سرویس جامعه جوان آنلاین - مهسا گربندی: شرکت‌های دانش بنیان در شرایط تحریم، تولیدات خود را توسعه دادند و تلاش کردند تا براساس آنچه که کشور نیاز دارد، علم خود را رشد بدهند. حالا دیگر تعداد بسیاری از این شرکت‌ها میتوانند با توانمندی و ظرفیت بالای خود به اقتصاد کشور کمک بسیاری کنند.
در واقع «تحریم»ها موجب شده تا شرکت‌های دانش بنیان توان عرض اندام پیدا کنند و با تلاش خود، جای شرکت‌های خارجی را بگیرند، این کار علاوه بر جلوگیری از خروج ارز، توان داخلی را نیز افزایش داده است.
شرکت دانش بنیان پژوهش فجر نیز یکی از همین شرکت هاست که در سال ۱۳۷۴ در تهران با هدف حفظ زنجیره سرد و ارتقاء نگهداری محصولات و فرآورد‌های خونی در کشور تاسیس شد. این شرکت قابلیت منحصر به فرد در تولید تجهیزات زیست فناوری، بیوتکنولوژی، تحقیقاتی، علوم کشاورزی، آزمایشگاه‌های انتقال خون، بیمارستانها، صنایع غذایی و دارویی با حفظ زنجیره سرد را دارد. به همین منظور خبرنگار «جوان آنلاین» با، ولی الله بسطامی مدیر شرکت دانش بنیان پژوهش فجر گفتگو کرده است که مشروح آن را در ادامه میخوانید.
جوان آنلاین: لطفا درباره فعالیت شرکت و شروع فعالیت خود توضیح دهید.
سال ۷۴ بود که در تهران شروع به کار کردیم. ما بیشتر تولید دستگاه‌های نگهداری خون، فرآورده‌های خونی و سلول‌های بنیادین را مدنظر قرار دادیم. حدود ۱۵ هزار دستگاه از سال ۷۴ تا امروز تولید کردیم.
به صورت انحصاری دستگاه‌های خونی و فرآورده خونی سازمان‌های پژوهشی و علمی و از جمله سازمان انتقال خون ایران، توسط شرکت دانش پژوه فجر تولید میشود و مهندسانی که تربیت کرده ایم از نظر علمی میتوانند صاحب نظر باشند.
تولید دارو‌های بیولوژی در حوزه بیوتکنولوژی نیز از دیگر فعالیت‌های این شرکت است.
جوان آنلاین: طرح اولیه شرکت چگونه شکل گرفت؟
طرح اولیه توسط من و برادرم ایجاد شد، ما علاقه‌مند بودیم که روی دستگاه‌های وارداتی تحقیق کنیم تا پس از تولید آن‌ها از وارداتشان جلوگیری شود. با حمایت‌های که از سوی دولت‌ها و مسئولان مربوطه شد، همین اتفاق هم افتاد. البته باید بگویم که کمک‌ها حداقلی بوده و به نظر من اگر خوب حمایت میشد اقدامات بسیار گسترده تری صورت میگرفت.
جوان آنلاین: سرمایه اولیه را چگونه تهیه کردید؟
سال ۷۴ نه صندوق نوآوری و شکوفایی بود نه معاونت علمی حمایتی می‌کرد. بیشترین سرمایه ما دانش بود که براساس آن کار‌ها پیش می‌رفت. البته صنایع بود و حمایت‌هایی مانند وام انجام میشد.
خوشبختانه امروز ایران در منطقه در بیوتکنولوژی رتبه اول دارد و خیلی‌ها این موضوع را نمی‌دانند، زیرا که فکر می‌کنند در کشور‌های توسعه یافته بیوتکنولوژی وجود دارد و امکانات و بهره وری در این حوزه فقط در کشور‌های توسعه یافته است.
جوان آنلاین: چگونه بازار مربوط پیدا کردید؟
ما برای بازاریابی‌ها و بازار مربوط به کارمان که البته مشخص هم بود تلاش زیادی انجام دادیم و امروز دیگر همه سازمان‌های مربوطه ما را می‌شناسند.
