انتقاد پوتین از رویکرد غرب
ولادیمیر پوتین پنجشنبه 27 آذر در آخرین ماه سال جاری میلادی کنفرانس مطبوعاتی سالانه اش را برگزارکرد. این دهمین کنفرانس مطبوعاتی بزرگ پوتین در طول سه دوره ریاست جمهوری بشمار می رود. پوتین به سه نکته مهم و بعضا بی سابقه در این کنفرانس مطبوعاتی اشاره کرد.
نخست اینکه وی آمریکا و غرب را متهم کرد که در اروپا دیوار حائل جدید امنیتی ایجاد کرده و تلاش می کنند روسیه را از کشورهای اروپایی جدا کند. در حالی که پس از فروپاشی دیوار برلین مقامهای غربی اطمینان می دادند که دیگر دیوار جدیدی در اروپا ایجاد نخواهد شد. اشاره پوتین به صف آرایی جدید در شرق اروپا و بالتیک است که عملا شبیه صف آرایی ناتو در دوره جنگ سرد در مقابل شوروی است. پوتین در عین حال این ادعای سران غربی را مطرح کرد که پس از برچیدن دیوار برلین اعلام کردند که سازمان ناتو گسترش نمی یابد، اما برخلاف این ادعا، شاهد موج جدید توسعه ناتو یعنی گسترش ناتو به شرق و افزایش تعداد اعضای آن هستیم. این برخلاف توافقی بود که در جریان کنفرانس رم در سال 1997 روسیه و ناتو بدان متعهد شده بودند.
در عین حال رییس جمهوری روسیه، آمریکا را متهم کرد که برای به اطاعت درآوردن کشورهای دیگر به ویژه روسیه تلاش می کند. مساله دومی که پوتین به آن اشاره کرد این بود که روسیه در این شرایط توانمندی هسته ای نظامی خود را به عنوان عامل بازدارنده دفاعی حفظ خواهد کرد. بدین ترتیب پوتین بار دیگر بر نقش بازدارنده زرادخانه هسته ای استراتژیک روسیه تاکید کرد. در واقع در بحبوحه رویارویی روسیه و آمریکا بر سر اوکراین که تنش بی سابقه ای در دوره پس از جنگ سرد بین این دو قدرت نظامی بوجود آورده است، روسیه در صدد آن است تا با برگ برنده استراتژیک خود یعنی نیروی هسته ای استراتژیک بویژه موشکهای قاره پیمای هسته ای قدرت نظامی خود را به رخ آمریکا و دیگر همپیمانان غربی آن بکشد.
افزایش تنش ها بین روسیه و آمریکا بر سر بحران اوکراین که در سالهای اخیر بی سابقه بوده، باعث شده تا دو طرف به نوعی به نمایش قدرت در برابر یکدیگر بپردازند و در این میان روسیه با اتکا نیروی هسته ای خود و نیز حمله هسته ای فرضی به اهداف احتمالی به نوعی آمادگی خود برای بکارگیری توانمندی هسته ای اش در صورت بروز تهدیدات جدی را به نمایش گذاشته است. از سوی دیگر روسیه با استفاده از نیروی هوایی استراتژیک خود قدرتش را در نزدیکی مرزهای آمریکا با به پرواز در آوردن بمب افکن های استراتژیک و نیز جنگنده های دور پرواز به رخ کشیده است. مساله سومی که پوتین به آن پرداخت انتقاد شدید از برخی مقامات غربی بود که در مورد تجزیه روسیه سخن گفته اند. پوتین در این باره تصریح کرد که برخی مقامات غربی می گویند که روسیه بسیار پهناور است و در اختیار داشتن سرزمین وسیع سیبری عادلانه نیست. در پاسخ به این مساله پوتین به الحاق تگزاس توسط آمریکا اشاره کرد و تاکید کرد که آمریکا منطقه تگزاس را از مکزیک گرفت آیا حفظ این منطقه در قلمرو آمریکا عادلانه است؟
در واقع پوتین با اشاره به مساله تگزاس قصد داشت به غربی ها بویژه آمریکا بفهماند که مناطق وسیعی که اکنون در سیطره آمریکا است به خواسته خود به این کشور نپیوسته و در بسیاری موارد از جمله تگزاس با استفاده از نیروی نظامی و به زور از مکزیک گرفته شده اند. بدین ترتیب پوتین به نحو تلویحی به غربی ها فهماند که اگر قرار برتجزیه کشورها باشد این حکم دامن بسیاری از کشورهای غربی را نیز خواهد گرفت. باید بیاد داشت که مقامات مسکو مدتهاست که در باره دخالتهای گسترده غربی ها در امور داخلی روسیه که همراه با تشویق مردم این کشور به نافرمانی مدنی و یا تحریک مردم روسیه به برپایی تظاهرات و اعتراضات علیه دولت مرکزی روسیه است اعتراض کرده و آن را اقدامی براندازانه تلقی می کنند.
