فلاکت حمل و نقل عمومی نقشی مهم در استفاده از موتورسیکلت دارد. براساس رویه شکل‌گرفته، بالا بودن نرخ کرایه تاکسی و دشواری امکان دسترسی به آن در بسیاری از مواقع سبب می‌شود بسیاری از شهروندان ترجیح‌شان این باشد که به سراغ اتوبوس‌های شهری بروند. وضعیت بهره‌مندی از خدمات اتوبوس شهری هم دشواری‌های خاص خود را دارد. از جمله شلوغی بیش از حد مسافران و تراکم عجیب و غریب جمعیت در بسیاری از اتوبوس‌ها از جمله اتوبوس‌های تندرو که امکان جابه‌جایی مسافر در آن گستره‌ای بسیار دارد. در خطوط عادی اتوبوس‌های شهری وضعیت از این وخیم‌تر است، از جمله اینکه مسافران در بسیاری از خطوط ناگزیر می‌شوند ساعت زیادی را برای رسیدن اتوبوس در ایستگاه سپری کنند. وضعیت خدمات سفر در مترو‌ها هم معضلات خاص خود را دارد. تراکم جمعیت در واگن‌های قطار مهم‌ترین معضل پیش روی مسافران است، بنابراین بی‌توجهی به معضلاتی که در ارائه خدمات به شهروندان در تاکسی‌ها، اتوبوس و مترو وجود دارد، سبب شده‌است ترجیح عمده مردم به استفاده از موتورسیکلت باشد.
دلایل گرایش به موتورسیکلت
استفاده از موتورسیکلت از سال ۱۳۹۹ و همزمان با افزایش ناگهانی قیمت‌کالا‌ها خصوصاً افزایش نرخ خودرو و به دنبال آن شیوع کرونا، روندی افزایشی به خود گرفت. مزایای تردد با موتورسیکلت از جمله تردد در نقاط طرح ترافیک، عدم نیاز به جای پارک، عبور آسان از گره‌های ترافیکی، منبع کسب درآمد و پایین‌بودن هزینه نگهداری نسبت به خودرو، اقبال به استفاده از آن را بیش از هر زمان دیگری افزایش داد. افزایش اقبال به استفاده از موتورسیکلت، اما پیامد‌های ناگواری را هم به دنبال داشته‌است. عمده‌ترین معضل استفاده از موتورسیکلت، پایبندنبودن راکبان در تمکین از قانون است. متخلفان هر تخلفی که امکان بروز داشته‌باشد مرتکب می‌شوند؛ عبور از روی پل‌های عابر پیاده، عدم استفاده از کلاه ایمنی، عبور از چراغ قرمز، حرکت خلاف جهت مسیر، عبور از خطوط ویژه، عبور از پیاده‌رو، پوشاندن پلاک، نداشتن گواهینامه و حمل بار غیرمجاز که سوانح رانندگی و معضلات ترافیکی دیگری را سبب می‌شوند. امکان ریسک بالا هنگام رانندگی با موتورسیکلت و عدم کنترل پلاک‌آن با دوربین‌های کنترل شهری، افزایش تخلف را منجر شده‌است. در واکنش به گستره بروز تخلف‌ها، تلاش‌های پلیس هم در برخورد با موتورسواران متخلف در جریان بوده‌است، با این حال حجم بالای تخلف و نبود سازوکار مناسب در طرح‌های پلیس سبب شده‌است، چرخه بروز تخلف همچنان برقرار بماند.
نگاه آماری
براساس گزارش پلیس، از ۱۲ میلیون موتور‌سیکلتی که در کشور تردد می‌کنند، ۱۱ میلیون آن فرسوده است و هر چه وسیله نقلیه فرسوده‌تر باشد، شدت تصادف افزایش پیدا می‌کند. از ۱۱میلیون و ۵۰۰هزار دستگاه موتورسیکلت، ۷میلیون و ۲۰۰هزار دستگاه بالای ۱۰ سال و ۱۵سال سن دارند. تهران بزرگ، خراسان رضوی، اصفهان، فارس و خوزستان، ۵۶درصد موتورسیکلت‌های کشور را در خود جای داده‌اند. از این تعداد، بیش از ۲۱درصد موتورسیکلت‌های کشور معادل ۲۰ میلیون موتورسیکلت در تهران بزرگ تردد می‌کنند. بر اساس آمار‌ها سال گذشته شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های نوشماره ٣۵ درصد و نقل و انتقال آن‌ها نیز ٣٨ درصد افزایش داشته‌است. براساس گزارش پلیس، موتورسواران نقش ۵۰ درصدی هم در بروز سوانح دارند که نیمی از قربانیان در بازه سنی ۱۸ سال تا ۳۰ سال هستند که در اثر بی‌احتیاطی و عدم‌رعایت قوانین و مقررات جان خود را از دست می‌دهند. در تهران نیمی از تصادفات موتورسواران در معابر بزرگراهی به وقوع پیوسته که بیشترین تصادفات در بزرگراه‌های امام علی (ع)، بزرگراه شهید چمران و بزرگراه امام رضا (ع) به وقوع پیوسته است که در ۶۰ درصد تصادفات رانندگان موتورسیکلت مقصر حادثه هستند.