جوان آنلاین: تحریم چه مشکلاتی برایتان ایجاد کرده است؟
وقتی تحریم‌ها ایجاد شد و محدودیت‌هایی را به وجود آورد، ما احساس نیاز کردیم که باید تلاش کنیم و برای تولید هرآنچه که نیاز داریم به خودمان متکی باشیم. قطعا اگر تحریم نبود شرکت ما اینقدر رشد نمی‌کرد، زیرا که احساس نیاز نمی‌کردیم.
جوان آنلاین: شما چطور با مشکلاتی که تحریم ایجاد کرد برخورد کردید؟
باید اینطور بگویم که تحریم برای ما نعمت بوده و خیلی ارتباطات را ما به دلیل محدودیت‌های ناشی از سوی تحریم‌ها ایجاد کردیم.
تحریم نگاه مسئولین را تغییر داد، زیرا که دیدند اگر از توان داخلی استفاده نشود به کشور ضربه وارد خواهد شد. از سوی دیگر، اما هر دستگاهی که در تحریم قرار گرفت، کارشناسان ما علاقمند می‌شدند تا آن را بسازند و روانه بازار کنند. در واقع این احساس نیاز به توان داخلی کشور موجب شد تا ما پیشرفت بیشتری نسبت به روز‌هایی که تحریم نبود، داشته باشیم.
شما ببینید کشور‌هایی که تحریم نیستند، کشور‌های خاورمیانه را نگاه کنید. دانش برای خودشان نیست؛ در صورتی که دانش در ایران به دلیل تحریم برای خودش است، حالا یا این دانش را خریدیم یا تولید کرده ایم. اما در سایر کشور‌های وابسته به آمریکا چنین مسائلی وجود ندارد، زیرا که آنقدر این کشور‌ها را سرگرم کرده اند که دنبال ارتقا و رشد و توسعه کشور خود نباشند.
به نظر من ترامپ بیشتر از اوباما به ایران خدمت کرده است، او باعث شده که ما در شرایط تحریم ها، سختتر کار کنیم و بیشتر به خودمان متکی شویم.
جوان آنلاین: چه مشکلاتی در داخل کشور داشته اید؟
یک مشکلی که همیشه شرکت‌های دانش بنیان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند این است که برای یکسال آینده مواد اولیه می‌خریم و پول آن را هم می‌پردازیم، اما میبینیم که وصول آن یکسال طول می‌کشد. در صورتی که هیچ کجای دنیا اینطور نیست، در سایر کشور‌ها مواد اولیه به روز خریداری میشود و وصول آن هم زمان زیادی نمی‌برد. اما وصول مواد اولیه برای شرکت‌های دانش بنیانی چون ما خسته کننده و طاقت فرساست.
دوم اینکه بانک‌ها عادت کردند که سرمایه در گردش ۶ ماهه و ۳ ماهه بدهند. در حالی که همه مستندات ما وجود دارد و قطعات در انبار هست، ما یکسال جلوتر خرید می‌کنیم و وقتی به سررسید چند ماهه می‌رسد باید دارایی برویم!
متاسفانه آدم‌های متخصص سر جای خود قرار نگرفته اند؛ و این باعث شده که به جای اینکه شرکت‌های دانش بنیان توسط تجهیزات شان کمک حال کشور باشند منتظر بمانند تا یک نفر به دادشان برسد و کمکشان کند! اگر یک میلیارد دلار جنس وارد کنید با یک برگه آ. چهار کافی است که جواب دارایی را بدهید. اما وقتی که تولیدکننده باشید و بخواهید صد میلیون تومان دستگاه بسازید سه زونکن هم برای جواب پس دادن به دارایی کافی نیست!
حجم فروش و تعداد نیرو‌های ما قابل توجه است و ظاهرا موفق هستیم، اما اگر در کشور‌های دیگری که از سوی دولت حمایت می‌شوند فعالیت می‌کردیم بسیار بهتر از این بودیم و همین مسئله موجب میشود که احساس موفقیت زیادی نداشته باشیم.
