محمدصادق عابديني
در آستانه روز جهاني قدس، فرصت مناسبي شد تا نگاهي به مفهوم هنر مقاومت داشته باشيم كه نام و آرمان آن با نام فلسطين و آرمان قدس شريف پيوند ناگسستني پيدا كرده است. هنر مقاومت به انحاي مختلف از جمله برگزاري جشنواره‌هاي فيلم، تئاتر، موسيقي و تجسمي كه همگي داراي برند بين‌المللي هستند، در كشورمان پيگيري مي‌شود، اما شواهد حاكي از آن است كه حضور هنر مقاومت خارج از برنامه‌هاي جشنواره‌اي و نمايشگاهي چندان چشمگير نيست.
براي پي بردن به چرايي محصور شدن هنر مقاومت در جشنواره‌ها و عدم راهيابي جريان‌ساز آن به بطن جامعه، سراغ سه تن از كارشناسان در شاخه‌هاي مختلف هنر رفته‌ايم و نظر آنها را در اين زمينه جويا شده‌ايم.
جشنواره‌ها مشوق‌اند اما هنرمند بايد دغدغه داشته باشد
هاشم ميرزاخاني، مدير انجمن سينماي انقلاب و دفاع مقدس، در گفتوگو با «جوان» درباره اينكه چرا هنر مقاومت بيش از حد جشنواره‌زده شده است، اصولاً وجود جشنواره‌ها را لازم مي‌داند و مي‌گويد: فلسفه ايجاد جشنواره‌هاي موضوعي اصولاً تبيين و هدايت مسير توليد آثار هنري به سمت و سوي موضوع مورد نظر است. اين جشنواره‌ها تلاش مي‌كنند موضوع خاصي را در ذهن هنرمند برجسته كنند و توليد اثر هنري را به سمت آن موضوع هدايت كنند.
ميرزاخاني با اشاره به اينكه برخي ارگان‌ها و نهادهاي فرهنگي وظيفه دارند درباره موضوعي محوري فعاليت كنند و دستاوردهاي هنري و فرهنگي متناسب با آن موضوع ايجاد كنند، مي‌افزايد: در كنار اين وظيفه سازمان‌ها، خود هنرمند است كه بايد درباره يك موضوع دغدغه داشته باشد و بخواهد كاري را با موضوعي مشخص مانند مقاومت توليد كند.
وي تأكيد كرد: همانطور كه حضرت آقا در تعبير آتش به اختيار اشاره كردند بايد هنرمنداني كه دغدغه دارند منتظر اين نباشند تا نهادهاي فرهنگي راه را براي فعاليت آنها ايجاد كنند بلكه بايد خود‌جوش مسير را هم خودشان ايجاد كنند.
البته منظور از آتش به اختيار بي‌سروساماني و دور بودن از جريان حاكميتي نيست بلكه به معناي اين است كه اگر در مسير توليد چيزي مهيا نبود، منتظر نباشيم تا دولت يا نهادي خاص آن را ايجاد كند و هر كس در هر حوزه‌اي است خودش دست به كار شود.
مدير انجمن سينماي انقلاب و دفاع مقدس ادامه داد: در اين بين نقش نهادها علاوه بر هدف‌گذاري بايد به عنوان كاتاليزور و سرعت‌دهنده باشد.
هنر مقاومت بايد در بين مردم ديده شود
مسعود شجاعي طباطبايي، هنرمند شناخته شده كايكاتور و مسئول بخش هنرهاي تجسمي حوزه هنري در گفتوگو با «جوان» مشكل جشنواره‌زدگي را صرفاً مخصوص هنر مقاومت نمي‌داند و مي‌گويد موضوعاتي مانند انقلاب و دفاع مقدس نيز داراي چنين شرايطي هستند. شجاعي افزود: دست‌اندركاران اين هنرها از امكاناتي كه در اختيار دارند براي ديده شدن آثار (چه سينمايي و چه تجسمي) استفاده نمي‌كنند. وي ادامه داد: براي مثال در حوزه هنرهاي تجسمي در طول سال برنامه‌هاي زيادي در قالب جشنواره و نمايشگاه برگزار مي‌شود اما در آنها تقريباً يك سري آدم خاص هستند كه در افتتاحيه و اختتاميه‌ها حضور پيدا مي‌كنند و آثار در ميان مردم ديده نمي‌شود؛ جريان‌سازي نمي‌كنند.
اين هنرمند تأكيد كرد: بايد از ظرفيت‌ها براي جريان ساز شدن آثار هنري استفاده كرد و صرفاً برپايي جشنواره نمي‌تواند كمكي به جريان‌سازي كند.
