پخش هفتگی این مستند از شبکه مستند سیما، از ۱۲ مردادماه آغاز شده است و هر پنجشنبه ساعت ۲۲ یک قسمت از آن روی آنتن می‌رود. با محمدصالح نیکنام درباره تجربه تولید این مستند و وجه تمایز آن با تجربه‌های مشابه گفتگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
به گزارش جوان آنلاین، محمدصالح نیکنام کارگردان مجموعه مستند «تارکد» همزمان با پخش این مجموعه از شبکه مستند سیما، درباره آن توضیح داد: این مجموعه در واقع ۱۰ روایت از موضوعات مرتبط با تاریخ انقلاب در بازه زمانی سال ۵۷ تا ۶۷ است که به نوعی می‌توان آن را دهه اول انقلاب هم دانست. پرونده‌هایی هم که برای بررسی انتخاب شده‌اند، یا راوی پشت‌پرده‌ای داشته‌اند یا به نوعی دارای جنبه‌های امنیتی بوده‌اند. ۱۰ قسمت این مجموعه در باکس تولیدات نیمه بلند شبکه مستند سیما تولید شده است که زمان هر قسمت هم از ۳۵ تا ۴۵ دقیقه است.
وی درباره زمان تولید این مجموعه هم توضیح داد: تولید رسمی این مجموعه از پاییز ۱۴۰۰ کلید خورد و تا تابستان ۱۴۰۲ هم ادامه داد. از مدتی پیش از این زمان طبیعتاً مراحل پژوهش کار به‌صورت غیررسمی آغاز شده بود.
* ۱۰ پرونده، ۱۰ روایت، ۱۰ معما
نیکنام در توضیح سوژه هر قسمت از این مجموعه هم گفت: در قسمت اول به پرونده کودتای آیت‌الله شریعتمداری پرداخته‌ایم که روایت آن از زمان شکل‌گیری پرونده تا زمان فوت او را شامل می‌شود. در قسمت دوم پرونده سینمارکس را بازخوانی کرده‌ایم. قسمت سوم به پرونده عباس امیرانتظام اختصاص دارد. در قسمت چهارم به شهید بهشتی پرداخته‌ایم. پنجمین و ششمین مربوط به آغاز جنگ و استفاده از سلاح‌های شیمیایی در جنگ است. هفتمین پرونده به ابراهیم یزدی اختصاص دارد. در قسمت هشتم فرار بنی‌صدر از کشور را روایت کرده‌ایم. در قسمت نهم به حج سال ۶۶ یا همان حج خونین پرداخته‌ایم و در دهمین قسمت هم ناگفته‌هایی از انفجار دفتر نخست‌وزیری در سال ۶۰ را مطرح کرده‌ایم.
این مستندساز درباره ابعاد امنیتی پرونده‌هایی که در این مستند به آن‌ها پرداخته شده است هم توضیح داد: اتفاقاً یکی از دلایل پیچیدگی پرونده‌هایی که در این مستند به آن‌ها پرداخته‌ایم، مربوط به همین ابعاد امنیتی آن‌هاست. البته این نکته لزوماً به معنای این نیست که ما در همه این موارد، پرونده امنیتی افراد را بازخوانی کرده‌ایم. به‌عنوان مثال درباره بمباران شیمیایی در جنگ، ما سراغ این نکته رفتیم که از این اتفاق روایت‌های مختلفی وجود دارد و باید ببینیم پشت‌پرده این روایت‌ها چه بوده است. با همین هدف سراغ اسناد محرمانه‌ای رفته‌ایم که کمتر به آن پرداخته شده بود. از این منظر شاید بهتر باشد به جای واژه امنیتی درباره این پرونده‌ها از عبارت‌هایی مانند ناگفته‌های پشت‌پرده استفاده کنیم. واژه امنیتی شاید تصورات دیگری را هم برای مخاطبان به‌وجود بیاورد.