رونمایی پلیس از طرحی تازه
در تازه‌ترین اقدام پلیس از اجرای طرحی تازه در برخورد با متخلفان خبر داده‌است. سردار سیدتیمور حسینی، جانشین رئیس پلیس راهور فراجا در این‌باره گفت: «قبل از هر چیز باید تأکید کنم که نباید در مورد موتورسیکلت‌سواران از واژه‌ها و عباراتی مانند جمع‌آوری و ساماندهی استفاده کنیم. طرح‌هایی که اجرا می‌کنیم باید در راستای فرهنگ‌سازی و برخورد با تخلفات باشد. در واقع یعنی طرحی را اجرا کنیم که هم رفتار‌های ایجابی در آن تعریف شده‌باشد و هم رفتار‌های سلبی. در همین راستا نیز طرح‌ها و پیشنهادات مختلفی برای برخورد با تخلفات موتورسیکلت‌سواران بررسی کردیم. همچنین طرح‌هایی را که در گذشته اجرا شده‌بود، بررسی و آسیب‌شناسی کردیم و دلایل عدم موفقیت هر کدام را مورد توجه قرار دادیم، در نهایت طرحی به نام غدیر تدوین شد که این طرح به زودی برای ساماندهی موتورسیکلت‌سواران اجرایی خواهد شد.»
سردار حسینی با بیان اینکه رویکرد اصلی در طرح غدیر، توجه به اقدامات ایجابی است، ادامه داد: «یکی از تجربه‌های نه‌چندان خوب ما در طول سال‌های گذشته این بود که شروع کردیم به جمع‌آوری موتورسیکلت‌ها و آن‌ها راه به پارکینگ بردیم، مدتی بعد پارکینگ‌ها از موتور‌های توقیفی پر شد و در واقع موتور‌ها آنجا رسوب کردند که این چرخه، یک چرخه معیوب بود.»
وی با بیان اینکه در طرح غدیر تخلفاتی مانند حرکت از خطوط ویژه، حرکت خلاف جهت، حرکت از پیاده‌رو و مخدوش کردن پلاک مورد توجه است، گفـت: «در فاز‌های بعدی به تخلفات دیگر نیز رسیدگی خواهد شد. جزئیات این طرح را به زودی به طورکامل اعلام خواهیم کرد. در این طرح موضوع آموزش بسیار مورد‌توجه است.»
جانشین رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی فراجا به شرکت‌های به کارگیرنده موتورسیکلت‌سواران نیز اشاره کرد و افزود: «این شرکت‌ها نیز باید هم نسبت به جان و ایمنی کارمندان خود حساس و مسئول باشند و هم نسبت به آموزش و نحوه رانندگی و استفاده این افراد از موتورسیکلت حساسیت لازم را داشته باشند.» وی درباره ترخیص موتورسیکلت‌های رسوبی نیز گفت: «از سال ۹۸ طرحی برای موتورسیکلت‌های رسوبی اجرا شد. قسمتی ترخیص شدند و یک درصدی هم مانده که کسی سراغشان نیامده‌است، این‌ها هم به زودی بر اساس قانون تعیین‌تکلیف خواهند شد.»
آسیب‌های طرح
مواردی که جانشین پلیس راهور به آن اشاره کرده‌است، همان تخلف‌هایی است که در طرح‌های قبلی پلیس با آن برخورد شده و راه به جایی نبرده‌است. پلیس باید در نظر داشته باشد وقتی فردی متخلف برای ده‌ها بار به دلیل ارتکاب یک یا چند تخلف جریمه و به کف خیابان باز می‌گردد و دوباره مرتکب تخلف می‌شود باید در شیوه‌های اجرای طرح‌های خود تجدید‌نظر کند. طرح‌هایی که از سوی پلیس اجرا می‌شود، عمدتاً در ساعات یا نقاط معینی از شهر جنبه عملی پیدا می‌کند، در صورتی که متخلفان در شهری مثل پایتخت در کل شبانه‌روز در حال بروز تخلف هستند. بروز تخلف در برخی نقاط شهر مثل خیابان مولوی و خیابان‌های منتهی به بازار تهران آنچنان گسترده است که برخورد با آن به لشکری از پلیس نیازمند است، به گونه‌ای که اگر پلیس موفق شود عملی‌شدن قانون را در این خیابان‌ها اجرایی کند گویا که در کل شهر موفق بوده‌است.