مدير خانه كاريكاتور گفت: متأسفانه شاهد موازي‌كاري در امور فرهنگي و هنري هستيم و هر نهاد و ارگاني كه وظيفه كار هنري دارد به جاي هم‌افزايي با ديگران دارد راه خودش را مي‌رود. هر برنامه هنري هم با افتتاحيه، پرونده‌اش باز و بعد از اختتاميه هم بسته مي‌شود در حالي كه هيچ جريان‌سازي ندارد.
هنرمند كاريكاتوريست كشورمان، با اشاره به برپايي نمايشگاه كاريكاتور«ترامپيسم» در سالروز حمله ناو امريكايي وينسنس به هواپيماي مسافربري كشورمان، گفت: اين رخداد هنري از جمله فعاليت‌هايي است كه قرار است در فضاي بسته نمايشگاهي باقي نماند و در فضاهاي عمومي و در ميان مردم آثارش به نمايش در آيد.
سيد‌مسعود شجاعي‌طباطبايي تأكيد كرد: فضاهاي بسته نمايشگاهي و جشنواره‌اي باعث مرگ آثار هنري مي‌شوند و تلاش ما اين است كه آثار مرتبط را به ميان مردم ببريم و از فرودگاه‌ها، ترمينال‌ها، مترو و خصوصاً فضاهاي تبليغاتي شهري براي ديده شدن آثار استفاده كنيم.
مسئول هنرهاي تجسمي حوزه هنري از نهادها و ارگان‌هاي فعال فرهنگي به عنوان نيروهاي همسو خواست تا براي تأثيرگذاري آثار هنري به خصوص در حوزه هنر مقاومت به سمت همگرايي پيش روند تا بتوانيم شاهد تأثيرات منطقه‌اي و بين‌المللي هنر مقاومت باشيم.
نبود مركز تخصصي براي پشتيباني از هنر مقاومت
حسين مسافر آستانه، هنرمند شناخته شده هنر تئاتر و نمايش، در گفتوگو با «جوان» نبود مركزي تخصصي براي برنامه‌ريزي و پشتيباني از توليد آثار هنري به خصوص آثار نمايش با موضوع مقاومت را يكي از دلايل عموميت پيدا نكردن هنر مقاومت عنوان كرد و گفت: ما نيازمند مركزي هستيم كه در طول سال براي حمايت از هنر مقاومت برنامه‌ريزي خاصي داشته باشد از هنرمنداني كه مي‌خواهند درباره مقاومت كار توليد كنند، حمايت كند.
مسافر آستانه تأكيد كرد: ارگان‌هاي زيادي متولي هنر مقاومت هستند اما در طول سال فعاليتي ندارند و كارهاي‌شان صرفاً به مناسبت‌هايي مانند برگزاري جشنواره‌ها محدود مي‌شود، در صورتي كه بايد هنرمندان در طول سال يا حتي مناسبت‌هايي مانند روز قدس در كنار مردم باشند و برايشان كار‌هايي با موضوع مقاومت و فلسطين توليد كنند.
اين هنرمند تئاتر كشورمان تصريح كرد: چندين سال است كه كار شاخصي كه بشود درباره آن حرف زد يا مردم با آن ارتباط برقرار كرده باشند در حوزه تئاتر مقاومت و موضوع فلسطين توليد نشده است. اگر كاري هم بوده با ذوق شخص هنرمند توليد شده و محصول يك جريان پشتيباني شده نيست.
مسافر آستانه گفت: اگر مي‌خواهيم هنر مقاومت چه در تئاتر و چه در ديگر شاخه‌هاي هنري موفق باشد ابتدا بايد براي توليد آثار به صورت منظم برنامه‌ريزي شود، مانند كاري كه براي تئاتر دفاع مقدس انجام شد. وقتي كار‌ها براي مردم اجرا شود و مردم از آن استقبال كنند، هنرمندان تشويق مي‌شوند باز هم كار توليد كنند و اين باعث جريان پيدا كردن هنر مقاومت مي‌شود.
به نظر مي‌رسد، همانطور كه اين كارشناسان بيان كرده‌اند، صرفاً نمي‌توان به برگزاري نمايشگاه‌ها و جشنواره‌هاي هنري براي زنده نگه داشتن هنر مقاومت بسنده كرد بلكه مهم‌ترين كار براي تأثيرگذاري و جريان بخشي هنر مقاومت، اين است كه بايد جامعه به صورت مستقيم با آن ارتباط برقرار كند و جشنواره‌ها صرفاً نقش سياستگذار و حامي يك برنامه سالانه منظم را داشته باشند.