پوتین و دکترین نظامی روسیه
ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه تاکید کرد که با وجود اقدامات سازمان پیمان آتلانتیک شمالی "ناتو" در شرق اروپا دکترین نظامی مسکو همچنان دفاعی باقی خواهد ماند. پوتین جمعه 28 آذر در دیدار با سران وزارت دفاع و فرماندهان نیروهای مسلح این کشور تصریح کرد، دکترین نظامی این کشور که ماهیتی ذاتا تدافعی دارد همچنان بدون تغییر باقی خواهد ماند گرچه روسیه از امنیت خود دفاع خواهد کرد. پوتین با اشاره به استقرار سامانه های ضد موشکی آمریکا و ناتو در اروپا و نیز افزایش تحرکات ناتو به ویژه در اروپای شرقی، آنها را عوامل تهدیدکننده خواند. پوتین همچنین با بیان این که برخی کشورها برخورد نامناسبی با تقویت توانمندی نیروهای مسلح روسیه دارند، تاکید کرد که همچنان این اقدام ادامه خواهد یافت. پوتین در تشریح برنامه های مد نظر برای تقویت نیروهای مسلح این کشور اظهار داشت که در راستای این برنامه در سال 2015 نیروهای مسلح 50 موشک قاره پیما دریافت می کنند. پوتین همچنین به برنامه نوسازی نیروی هوایی راهبردی روسیه اشاره و افزود: ناوگان بمب افکن های راهبردی از جمله توپولف- 160 نوسازی می شود.
ملاحظات مد نظر مسکو
به نظر می رسد اظهارات جدید پوتین در باره تهدیدها علیه روسیه، دفاعی ماندن دکترین نظامی روسیه و در نهایت نوسازی نظامی این کشور ناظر به تحولاتی چند است. از یکسو تغییر ماهیت تهدیدات در اروپا بویژه با تحولات اوکراین و نیز قطع روابط نظامی اوکراین و روسیه باعث شده تا مسکو چند ماه قبل اعلام نماید که در دکترین دفاعی خود تغییراتی را صورت می دهد. گفتنی است آخرین دکترین نظامی روسیه، 4 سال قبل، یعنی در سال 2010 بازبینی شد و به تصویب رسید. در واقع استقرار ساختارهای نظامی کشورهای عضو ناتو در اطراف روسیه از طریق سیاست گسترش ناتو به سمت شرق همچنان یکی از تهدیدات خارجی بالقوه برای فدراسیون روسیه محسوب می شود. این در حالی است که اکنون بر ایجاد منطقه "کمربند قرنطینه" در اطراف روسیه با مشارکت دادن کشورهایی مانند لهستان، رومانی، کشورهای سه گانه بالتیک و احتمالا ترکیه تاکید می شود. لذا روسیه موضعی دفاعی در این باره اتخاذ کرده است. از سوی دیگر با توجه به اینکه روابط نظامی اوکراین با روسیه قطع شده و برخی اقلام نظامی و تسلیحاتی روسیه بدین ترتیب دیگر تدارک نمی شوند لذا محور دکترین نظامی جدید روسیه اتکای بیشتر به تسلیحات تولید داخل است. بدین ترتیب تقویت صنایع نظامی روسیه همراه با "از بین بردن وابستگی به واردات ماشین‌آلات، مواد و فن‌آوری تولید اسلحه" از اقداماتی است که در چارچوب دکترین نظامی جدید دنبال خواهد شد.
اما مورد آخر یعنی نوسازی نظامی روسیه بویژه در بعد زرادخانه هسته ای استراتژیک از اولویت های نظامی روسیه محسوب می شود که چندین سال است به صورت فعالانه دنبال می شود. در این زمینه ضمن افزایش سالانه بودجه نظامی روسیه شاهد اظهارات مقامات این کشور در باره برنامه های نوسازی نظامی هستیم. در سال 2013 اعلام شد که دولت روسیه 641 میلیارد دلار برای افزایش توان تسلیحاتی نیروهای مسلح خود اختصاص داده و قصد دارد بودجه نوسازی تسلیحات را تا سال 2015 حدود 30 درصد و تا سال 2020 حدود 70 درصد افزایش دهد. با این همه این برنامه تحت تاثیر فساد ادارای در وزارت دفاع و نیروهای مسلح روسیه و نیز بوروکراسی ناکارآمد در نهادهای دولتی این کشور قرار گرفته و هشدار پوتین را موجب شده است. در این باره پوتین در اواسط سپتامبر 2013 نارضایتی خود را از سرعت کند تجدید تسلیحات ارتش روسیه ابراز داشت و هشدار داد که تجهیزات نظامی کهنه خطری برای کارایی کل ارتش روسیه محسوب می شود. پوتین که در نشستی مربوط به برنامه تسلیحاتی فدرال دولت روسیه سخن می گفت اظهار داشت در زمینه توسعه متوازن تسلیحاتی برای نیروهای مسلح روسیه پیشرفت اندکی صورت گرفته است. پوتین با اشاره به تجهیزات مربوط به شناسایی، مدیریت صحنه نبرد و پشتیبانی در پشت جبهه به عنوان نقاط ضعف در بخش طراحی و تولید تجهیزات نظامی روسیه هشدار داد که ضعف حتی یکی از قسمتها، کارایی کل سیستم ارتش را بویژه در جنگهای مدرن کاهش می دهد. به نظر می رسد روسیه اکنون با واقعیات تلخی در محیط خارجی خود یعنی افزایش قابل توجه تهدیدات ناتو و از سوی دیگر ناکارآمدی در بهسازی و نوسازی نیروهای مسلح روسیه مواجه است، در عین حال ناچار است برای رفع نقیصه واردات اقلام نظامی از اوکراین، هر چه زودتر خطوط تولید این گونه تجهیزات را در داخل روسیه عملیاتی نماید.