ما هر سال در حال ورشکست شدن بودیم. در اسفند سال گذشته و فروردین امسال ضرر کردیم و هیچ کس نیامد به ما کمک کند یا مثلا در قرارداد‌های فوری کمی برای ما امتیاز قائل شود یا ارفاق کند.
جوان آنلاین: در واقع حمایتی از سوی دولت نشده است؟
حمایت بوده، اما کافی نبوده است. من میگویم میتوانست بهتر از این باشد. ما موفقیت‌هایی داشتیم، اما این موفقیت‌ها میتوانست بهتر باشد. متاسفانه علاوه بر شرکت ما ۴۶۰ شرکت دیگر نیز به حال خود رها شده اند.
جوان آنلاین: به نظر شما مشکل کار از کجاست؟
مشکل در قانون است، در مجلس شورای اسلامی باید قوانینی وضع شود که بتواند حامی ما باشد. کسی که در مجلس می‌رود قوانینی وضع می‌کند که دست و پای کارخانه دار، کارآفرین و حتی وزارت اقتصاد و دارایی را می‌بندد.
کلی گویی مسئولان برای ما هیچ فاید‌های ندارد. موقع انجام کار‌ها و بعد از دوندگی‌ها به ما می‌گویند به دلیل فلان بند قانون، نمی‌توانیم از شما حمایت کنیم! بنابراین باید قوانینی در مجلس تصویب شود که دوپهلو نباشد، یا حمایت کند یا نکند؛ واضح باشد و برداشت‌های متفاوتی از آن نشود. مثلا بگویند همه شرکت‌های کارآفرین و دارای نیروی مشخص تا ۵ سال معاف از مالیات هستند. نه اینکه آنقدر ما را درگیر بروکراسی اداری کنند و بعد از دوندگی بسیار بگویند فلان سند را بیاور و فلان کار را انجام بده و آخر هم بگویند این معافیت شامل حال شما نمی‌شود!
دانشمندانی از کشور‌های دیگر نیز از همین حمایت نشدن‌ها ناراضی هستند و همین مسائل سرمایه‌های فکری و ارزی را به خطر انداخته است. بسیاری از افراد خارج از کشور طرح داشتند و دارند، تولید تجهیزات و دارو می‌کردند و می‌خواهند وارد ایران شوند، اما به دلیل ارزیابی‌ها غیر تخصصی، زمان بر و پیچیده اداری، میبینیم که خیلی از آن‌ها ناامید هستند.
جوان آنلاین: به نظرتان در حال حاضر جوانان دیگری هم میتوانند شرکت دانش راه‌اندازی کنند؟ چه توصیه‌ای به آن‌ها دارید؟
باید به مسئولان توصیه‌ای کنم، افراد زیادی در دانشگاه درس می‌خوانند و استعداد دارند، اما راهنمای تخصصی ندارند و به حال خود رها می‌شوند؛ بنابراین باید به حال این‌ها فکری شود.
مثلا وزارتخانه‌ها پروژه‌های ملی معرفی کنند و در کنارش شرکت‌های اقماری داشته باشیم تا آن‌ها را به صورت پروژه‌های کوچک در بیاورند. آن وقت افراد میتوانند براساس توانمندی هایشان این پروژه‌ها را به سرانجام برسانند.
در حال حاضر معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری در ستاد زیست فناوری یک طرحی در رابطه با محصولات بیولوژیک زیست فناوری نوین دارد که آن را در سامانه برده و نیاز‌ها را مطرح کرده است. طرحی که تاکنون موفق بوده، اما ادامه آن کند یا متوقف شده است که باید جدی‌تر پیگیری شود.
بهتر است وزارت خانه‌ها نیز چنین کاری را در پیش بگیرند تا از این مسیر افراد توانمند، محصول داشته باشند و دانش خود را به صورت پروژه محور صادر کنند.