وی تأکید کرد: البته که برخی از این پرونده‌ها مانند ماجرای بمب‌گذاری در نخست‌وزیری، قطعاً ابعاد امنیتی هم دارد؛ و یا مورد عباس امیرانتظام، از آنجایی که همواره بحث جاسوسی درباره او مطرح بوده است، طبیعتاً این سوژه هم ذیل سوژه‌های امنیتی تعریف می‌شود. در مجموع می‌توان گفت سراغ پرونده‌های پربحث مرتبط با تاریخ انقلاب رفته‌ایم که ابعاد پشت‌پرده‌ای هم داشته‌اند که کمتر مورد بحث قرار گرفته‌اند.
* ناگفته‌های روابط شهید بهشتی با آمریکا
این مستندساز درباره نسبت روایت خود با دیگر مستند‌های ساخته‌شده درباره برخی از سوژه‌های مورد اشاره در «تارکد» هم گفت: درباره برخی از این سوژه‌ها که شاید پیش‌تر هم در قالب مستند به آن‌ها پرداخته شده باشد، ما تلاش کردیم بیشتر سراغ زوایای مغفول برویم و در مواردی اساساً به دلیل همان زوایای مغفول بوده است که سراغ آن سوژه رفته‌ایم. به‌طور مثال اینکه سراغ شهید بهشتی رفته‌ایم به این معنا نیست که پیش‌تر درباره ایشان مستندی ساخته نشده است، بیشتر به این دلیل است که احساس کردیم موضوع مغفولی درباره این شهید بوده که کمتر به آن پرداخته شده و به همین دلیل سراغ این سوژه رفتیم. مشخصاً در این مستند درباره چگونگی روابط شهید بهشتی با آمریکایی‌ها پرداخته‌ایم که کمتر درباره آن صحبت شده است.
وی افزود: گروهک منافقین مدت‌ها روی این موضوع مانور می‌دادند که شهید بهشتی با آمریکایی‌ها در ارتباط بوده و به‌واسطه ملاقات‌هایی که داشته به دنبال زمینه‌سازی برای سازش و بده‌بستان با آن‌ها بوده است. این ادعا را منافقین بسیار مطرح کرده‌اند، اما از این سمت خیلی به این موضوع نپرداخته‌ایم که جزییات و محتویات دیدار‌های شهید بهشتی با آمریکایی‌ها واقعاً چه بوده است.
نیکنام ادامه داد: برخلاف بسیاری از ادعا‌های مطرح شده، وقتی سراغ اسناد می‌روید و محتوای این مذاکرات را بازخوانی می‌کنید، متوجه می‌شوید که اصلاً شهید بهشتی به‌دنبال مواردی همچون سازش یا امتیازدهی نبوده و اتفاقاً بسیار هم از موضع بالا و قاطع با آمریکایی‌ها صحبت می‌کرده است. بیشتر سرفصل‌های مطرح شده از طرف ایشان نه از جنس بده‌بستان بلکه از جنس هشدار است که به آن‌ها متذکر می‌شود باید تعهدات و قرارداد‌های بین‌المللی خود را رعایت کنند. در هیچ‌یک از این مذاکرات هم بحث سازش مطرح نمی‌شود.
این مستندساز افزود: نکته مهم این است که شهید بهشتی در همان زمان حیات‌شان زمانی که این شایعات از سوی منافقین مطرح می‌شود، درخواست می‌کنند که همه اسناد این مذاکرات منتشر شود، اما برخی جلوی انتشار این اسناد را می‌گیرند و این یکی از موارد مظلومیت مضاعف شهید بهشتی در آن مقطع می‌شود. ایشان در همان زمان حیات گفته بودند که این مذاکرات نکته پنهانی نداشته و منتشر کنید تا همه از جزییات آن مطلع شوند.
وی در پایان تصریح کرد: غیر از مجاهدین خلق، جریان نهضت آزادی و امثال بازرگان هم از این منظر کنایه‌هایی به شهید بهشتی می‌زدند. محتوای اسناد، اما به‌روشنی نشان می‌دهد که نوع رابطه شهید بهشتی با آمریکایی‌ها به‌کل متفاوت از نوع رابطه اعضای نهضت آزادی با آمریکایی‌ها بوده است.
